Stanisław August i jego rycerska szkoła

• Authors: Elżbieta Wichrowska

Title variants

EN

Stanisław August and his School of Chivalry

Abstracts

EN

The School of Chivalry is one of the most signifi cant modernisation projects carried out in the mid-1760s by Stanisław August and his collaborators shortly after he ascended to the Polish throne. It was an educational project implemented a few years before the establishment of the Commission of National Education, the fi rst educational authority in Poland and in Europe, the function of which corresponded to the present ministry of public, secular education. For the initiative of a modern school to be successful, it needed a well-qualified personnel, including the management staff (a high number of them were foreigners), an appropriately structured educational programme (initially based on Western models), and textbooks. What played a forming role in the case of the Corps of Cadets was an complex ritual supported by the following texts: catechism books, dialogues, forms, which should be treated as mnemotechnical tools, but also as ones building the identity of a graduate from the School, which was intended to be a breeding ground for the military and administrative elite of the state. Its description cannot ignore the moral layer that escaped the educational programmes and the cadets’ everyday life, which was not devoid of duels and embarrassing diseases.

PL

Szkoła Rycerska to jeden z ważniejszych projektów modernizacyjnych przeprowadzonych w połowie lat 60. XVIII wieku przez Stanisława Augusta i jego współpracowników, tuż po wstąpieniu na tron Polski. Projekt edukacyjny wyprzedzający o kilka lat powołanie Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej w Polsce i w Europie władzy oświatowej o charakterze współczesnego ministerstwa oświaty publicznej, świeckiej. