Swoistość form adresatywnych w tekstach współczesnych gazet polskojęzycznych wydawanych w Ukrainie (na tle normy ogólnopolskiej)

• Authors: Ałła Krawczuk

Title variants

EN

Specific nature of the forms of address found in contemporary Polish-language newspapers released in Ukraine (against the Polish standard)

Abstracts

EN

This article analyses the nominal as well as attributive and nominal forms of address found in Polish-language newspapers released in Ukraine in the 20th century. The research material concerns the forms of address the structures or functions of which are specific compared to the Polish standard. The discussion focuses on the causes of their formation in the circumstances of language and cultural contacts and their functional and pragmatic peculiarities in the Polish language in Ukraine. The scale of the acceptability of the analysed forms of address in the Polishcentric communication community in Ukraine is identified by means of cultural and linguistic criteria for the evaluation of linguistic devices (while taking into consideration also a more extensive research material than the one found in newspapers).

PL

W artykule analizowane są nominalne oraz atrybutywno-nominalne formy adresatywne występujące w tekstach gazet polskojęzycznych wydawanych w Ukrainie w XX wieku. Materiał badawczy dotyczy adresatywów swoistych pod względem formy lub funkcji na tle normy ogólnopolskiej. Omówiono przyczyny ich powstawania w warunkach kontaktów językowo-kulturowych oraz ich osobliwości funkcjonalno-pragmatyczne w polszczyźnie w Ukrainie. Za pomocą kulturalnojęzykowych kryteriów oceny środków językowych ustala się (uwzględniając również szerszy od prasowego materiał badawczy) skalę akceptowalności analizowanych form adresatywnych w polonocentrycznej wspólnocie komunikacyjnej w Ukrainie.

Keywords

PL

nominalna forma adresatywna; polszczyzna gazet; język polski w Ukrainie; interferencja językowo-kulturowa; kryteria oceny środków językowych

EN

nominal form of address; Polish language of newspapers; Polish language in Ukraine; linguistic and cultural interference; evaluation criteria for linguistic devices

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2022
• Volume: 799
• Issue: 10
• Pages: 39-66

