Socjalizacja ekonomiczna dzieci w ujęciu ekonomii behawioralnej

• Authors: Dorota Roszkowska-Hołysz , Anna Gąsiorek-Kowalewicz

Title variants

EN

Economic Socialisation of Children on Grounds on Behavioural Economics

Abstracts

EN

The paper touches upon the question of economic socialization as an interdisciplinary term in the context of behavioural economics. The issue is interesting to social sciences which bring in a number of different perspectives. The paper reveals the complexity of the process by presenting it from different angles and identifying potential research areas. It is based on studies into Polish and international literature. In studies on economic socialization problems of consumer socialization and financial socialization clearly stand out. Apparently, researchers are interested in studying the body of economic knowledge accumulated at each stage of human life. One should agree with the thesis according to which the quality of economic socialization may depend on the quality of knowledge and conduct of socialization actors, which, in turn, change over time and depend on the place. On top of that, socialization actors exhibit different skills in the field of knowledge transfer and personal qualities which favour or inhibit economic socialization.

PL

Artykuł porusza zagadnienie socjalizacji ekonomicznej w ujęciu ekonomii behawioralnej jako pojęcia interdyscyplinarnego. Stanowi ono przedmiot zainteresowań nauk społecznych, z których każda wnosi inny punkt widzenia. Celem artykułu jest ukazanie złożoności tego procesu, poprzez przedstawienie go w różnych ujęciach, jak też zidentyfikowanie potencjalnych obszarów badań. W realizacji zamierzenia wykorzystano studia literaturowe krajowe i zagraniczne. W studiach nad socjalizacją ekonomiczną wyróżniają się problemy socjalizacji konsumenckiej i finansowej. Zauważalne jest także zainteresowanie badaczy wiedzą ekonomiczną na każdym poziomie rozwoju człowieka. Należy zgodzić się z tezą, że jakość socjalizacji ekonomicznej może zależeć od jakości wiedzy i zachowań prezentowanych przez aktorów socjalizacji, które to z kolei są zmienne w czasie i przestrzeni. Dochodzą do tego zróżnicowane umiejętności przekazywania wiedzy oraz cechy osobowe aktorów, bardziej lub mniej sprzyjające socjalizacji ekonomicznej.

Keywords

EN

economic socialization; financial socialization; consumer socialization; behavioural economics

PL

socjalizacja ekonomiczna; socjalizacja finansowa; socjalizacja konsumencka; ekonomia behawioralna

• Publisher: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Kolegium Zarządzania i Finansów
• Journal: Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów
• Year: 2019
• Issue: 176
• Pages: 25-45

