Terminologia w pierwszym napisanym po polsku podręczniku geometrii, geodezji (Geometria to jest miernicka nauka Stanisława Grzepskiego, 1566)

• Authors: Jerzy Biniewicz

Abstracts

EN

Geometria, to jest miernicka nauka (Geometry or the science of measurement) by Stanisław Grzepski was published in 1566. A look at the examined treaty from the angle of the discourse theory makes it possible to notice a living communication process leading to the formation of the paradigm designated by the expert – layman roles in the 16th century scientifi c, educational literature. When sharing information with a novice, an expert reaches for the specialised register vocabulary including, most of all, scientifi c terms being in operation in the field of the 16th-century science. Terminology is a tool for creating a clear worldview, it combines the abstractness of the message with the observation of the practical sphere. The occurrence of terms in a text fulfi lling an educational function legitimises the author as an expert, proves the effectiveness of the solutions dictated by science. Moreover, terms in an educational text, as a record of knowledge, are a functional instrument of ensuring that the reasoning is consistent, making it a logically designed structure that is recipient-friendly in terms of cognition.

Keywords

EN

mathematical terminology; Stanisław Grzepski; educational discourse; 16th century

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2020
• Volume: 774
• Issue: 5
• Pages: 18-34

Dates

published

2020

Contributors

author

Jerzy Biniewicz

References

• I. Bajerowa, 2008, Początki polskiego dyskursu naukowego – język dzieł Marcina Bielskiego i Stanisława Grzepskiego, „Onomastica Slavogermanica” nr 27, s. 73–79.
• M. Bąk, 1984, Powstanie i rozwój polskiej terminologii nauk ścisłych, Wrocław.
• J. Biniewicz, 2002, Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Opole.
• J. Biniewicz, 2002a, „Geometria” S. Grzepskiego – początki polskiej terminologii matematycznej i technicznej, „Poradnik Językowy” z. 4, s. 25–31.
• J. Biniewicz, 2007, Podręcznik naukowy jako gatunek mowy [w:] D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 3: Gatunek a odmiany funkcjonalne, Katowice, s. 61–68.
• J. Biniewicz, 2011, Początki polskiego dyskursu naukowego (szesnastowieczne piśmiennictwo naukowe) [w:] M. Hawrysz, M. Uździcka (red.), Komunikacyjne aspekty badania języka, Zielona Góra, s. 7–23.
• J. Biniewicz, 2011a, Rodzenie się polskiego dyskursu naukowego. Pragmatyka, struktura i język traktatu Olbrychta Strumieńskiego „O sprawie, sypaniu, wymierzaniu y rybieniu stawow” [w:] D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 4: Gatunek a komunikacja społeczna, Katowice, s. 111–122.
• J. Biniewicz, 2013, O mierzeniu obiektów w traktacie Stanisława Grzepskiego słów kilka [w:] J. Migdał , A. Piotrowska-Wojaczyk (red.), Cum reverentia, gratia, amicitia...: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, Poznań, s. 169–180.
• J. Biniewicz, 2016, Pierwsze napisane po polsku teksty poświęcone matematyce, „Język a Kultura”, s. 119–129.
• J. Biniewicz, 2016a, The Beginnings of Scientifi c Terminology in Polish: Kłos’s Algorithmus (1538) and Grzepski’s Geometria (1566) [w:] M. MacLeod, R.G. Sumillera, J. Surman, E. Smirnova (red.), Language as a Scientific Tool, New York, s. 42–56.
• J. Biniewicz, 2017, Przedmowa do „Początków chemii” Jędrzeja Śniadeckiego. Studium przypadku [w: ] D. Lewiński, K. Stasiuk-Krajewska, R. Wróblewski (red.), Graszewicz. com, Kraków, s. 257–268.
• J. Bremer, 2012, Dwa obrazy świata: manifestujący się i naukowy, „Roczniki Filozoficzne” t. LX, nr 1, s. 27–49.
• W. Czachur, 2011, Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” nr 4, s. 79–97.