Dates

published

2022

Contributors

author

Ałła Krawczuk

• Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki, Ukraina

• https://orcid.org/0000000340873562

References

• M. Bańko, J. Linde-Usiekniewicz, M. Łaziński, 2021, Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego na Uniwersytecie Warszawskim, wyd. 2, Warszawa.
• D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, 1986, Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, Warszawa.
• W. Doroszewski, 1973, O poprawności językowej, błędach językowych i kryteriach oceny tych pojęć [w:] W. Doroszewski, H. Kurkowska (red.), Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa, s. 7–12.
• S. Dubisz, 1995, Metoda kontrastywna w badaniach przemian języka polonocentrycznych wspólnot komunikatywnych poza granicami kraju [w:] S. Gajda (red.), Języki słowiańskie 1945–1995: Gramatyka – leksyka – odmiany, Opole, s. 37–46.
• M. Fedoriuk, 2013, Specyfika funkcjonowania form adresatywnych w językach polskim i ukraińskim (uwagi wstępne), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica” VIII, Folia 131, s. 73–81.
• M. Gębka-Wolak, A. Moroz, 2021, Morfoskładnia w Słowniku właściwych użyć języka, „Język Polski” z. 2, s. 17–33.
• H. Kurkowska, 1981, Próba charakterystyki socjolingwistycznej współczesnego języka polskiego [w:] tejże (red.), Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, Warszawa, s. 7–46.
• M. Kostro, K. Wróblewska-Pawlak, 2013, Formy adresatywne jako środek jawnej i ukrytej deprecjacji kobiet polityków w polskim dyskursie polityczno-medialnym, „Tekst i Dyskurs” / „Text und Diskurs” 6, s. 153–168.
• A. Krawczuk, 2011, Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2: Kultura języka, wyd. 2, Kijów.
• A. Krawczuk, 2012a, Nauczyciel i uczeń w językowych relacjach grzeczności. Polskie formy adresatywne na Ukrainie, „Słowo. Studia Językoznawcze” nr 3, s. 110–124.
• A. Krawczuk, 2014a, Norma językowa w prasie polskojęzycznej na Ukrainie (wybrane aspekty), „Postscriptum Polonistyczne” nr 2(14), s. 325–354.
• A. Krawczuk, 2014b, O normatywnych aspektach etykiety językowej Polaków na Ukrainie [w:] M. Kułakowska, A. Myszka (red.), Kultura mówienia dawniej i dziś, Rzeszów, s. 265–273.
• A. Krawczuk, 2012b, Osobliwości etykіety językowej we współczesnej polskojęzycznej prasie na Ukrainie [w:] A. Burzyńska-Kamieniecka, M. Misiak, J. Kamieniecki (red.), Kresowe dziedzictwo. Studia z języka, historii i kultury, Wrocław, s. 219–229.
• A. Krawczuk, 2019a, Świadomość językowa osób polskiego pochodzenia na Ukrainie w zakresie używania wybranych form grzecznościowych, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” t. LXVII(67), s. 173–190.
• A. Krawczuk, 2013, Zwracanie się do adresata w polszczyźnie osób polskiego pochodzenia na Ukrainie [w:] G. Filip, J. Pasterska, M. Patro-Kucab (red.), Polonistyka w Europie. Kierunki i perspektywy rozwoju, Rzeszów, s. 382–394.
• A. Krawczuk, 2018, Wybrane formy grzecznościowe we współczesnej polszczyźnie pisanej na Ukrainie (na tle normy ogólnopolskiej), „Język a Kultura” t. 28, s. 147–162.
• A. Kravchuk, 2019b, Specification of selected honorifics in relation to the general Polish standard in the written Polish as a heritage language in Ukraine (using the material of the Polish-language Gazeta Polska Bukowiny periodical) / Specyfika wybranych form grzecznościowych na tle normy ogólnopolskiej w pisanej odmianie polszczyzny odziedziczonej na Ukrainie (na materiale polskojęzycznej Gazety Polskiej Bukowiny), „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” t. 26, s. 311–327.
• M. Kucała, 1998, O polonijnych normach językowych, „Prace Filologiczne” t. XLIII, s. 287–294.
• M. Marcjanik, 2001, Akty zwrócenia się do adresata [w:] tejże, W kręgu grzeczności. Wybór prac z zakresu polskiej etykiety językowej, Kielce, s. 133–138.
• M. Marcjanik, 2009, Mówimy uprzejmie. Poradnik językowego savoir-vivre´u, Warszawa.
• M. Marcjanik, 2016, Ślady przemian obyczajowych w języku XXI wieku. Próba interpretacji nowych form i znaczeń, „Język a Kultura” t. 26, s. 11–23.
• M. Marcjanik, 2008, Wielkie zmiany przyjdą jutro. O przemianach w językowych obyczajach grzecznościowych, „Język a Kultura” t. 2, s. 89–98.
• M. Marcjanik, 2015, Współczesna etykieta językowa – zmierzch wartości?, „Studia Medioznawcze” nr 4(63), s. 115–119.
• A. Markowski, 2008, Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Warszawa.
• A. Markowski, 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
• A. Markowski (red.), 2012, Nowe spojrzenie na kryteria poprawności językowej, Warszawa.
• J. Miodek, 1980, Jeszcze o sposobach zwracania się do drugich, „Język Polski” t. LX, z. 2–3, s. 177–179.
• M. Pachowicz, 2021, Grzeczność i agresja językowa w komentarzach internautów [w:] E. Horyń, E. Młynarczyk, P. Żmigrodzki (red.), Język polski – między tradycją współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Kraków, s. 408–420.
• A. Skudrzyk, 2007, Normy grzecznościowych zachowań językowych (etykieta językowa, savoir-vivre, bon ton, dobre wychowanie, grzeczność językowa) [w:] A. Achtelik, J. Tambor (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice, s. 105–122.
• A. Tereszkiewicz, 2015, Zachowania grzecznościowe w interakcji handlowej na Twitterze, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 11/ 4, s. 65–80.
• E. Tomiczek, 1983, System adresatywny współczesnego języka polskiego i niemieckiego. Socjolingwistyczne studium konfrontatywne, Wrocław.
• B. Walczak, 1986, O kryteriach poprawności językowej – polemicznie, „Poradnik Językowy” z. 9–10, s. 625–632.
• B. Walczak, 1995, Przegląd kryteriów poprawności językowej, „Poradnik Językowy” z. 9–10, s. 1–16.
• D. Zdunkiewicz-Jedynak, 2021, Informacja pragmatyczna w słowniku ortoepicznym. Stan obecny i potrzeby, „Poradnik Językowy” z. 4, s. 58–74.
• D. Zdunkiewicz-Jedynak, J. Liberek, 2019, Norma językowa jako obiektywny fakt społeczny. Uwagi polemiczne w kontekście koncepcji Ferdynanda de Saussure’a [w:] J. Liberek, D. Zdunkiewicz-Jedynak, (red.), Problemy polskiej normy językowej i kodyfikacji, Warszawa, s. 55–92.
• М. Зелінська, 2018, Комунікативна компетенція молодих носіїв польської мови західних областей України, Дрогобич.
• М. Зелінська, 2011, Мовленнєвий етикет молодих носіїв польської мови (на прикладі учнів суботньо-недільних шкіл Львівщини), „Мова і культура” V(151), 14, с. 168–173.
• Т. Панько, М. Білоус, 1995, Слово в духовному житті нації, Київ.
• Я. Радевич-Винницький, 2001, Етикет і культура спілкування, Львів.
• M. Скаб, 2003, Прагматика апеляції в українській мові: Навчальний посібник, Чернівці.
• М.С. Скаб, Н.Д Бабич, М.В. Скаб, Н.С. Колесник, А.А. Ковтун, І.С. Грималовський, І.Г. Гуцуляк, І.В. Стрілець, О.Д. Гаврилащук, О.К. Лакуста, 2008, Українська система найменувань адресата мовлення, Чернівці.
• Словник української мови, 1975, І. Білодід (ред.), в 11 т., т. 6, Київ.
• https://start-eu.com.pl/forma-zvertan-u-polskij-movi/ [dostęp 30.04.2022].
• https://pidru4niki.com/1770071247604/dokumentoznavstvo/ukrayinskiy_movlennyeviy_etiket [dostęp 15.04.2022].

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2022.10.3

Biblioteka Nauki

3200686