Dates

published

2019

Contributors

author

Dorota Roszkowska-Hołysz

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000177016412

author

Anna Gąsiorek-Kowalewicz

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000233409318

References

• Adamski F. [2002], Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
• Alhabeeb M. J. [2002], On the development of consumer socialization of children, „Academy of Marketing Studies Journal”, 6, s. 9-14.
• Baraniak B. [2007], Współczesna pedagogika pracy z perspektywy edukacji, pracy i badań, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Belk R. W., Bahn K. D., Mayer R. N. [1982], Developmental Recognition of Consumption Symbolism, „Journal of Consumer Research”, vol. 9, s. 4-17.
• Berti E. A., Bombi A. S. [1988], The Child's Construction of Economics, Cambridge University Press, Cambridge.
• Beutler I. F., Dickson L. [2008], Consumer Economic Socialization, w: Handbook of Consumer Finance Research, red. J.J. Xiao, Springer, New York.
• Bromboszcz E. [1994], Socjalizacja ekonomiczna dzieci, w: Wprowadzenie do psychologii ekonomicznej, red. M. Pietras, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Calvert S. L. [2008], Children as Consumers: Advertising and Marketing, „The Future of Children”, vol. 18, no. 1, s. 205-234.
• Clarke L., Joshi H. [2005], Children's Changing Families and Family Resources, w: Children and the Changing Family: Between Transformation and Negotiation, red. A. Jensen, L. McKee, Routledge, London.
• Cohen P., Cohen J. [1996], Life Values and Adolescent Mental Health, Lawrence Erlbaum Association, New Jersey.
• Danes S. M. [1994], Parental Perceptions of Children's Financial Socialization, „Financial Counseling and Planning”, vol. 5, s. 127-149.
• Danes S., Dunrud T. [1993], Children and Money: Teaching Children Money Habits for Life, Minnesota Extension Services Publication, University of Minnesota, Minneapolis.
• Denhardt R., Jeffress B., Phillip W. [1971], Social Learning and Economic Behavior: The Process of Economic Socialization, „American Journal of Economics & Sociology”, vol. 30, iss. 2, s. 113-126.
• Diagnoza wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży w Polsce [2014], Konsorcjum Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” i Grupy IQS dla Departamentu Edukacji i Wydawnictw NBP, Warszawa.
• Ebster C., Wagner U., Neumueller D. [2009], Children's Influences on Instore Purchases, „Journal of Retailing and Consumer Services”, vol. 16, no. 2, s. 145-154.
• Ekstrom K. [2007], Parental Consumer Learning or 'Keeping up with the Children', „Journal of Consumer Behaviour”, 6(4), s. 203-217.
• Elder G. H., Conger R. D. [2000], Children of the Land, University of Chicago Press, Chicago.
• Flurry L. [2007], Children's Influence in Family Decisionmaking: Examining the Impact of the Changing American Family, „Journal of Business Research”, 60, s. 322-330.
• Foxman E. R., Tansuhaj P. S., Ekstrom K. M. [1989], Family Members' Perceptions of Adolescents' Influence in Family Decision Making, „The Journal of Consumer Research”, vol. 15, s. 482-491.
• Furnham A. [1982], The Perception of Poverty among Adolescents, „Journal of Adolescence”, 5, s. 135-47.
• Gąsiorowska A. [2009], Różnice indywidualne jako determinanty postaw wobec pieniędzy, Unpublished PhD thesis available in Library of University of Wrocław.
• Goszczyńska M. [2012], Socjalizacja ekonomiczna - zakres problematyki badań i ich metodo-logia, w: M. Goszczyńska, S. Kołodziej, A. Trzcińska, Uwikłani w świat pieniądza i konsumpcji. O socjalizacji ekonomicznej dzieci i młodzieży, Difin, Warszawa.
• Górnik-Durose M. [1999], Dominant Social Representation or Bitter Personal Experience: Perception of the Poor and the Rich by Polish Teenagers, „Polish Psychological Bulletin”, 30, s. 167-182.
• Górnik-Durose M., Dziedzic K. [2013], Środowisko rodzinne a orientacja na cele materialistyczne osób o różnych doświadczeniach generacyjnych, „Psychologia Wychowawcza”, vol. 3, s. 22-37.
• Górnik-Durose M., Zaleski Z. [2004], Własność i posiadanie, w: Psychologia ekonomiczna, red. T. Tyszka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Hayta A. B. [2008], Socialization of the Child as a Consumer, „Family and Consumer Sciences Research Journal”, vol. 37, no. 2, s. 167.
• Harmacińska M., Szmelter M. [2015], Socjalizacja ekonomiczna dzieci i młodzieży, „International Business and Global Economy”, vol. 34, s. 184-197.
• Ipsos Polska [2010], Dzieci i pieniądze: kieszonkowe nie poddaje się kryzysowi. Raport z badań.