• R. de Beaugrande, W.U. Dressler, 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, Warszawa, s. 19–31.
• S. Dobrzycki, 1957, Algorytm Bernarda Wojewódki (1553), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2/1, s. 3–28.
• A. Duszak, 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.
• S. Gajda, 1999, Współczesny polski dyskurs naukowy [w:] S. Gajda (red.), Dyskurs naukowy – tradycja i zmiana, Opole, s. 9–17.
• S. Gajda, 2005, Tekst / dyskurs oraz jego analiza i interpretacja [w:] M. Krauz, S. Gajda (red.), Współczesna analiza dyskursu. Kognitywna analiza dyskursu a inne metody badawcze, Rzeszów, s. 11–20.
• S. Gajda, 2010, Prestiż a język, „Nauka” 4, s. 147–162.
• S. Grzepski, 1566, Geometria, to jest miernicka nauka, Kraków [online: http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0225].
• R. Herz-Fischler, 1987, A Mathematical History of Division in Extreme and Mean Ratio, Waterloo.
• J. Labocha, 2009, Lingwistyka tekstu w Polsce [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech, Wrocław, s. 45–56.
• J. Maćkiewicz, 2017, Badanie mediów multimodalnych – multimodalne badanie mediów, „Studia Medioznawcze” 2(69), s. 33–42.
• J. Nocoń, 2009, Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana, Opole.
• D. Ostaszewska, 1994, Z zagadnień ewolucji stylu naukowego: XVI-wieczne początki kształtowania się wyznaczników przebiegu procesu myślowego, „Prace Językoznawcze. Studia historycznojęzykowe” t. 22, Katowice, s. 85–94.
• M. Reisigl, 2010, Dyskryminacja w dyskursach, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” nr 3, s. 27–61.
• B. Rolek, 2009, Stan badań nad intertekstualnością w lingwistyce tekstu w Niemczech − próba bilansu [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy, Wrocław, s. 233–244.
• W. Rusiński, 1956, Drogi rozwojowe folwarku pańszczyźnianego, „Przegląd Historyczny” 27/4, s. 617–655.
• A. Rypel, 2017, Dyskurs edukacyjny w ujęciu procesualno-kognitywnym, „Kultura–Społeczeństwo – Edukacja” nr 2(12), s. 9–35.
• M. Rzeszutko-Iwan, 2009, Pojęcie ‘tekstu’ w badaniach tekstologicznych [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech, Wrocław, s. 57–68.
• L.R. Shelby, 1972, The Geometrical Knowledge of Mediaeval Master Masons, „Speculum” vol. 47, s. 395–421, [http://www.designspeculum. com/ Historyweb/shelby%20-%20geometry.pdf].
• T. Skubalanka, 1984, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław.
• C. Spieß, 2010, Lingwistyczna analiza dyskursu jako analiza wielopoziomowa. Przyczynek do problematyki wielowymiarowego opisu dyskursów z perspektywy praktyczno-naukowej, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” nr 3, s. 199–220.
• A. Szczaus, 2013, Leksyka specjalistyczna w „Informacyi matematycznej” Wojciecha Bystrzonowskiego z 1749 roku na tle polszczyzny XVIII wieku, Szczecin.
• A. Szczaus, 2015, Teksty naukowe i techniczne doby średniopolskiej jako źródło badań historycznojęzykowych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” vol. 22(42), nr 1, s. 253–268.
• I. Warnke, 2009, Żegnaj tekście – witaj dyskursie [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Niemczech, Wrocław, s. 343–360.
• W. Więsław, 1997, Matematyka i jej historia, Opole.
• B. Witosz, 2009, Tekst a/i dyskurs w perspektywie polskiej tradycji badań nad tekstem [w:] Z. Bilut-Homplewicz, W. Czachur, M. Smykała (red.), Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech, Wrocław, s. 69–80.
• B. Witosz, 2010, O dyskursie wykluczenia i dyskursach wykluczonych z perspektywy lingwistycznej, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs” nr 3, s. 9–25.
• M. Wojtak, 2011, O relacjach dyskursu, stylu, gatunku, tekstu, „Tekst i dyskurs – Text und Diskurs” nr 4, s. 69–78.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2020.5.2

Biblioteka Nauki

2084108