Studia Ananiasza Zajączkowskiego nad staroosmańskim tłumaczeniem Kalili i Dimny

• Authors: Jacek Jaromszko

Title variants

EN

Ananiasz Zajączkowski’s Research on an Old Ottoman Translation of Kalilah and Dimnah

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

„Staroosmański przekład Kalili i Dimny ma znaczenie nie tylko jako zabytek językowy, ale także jako zabytek literacki. Nie może on być żadną miarą obojętny dla badaczy samego zbioru bajek Bidpaja i jego filjacyj. Jest to bowiem najstarsze znane nam tłumaczenie tureckie tej księgi […] – pisze Ananiasz Zajączkowski we wstępie do edycji staroanatolijskiego przekładu Kalili i Dimny. Egzemplarz został sporządzony z rozkazu Umūr Bega (ok. 1309-1347) z dynastii Aydın Oğulları, władającej terenami w okolicach dzisiejszego İzmiru, Aydın i Denizli. Zajączkowski szacuje, że manuskrypt musiał być sporządzony między rokiem 1309 (narodzinami Umūr Bega) a 1334 (śmierć ojca Umūra, Muḥammada). Zgodnie z tym możliwe jest utożsamienie autora przekładu Kalili i Dimny, Mesˁūda, z autorem perskiego tłumaczenia Süheyl-ü-Nevbahar o tym samym imieniu Takiemu utożsamieniu sprzeciwiają się kategorycznie tureccy uczeni Mehmed Fuad Köprülüzâde i Rif’at Kilisli. Zajączkowski obala argumenty uczonych, posiłkując się nie tylko konkretnymi przykładami z obu tekstów i ich relacjami intertekstualnymi, ale także statystyką nietypowych form leksykalnych. W artykule postaram się rozwinąć jego myśl, a także przedstawić zasługi, jakie w kwestii badań nad owym zabytkiem literackim można przypisać Zajączkowskiemu.

RU

„Staroosmański przekład Kalili i Dimny ma znaczenie nie tylko jako zabytek językowy, ale także jako zabytek literacki. Nie może on być żadną miarą obojętny dla badaczy samego zbioru bajek Bidpaja i jego filjacyj. Jest to bowiem najstarsze znane nam tłumaczenie tureckie tej księgi […] – pisze Ananiasz Zajączkowski we wstępie do edycji staroanatolijskiego przekładu Kalili i Dimny. Egzemplarz został sporządzony z rozkazu Umūr Bega (ok. 1309-1347) z dynastii Aydın Oğulları, władającej terenami w okolicach dzisiejszego İzmiru, Aydın i Denizli. Zajączkowski szacuje, że manuskrypt musiał być sporządzony między rokiem 1309 (narodzinami Umūr Bega) a 1334 (śmierć ojca Umūra, Muḥammada). Zgodnie z tym możliwe jest utożsamienie autora przekładu Kalili i Dimny, Mesˁūda, z autorem perskiego tłumaczenia Süheyl-ü-Nevbahar o tym samym imieniu Takiemu utożsamieniu sprzeciwiają się kategorycznie tureccy uczeni Mehmed Fuad Köprülüzâde i Rif’at Kilisli. Zajączkowski obala argumenty uczonych, posiłkując się nie tylko konkretnymi przykładami z obu tekstów i ich relacjami intertekstualnymi, ale także statystyką nietypowych form leksykalnych. W artykule postaram się rozwinąć jego myśl, a także przedstawić zasługi, jakie w kwestii badań nad owym zabytkiem literackim można przypisać Zajączkowskiemu.

EN

“The translation of Kalilah and Dimnah into Old Ottoman is important not only as a linguistic artefact, but also as a literary one. It can by no means be regarded as insignificant to those researching the collection of Bidpai’s fairy tales and its descendants. For it is the oldest known Turkish translation of this book […]” – writes Ananiasz Zajączkowski in his introduction to the Old Anatolian translation of Kalilah and Dimnah. The copy was drawn up at the behest of Umur Beg (circa 1309–1347) from the Aydın Oğullari dynasty, which ruled over the land of today’s İzmir, Aydın and Denizli. Zajączkowski estimates that the original text was written between 1309 (the year of the birth of Umur Beg) and 1334 (when Umur’s father, Muhammad, died). Accordingly, the translator of Kalilah and Dimnah, Mes’ud, may be regarded as the same Mes’ud who translated Süheyl-ü-Nevbahar. Two Turkish scholars, Mehmed Fuad Köprülüzade and Rif’at Kilisli, oppose this hypothesis. Zajączkowski refutes their arguments not only by using a number of specific examples from both texts and taking into consideration their inter-textual relationship, but also by drawing up statistics of rare lexical forms. In this paper I will try to develop Zajączkowski’s thought and present his contribution to the research on this literary artefact.

Keywords

EN

Ananiasz Zajączkowski; Kalilah and Dimnah; Panchatrantra; Old Ottoman; Old Anatolian; translation movements; Ottoman studies

• Publisher: Bitik. Oficyna Wydawnicza Związku Karaimów Polskich
• Journal: Almanach Karaimski
• Year: 2014
• Volume: 3
• Pages: 59-64

Dates

published

2014-12-30

Contributors

author

Jacek Jaromszko

References

• Bielawski, Józef (red.) Mały słownik kultury świata arabskiego, Warszawa 1971.
• Dziekan, Marek (red.) Arabowie, Słownik encyklopedyczny, Warszawa 2001.
• Emiroğlu, Öztürk. Tadeusz Majda, Polska bibliografia turkologiczna, Warszawa 2012.
• Ibn al-Muqaffaˁ, ˁAbdullāh, Kalila wa Dimna li Baydabā al-Faylasūf al-Hindī, Al-Qāhira [bez daty].
• Köprilizāde, Meḥmed Fuˀād, «Ferhengnāme-i myṣrī» jāḫūd muḫtaṣar Bōstān terǯümesi, “Türkiyyāt Meǯmūˁasy” 1928, t.2, s. 481-489.
• Mylius, Klaus, Historia literatury staroindyjskiej, Warszawa 2004.
• Płaskowicka-Rymkiewicz, Stanisława, Borzęcka, Münevver, Łabęcka-Koecherowa, Małgorzata, Historia literatury tureckiej. Zarys, Wrocław 1971.
• Rypka, Jan (red.), Historia literatury perskiej i tadżyckiej, Warszawa 1970.
• Zajączkowski, Ananjasz, Studja nad językiem staroosmańskim. I. Wybrane ustępy z anatolijskotureckiego przekładu Kalili i Dimny, Kraków 1934.
• Zajączkowski, Ananjasz, Studja nad językiem staroosmańskim. II. Wybrane rozdziały z anatolijskotureckiego przekładu Koranu, Kraków 1936.

Identifiers

DOI

10.33229/ak.2014.3.06