• Jasielska A., Maksymiuk R. A. [2010], Dorośli reklamują, dzieci kupują. Kindermarketing i psychologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Jorgensen B. L., Savla J. [2010], Financial Literacy of Young Adults: The Importance of Parental Socialization, „Family Relations”, vol. 59, no. 4, s. 465-478.
• Juszczyk-Rygałło J. [2016], Socjalizacja dziecka jako proces kształtowania tożsamości, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, vol. 11, no. 4(42).
• Kahneman D. [2012], Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Media Rodzina, Poznań.
• Kasser T., Ryan R.M., Zax M., Sameroff A.J. [1995], The Relations of Maternal and Social Environments to Late Adolescent's Materialistic and Prosocial Values, „Developmental Psychology”, vol. 31, s. 907-914.
• Kim J., LaTaillade J., Kim H. [2011], Family Processes and Adolescents' Financial Behaviors, „Journal of Family and Economic Issues”, vol. 32, s. 668-679.
• Kim Ch., Yang Z., Lee H. [2015], Parental Style, Parental Practices, and Socialization Out comes: An Investigation of their Linkages in the Consumer Socialization Context, „Journal of Economic Psychology”, vol. 49, s. 15-33.
• Kluckholn C., Murray H. [1949], Personality in Nature. Society and Culture, Alfred A. Knopf, New York.
• Kolasińska-Morawska K. [2016], E-konsument nowej generacji wyzwaniem przedsiębiorstw w XXI wieku, „Studia Ekonomiczne”, vol. 255, s. 38-35.
• Kołodziejczyk A. [2012], Trzy podejścia do wyjaśnienia natury procesu socjalizacji konsumenckiej, „Psychologia Społeczna”, nr 3.
• Koposko J. L., Hershey D. A. [2014], Parental and Early Influences on Expectations of Financial Planning for Retirement, „Journal of Personal Finance”, 13, s. 17-27, http://www.iarfc.org/ docs/journal/Vol13%20Issue 2pfautomlinson.pdf
• Kupisiewicz M. [2004], Edukacja ekonomiczna dzieci. Z badań nad rozumieniem wartości pie-niądza i obliczeniami pieniężnymi, Wydawnictwo APS, Warszawa.
• Lachowski S. [2008], Obciążenie pracami domowymi dzieci w rodzinach wiejskich. Młodzież a rodzina, „Roczniki Socjologii Rodziny”, XIX, Poznań 2008-2009, Adam Mickiewicz University Press, s. 91-108.
• Lassare D., Roland-Levy C. [1989], Understanding Childrens Economic Socialization, w: Understanding Economic Behavior, red. K.G. Grunert, F. Olander, Kluwer Academic Publishers, Dorecht (NL).
• Leahy R. [1983], The Development of the Conception of Social Class, w: The Child's Construction of Inequality, red. R. Leahy, Academic, New York.
• Leiser D., Roland-Levy C., Sevon G. [1990], Special Issue on Economic Socialisation, „Journal of Economic Psychology”, 11, 4.
• Lyck L. [1990], Danish Children's and Their Parent's Economic Understanding, Reasoning and Atttudes, „Journal of Economic Psychology”, 11, s. 583-590.
• Maciejasz-Świątkiewicz M. [2016], Zachowania finansowe dzieci - problem finansów czy psychologii? Dylematy metodologiczne, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 425, Ekonomia - Finanse - Bankowość.
• Maison D., Rudzińska J. [2008], Dziecko jako konsument - jak dzieci oszczędzają i wydają pieniądze, Materiały z konferencji „Pieniądze w życiu człowieka”, Instytut Studiów Społecznych UW, Warszawa.
• Malarewicz A. [2009], Konsument a reklama. Studium cywilnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa.
• Moschis G. P. [1985], The Role of Family Communication in Consumer Socialization of Children and Adolescents, „The Journal of Consumer Research”, vol. 4, s. 898-913.
• Moschis G. P., Churchill G. A. jr [1978], Consumer Socialization: A Theoretical and Empirical Analysis, „Journal of Marketing Research”, vol. XV, s. 599-609.
• Niesiobędzka M. [2010], Rola rodziny i rówieśników w procesie kształtowania się skłonności do kupowania kompulsywnego wśród nastolatków, „Psychologia Rozwojowa”, t. 15 nr 3, s. 71-82.
• Otto A., Webley P. [2001], Children's Saving, w: Environment and Wellbeing: Proceedings of the 26th Annual Colloquium of IAREP, red. A.J. Scott, University of Bath, Bath, s. 215-219.
• Pielka H. [1994], Rodzinne uwarunkowania wychowania dziecka przez pracę, w: Wychowanie wobec wartości pracy, red. T. Borowska, J. Gajda, Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole, s. 69, za: Lachowski S. [2008], Obciążenie pracami domowymi dzieci w rodzinach wiejskich. Młodzież a rodzina, „Roczniki Socjologii Rodziny”, XIX, Poznań 2008-2009, Adam Mickiewicz University Press, s. 91-108.
• Pinto M. B., Parente D. H., Mansfield P. M. [2005], Information Learned from Socialization Agents: Its Relationship to Credit Card Use, „Family and Consumer Sciences Research Jour- nal”, vol. 33, s. 357-367.
