Motyw myszy w folklorze karaimskim z Krymu

• Authors: Anna Sulimowicz

Title variants

EN

The mouse motif in Crimean Karaim folklore

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia sześć wersji piosenki Sıçan (‘Mysz’) pochodzących z tzw. medżum, rękopiśmiennych zbiorów krymskokaraimskiej literatury ludowej, wraz z edycją trzech z nich, dotychczas nie publikowanych drukiem. Humorystyczny utwór przedstawia opis szkód poczynionych przez psotnego gryzonia. Najstarsza wersja, której dokładna data powstania jest znana, pochodzi z 1864 r., najnowsza – z 1964. Liczne różnice w kolejności zwrotek, występujących motywach i ich szczegółach wskazują, że zawartość medżum najprawdopodobniej nie były przepisywana (kopiowana z jednego rękopisu do drugiego), lecz stanowi zapis ustnego wykonania ze słuchu bądź z pamięci. Na podstawie uderzających podobieństw wariantów karaimskich do krymskotatarskich, a także utworów z anatolijskiego i bałkańskiego ludowego repertuaru tureckiego, w tym utworu zarejestrowanego przez I. Kunosa w latach 80. XIX w., można wysnuć wniosek, że ten konkretny utwór pochodzi z Turcji. Wydaje się nader prawdopodobne, że Karaimi krymscy, którzy utrzymywali szczególnie bliskie kontakty tak religijne, jak i ekonomiczne oraz rodzinne ze swymi współwyznawcami w Stambule, mogli być tymi, którzy „zaimportowali” ten utwór z Turcji na Krym.

EN

This article provides a review of six versions of a song Sıçan (‘Mouse’) which can be found in the mejumas, i.e. Crimean Karaim collections of popular literature, together with an edition of three hitherto unpublished versions. This humorous ditty describes the damage caused by a malicious rodent. The oldest version can be dated precisely to 1864, while the latest appeared in 1964. The many differences in the sequence of stanzas, motifs and their details indicate that the content of the mejumas was most probably not transcribed (copied from one manuscript to another), but rather constitutes a written record of an oral performance either heard directly or based on memory. Striking similarities between the Crimean Karaim variants and the Crimean Tatar ones, as well as variants found in the popular repertoire of Anatolia and Balkans, especially the version recorded by I. Kunos in 1880s, suggests that this particular song originates from Turkey and it appears very likely that Karaims who maintained particularly close religious, economic and also family ties with their co-believers in Istanbul may have been responsible for “importing” it from Turkey to Crimea.

Keywords

PL

literatura krymskokaraimska; krymska literatura ludowa; folklor Karaimów krymskich, literatura ludowa z Anatolii; piosenki türkü; literatura krymskokaraimska; krymska literatura ludowa; folklor Karaimów krymskich, literatura ludowa z Anatolii; piosenki türkü

EN

Crimean Karaim literature; Crimean popular literature; Crimean Karaim folklore; Anatolian Turkish popular literature; türkü songs

• Publisher: Bitik. Oficyna Wydawnicza Związku Karaimów Polskich
• Journal: Almanach Karaimski
• Year: 2017
• Volume: 6
• Pages: 171-198

