Proza Olgi Tokarczuk jako wyzwanie dla tłumacza: notatki na marginesach ukraińskiego przekładu powieści Księgi Jakubowe

• Authors: Ostap Sływynski

Title variants

EN

Olga Tokarczuk’s prose as a challenge for the translator: notes on the margins of the Ukrainian translation of the novel The Books of Jacob

Abstracts

EN

Olga Tokarczuk’s novel The Books of Jacob is a wide and complicated epic panorama the action of which takes place on the borderlands of countries, cultures, and religions. Translating such a work into any language is a task that requires a lot of effort and careful preparation, aimed first of all at exploring all possible contexts: historical, linguistic, religious. A particularly difficult challenge is to translate The Books of Jacob into one of the languages that are part of the reality presented in the novel and are in relationships of interference with other languages used by the characters or functioning in their environments. Ukrainian is such a language. This article is an attempt to summarise the experience of translating the novel into this language, taking into account the greatest difficulties faced by the translator.

PL

Powieść Olgi Tokarczuk Księgi Jakubowe to szeroka i skomplikowana panorama epicka, której akcja dzieje się na pograniczach państw, kultur i religii. Przetłumaczenie takiego utworu na jakikolwiek język to zadanie wymagające dużego trudu i starannych przygotowań, skierowanych przede wszystkim na opanowanie wszystkich możliwych kontekstów – historycznych, językowych, wyznaniowych. Szczególnie zaś trudnym wyzwaniem jest przetłumaczenie Ksiąg Jakubowych na jeden z języków, które są elementem rzeczywistości przedstawionej w powieści i znajdują się w relacjach interferencyjnych z innymi językami, używanymi przez bohaterów lub funkcjonującymi w ich środowiskach. Takim językiem jest właśnie język ukraiński. Artykuł jest próbą podsumowania doświadczenia przekładu powieści na ten język z uwzględnieniem największych trudności, z którymi przyszło zmierzyć się tłumaczowi.

Keywords

PL

przekład; intertekstualność; interferencja językowa; imiona własne; etykieta językowa; gry słowne; punkt widzenia tłumacza

EN

translation; intertextuality; linguistic interference; proper names; linguistic etiquette; word games; translator’s point of view

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2022
• Volume: 799
• Issue: 10
• Pages: 252-263

Dates

published

2022

Contributors

author

Ostap Sływynski

• Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki, Ukraina

• https://orcid.org/0000000229636593

References

• J. Brzozowski, 2011, Stanąć po stronie tłumacza. Zarys poetyki opisowej przekładu, Kraków.
• B. Chmielowski, 2018–2019, Nowe Ateny, albo Akademia wszelkiey scyencyi pełna, t. I–IV, Kraków.
• P. Czapliński, 2014, Księgi Jakubowe, czyli dwieście lat samotności. Recenzja nowej książki Olgi Tokarczuk, „Gazeta Wyborcza” 21 października; https://wyborcza.pl/7,75410,16835955,ksiegi-jakubowe-czyli-dwiescie-lat-samotnosci-recenzja-nowej.html [dostęp: 15.01.2022].
• J. Doktór, 1997, Księga Słów Pańskich. Ezoteryczne wykłady Jakuba Franka, oprac. J. Doktór, t. 1–2, Warszawa.
• K. Hejwowski, 2012, Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa.
• A. Jeziorkowska-Polakowska, 2019, Podróż z Jakubem Frankiem – Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk, „Iudaica Russica” nr 1(2), s. 84–102.
• A. Larenta, 2016, Geografi a w Księgach Jakubowych Olgi Tokarczuk – przypadek Iwania, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” nr 9, s. 209–219.
• A. Lipszyc, 2014, Melancholia zbawienia, „Dwutygodnik” 11; https://www.dwutygodnik.com/artykul/5574-melancholia-zbawienia.html [dostęp: 15.01.2022].
• A. Majkiewicz, 2009, Intertekstualność jako nowe (stare) wyzwanie w teorii i praktyce przekładu literackiego, „Rocznik Przekładoznawczy” nr 5, s. 121–131.
• A. Majkiewicz, 2021, Przekład literacki na cztery ręce, czyli o warsztacie niemieckiego tandemu tłumaczy Ksiąg Jakubowych Olgi Tokarczuk, „Między Oryginałem a Przekładem” nr 2(52), s. 79–100.
• S. Majmon, 2007, Autobiografi a, tłum. L. Belmont, t. I, Warszawa.
• M. Olędzka, 2021, Rozbieżności i ich skutki, czyli kilka słów o światopoglądzie wpisanym w Księgi Jakubowe Olgi Tokarczuk, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, sectio FF, Philologiae, vol. 39, s. 219–237.
• G. Scholem, 1997, Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki, tłum. I. Kania, Warszawa.
• O. Tokarczuk, 2014a, Jak powstały Księgi Jakubowe, „Gazeta Wyborcza” 28 grudnia 2014; https://wyborcza.pl/ksiazki/7,154165,17154801,tokarczuk-jak-powstaly-ksiegi-jakubowe.html [dostęp: 15.01.2022].
• O. Tokarczuk, 2014b, Księgi Jakubowe albo Wielka podróż przez siedem granic, pięć języków i trzy duże religie, nie licząc tych małych, Kraków.
• O. Tokarczuk, 2015, Olga Tokarczuk: To nie jest kraj dla heretyków. Z Olgą Tokarczuk rozmawia Dorota Wodecka, „Gazeta Wyborcza” 24 stycznia 2015; https://wyborcza.pl/7,75410,17302330,olga-tokarczuk-to-nie-jest-kraj-dla-heretykow-rozmowa.html [dostęp: 15.01.2022].
• O. Tokarczuk, 2020, Psychologia literackiego stwarzania świata. Jak powstały Księgi Jakubowe [w:] tejże, Czuły narrator, Kraków, s. 180–207.
• І. Огієнко, 2004, Історія української літературної мови, Київ.
• В. Русанівський, 2001, Історія української літературної мови, Київ.
• O. Toкарчук, 2020, Книги Якова, або Велика подорож через сім кордонів, п’ять мов і три великі релігії, не враховуючи малих, померлими розказана, пер. О. Сливинського, Київ.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2022.10.15

Biblioteka Nauki

3200668