• Poraj-Werder M. [2014], Perceived Parental Upbringing and the Materialism of Young Adults, „SAGE Open”, 4(2).
• Pritchard M. E., Myers B. K. [1992], Consumer Education: A Partnership between Schools and Families, „Journal of Consumer Education”, vol. 10, s. 38-43.
• Przetacznikowa M. [1971], Rozwój struktury mechanizmów regulacyjnych czynności ludzkich, „Psychologia Wychowawcza”, nr 2, s. 11-17.
• Roland-Levy C. [1990], A Cross-national Comparison of Algerian and French Childrens Economic Socialization, „Journal of Economic Psychology” 11, s. 567-581.
• Roland-Levy C. [2004], W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne?, w: Psychologia ekonomiczna, red. T. Tyszka, GWP, Gdańsk.
• Roter A. [2005], Proces socjalizacji dzieci w warunkach ubóstwa społecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Schiffman L., Kanuk L. L. [2004], Consumer behavior, 8th ed., Pearson Prentice Hall, New Jersey.
• Schor J. [2004], The Commercialized Child and the New Consumer Culture, Charles Scribner's & Sons, New York.
• Sewell W. H. [1963], Some Recent Developments in Socialization Theory and Research, „Annals of the American Academy of Political and Social Science”, 349, s. 163.
• Skorny Z. [1976], Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa.
• Sobieraj W. [2013], Socjalizacja ekonomiczna dzieci jako czynnik rozwoju kapitału ludzkiego, „Nauki Społeczne”, 2(8), s. 183-193.
• Sowa I. [2011], Oddziaływanie interpersonalne w rodzinach młodych konsumentów w procesie dokonywania zakupu (na przykładzie wybranych dóbr), „Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą”, t. 52, PSZW, Bydgoszcz.
• Stacey B. [1982], Economic Socialization in the Pre-adult Years, „British Journal of Social Psychology”, 21, s. 159-173.
• Sylwestrzak A. [2001], Obowiązki dziecka wobec rodziców, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, Rok LXIII, z. 3, s. 61.
• Szacka B. [2003], Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Szczepański J. [1976], Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa.
• Sztompka P. [2005], Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 14-19.
• Tang N., Baker A., Peter P.C. [2015], Investigating the Disconnect between Financial Knowledge and Behavior: The Role of Parental Influence and Psychological Characteristics in Responsible Financial Behaviors among Young Adults, „Journal of Consumer Affairs”, vol. 49(2), s. 376-406.
• Thaler R. H. [2018], Zachowania niepoprawne. Tworzenie ekonomii behawioralnej, Media Rodzina, Poznań.
• Tinson J., Nancarrow C., Brace I. [2008], Purchase Decision Making and the Increasing Significance of Family Types, „Journal of Consumer Marketing”, 25(1), s. 45-56.
• Trzcińska A. [2008], Wpływ edukacji ekonomicznej na skłonność młodzieży do oszczędzania, Raport BW, Uniwersytet Warszawski.
• Trzcińska A. [2012], Socjalizacja ekonomiczna i cechy indywidualne jako determinanty postaw oraz zachowań oszczędnościowych młodzieży, rozprawa doktorska, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Waerneryd K. E. [2004], Psychologia i ekonomia, w: Psychologia ekonomiczna, red. T. Tyszka, GWP, Gdańsk.
• Wąsowicz-Kiryło G. [2008], Psychologia finansowa: o pieniądzach w życiu człowieka, Difin, Warszawa.
• Webley P. [2005], Children's Understanding of Economics, w: Children's Understanding of Society, red. M. Barret, E. Buchanan-Barrow, Psychology Press, Hove.
• Webley P. [2013], Economic Socialization, Saving and Assets in European Young Adults, Ellen K. Nyhus, Economics of Education Review, 33, s. 19-30.
• Webley P., Nyhus E. K. [2006], Parents' Influence on Children's Future Orientation and Saving, „Journal of Economic Psychology”, vol. 27, s. 140-164.
• Wiatrowski Z. [2009], Dorastanie, dorosłość i starość człowieka w kontekście działalności i kariery zawodowej, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB, Radom.
• Wosiński M., Pietras M. [1990], Economic Socialization of Polish Children in Different MacroEconomic Conditions, „Journal of Economic Psychology”, vol. 11, no. 4, s. 515-528.
• Zaborowski Z. [1967], Podstawy wychowania zespołowego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• Zawadzka A. M., Dykalska-Bieck D. [2013], Świadomość marki, style spędzania wolnego czasu i preferencje materialistyczne dzieci, „Przegląd Psychologiczny”, vol. 56, no. 4, s. 467-486.
• Znaniecki F. [1973], Socjologia wychowania, t. 1 i 2, wyd. 2, PWN, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.33119/SIP.2019.176.2

Biblioteka Nauki

20874792