Dates

published

2017-12-20

Contributors

author

Anna Sulimowicz

References

• Aliev, Fevzi. 2001. Antologiâ krymskoj narodnoj muzyki. Simferopol’.
• Aqtay, Gulayhan. 2009. Eliyahu Ben Qılcı’s Anthology of Crimean Karaim and Turkish Litera-ture. Vol. I Introduction, Text and Indexes. Vol. II Facsimile. İstanbul.
• Aqtay, Gülayhan, Jankowski, Henryk. 2015. A Crimean Karaim-English Dictionary. Poznań 2015.
• Baader, Fritz Henning. 1999. Kurzwort- und Abkürzungslexikon Hebräisch-Deutsch und Hebräisch-English. Schömberg.
• Baskakov, N. A., Zajončkovskij, A., Šapšal S. M. (red.). 1974. Karaimsko-russko-pol’skij slovar’. Moskva.
• Çulha, Tülay. 2010. Kırım Karaycasının Katık Mecuması. Metin-Sözlük-Dizin. İstanbul.
• Çulha, Tülay. (ed.). 2015. Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatından Örnekler. Derleyip çeviren Dr. W. Radloff. VII. Bölüm. Kırım Ağızları. Ankara.
• Çulha, Tülay. 2017. Seyfü’l-Mülûk ile Bediü’l-Cemâl Hikâyesi (Kırım Karay Rivayeti). Ankara.
• Dağcı, Cengiz. 1974. Onlar da insandı. İstanbul.
• Demirci, Yusuf Ziya. 1938. Anadolu Köylerinin Türküleri. İstanbul. http://www.edebiyatvesanatakademisi.com/Siirler/Detay/sican-turkusu-sicanimin-sirti-38031.aspx (dostęp: 2017-04-20).
• El’âševič, Boris Saadievič. 1993. Karaimskij biografičeskij slovar’ (ot końca VIII v. do 1960 g.). Materialy k serii „Narody i kul’tury”. Vypusk XIV. Karaimy. Kniga 2. Moskwa,
• Jankowski, Henryk. 2005. Reading Loose Sheets of Paper Found Among the Pages of Karaim Mejumas. „Mediterranean Language Review” 16: 145–166.
• Kefeli, Oleksandr. 1998. Kazka pro ledačogo chlopcia. Karaims’ka narodna kazka. Dönbel ulannyñ yomağı. Qarayım halq yomağı. W: Stežkami premudrych kazok. Narodny kazky, Kyjiv: 86–99
• Kefeli, Rachil S. 1910. Atalar sozy. Sankt-Peterburg.
• Kokenaj, Boris. 1933. Ata sezłeri Kryrymły Karajłarnyn. „Karaj Awazy” 8: 19–22
• Kozłowska, Maria. 2006. Słownik turecko-polski. Türkce-Lehçe sözlük. Warszawa.
• Kösoğlu, Nevzat (red.). 1997. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındakı Türk Ede-biyatları Antolojisi. T. 13. Bulgaristan Türk Edebiyatı. Ankara.
• Kösoğlu, Nevzat (red.). 1999. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındakı Türk Edebiyatları Anto-lojisi. T. 13. Kırım Türk-Tatar Edebiyatı. Ankara.
• Крымскотатарский онлайн словарь, http://medeniye.org/ru/lugat (dostęp: 2017-03-20).
• Kúnos, Ignác. 1889. Oszmán-Török Népköltési Gyüjtemény, Masodık Kötet: Oszmán-Török Népmesék és Népdalok, Budapest.
• Kunoş. İgnaç. 1998. Türk Halk Türküleri. İstanbul.
• Muhtar, Reşit. 2013. Kilis Halk Kültüründe Türküler, Hikayeleri ve Oyunlar. İzmir.
• Radlov, Vassiliy. 1896. Obrazcy narodnoj literatury severnych tjurkskich plemen / Proben der Volkslitteratur der nördlichen türkischen Stämme. T. VII: Narečiâ Krymskago poluostrova / Die Mundarten der Krim. St. Peterbsurg.
• [Radlov, Vassiliy (ed.)] [1888] מגֿומא. יענה קרימדאגי קראימלר אראסינדא קוללאנילן מסלילר היכאייטלר זרפו מסלילר טפמאגֿאלר טפמאגֿאלר טכרלאמאלר וא טורכולרדיר [S. Petersburg.
• Shapira, Dan. 2002. „Pesn o Mangupie” 1793 goda: Nieizvestnyj istočnik po istorii karaimov Krvma. „Vestnik Evrejskogo Universiteta. Istoriâ, Kul’tura. Civilizaciâ”, 7 (25): 283–294
• Sıçanın Methi. 1970. Hüseyin Sakallı; Yalvaç; Isparta, Yalvaç, Körküler Beldesi'ne aittir. Er-doğan Fındıkoğlu derlemiştir (05.03.1944). Folklor, Türk Folklor Kurumu, Ağustos-Eylül-Ekim 1970, Yıl: 2, Sayı: 16-17-18: 56-57; http://www.turkudostu.net/page/33/ (dostęp: 2017-04-20).
• Smętek, Dorota. 2015. Analiza porównawcza krymskokaraimskich piosenek ludowych. „Alma-nach Karaimski” 4: 33–45.
• Sulimowicz, Anna. 2016. A record of living Karaim folklore in 1960s Crimea. The copybooks of Yosif Kefeli, „Almanach Karaimski” 5: 159–174
• Turhan, Salih. Can, Taner. 2007. Ordu Türküleri, Ankara: 203.
• Yaşar Kemal. Sarı Defterdekiler. 2007. Folklor derlemeleri. Alpay Kabacalı (opr.). İstanbul (pierwsze wydanie 1997).
• Zajączkowski, Ananiasz. 1939. Tatarsko-karaimskie piosenki ludowe z Krymu (t. zw. čïŋ), „Rocznik Orientalistyczny” 14: 38–65.
• Zajączkowski, Włodzimierz. 1959. Die krimkaraimischen Sprichwörter. „Folia Orientalia” 1: 57–61
• Zajączkowski, Włodzimierz. 1961. Z poezji ludowej tatarsko-karaimskiej na Krymie. „Rocznik Orientalistyczny” 24, 2: 119–147.

Identifiers

DOI

10.33229/ak.2017.6.06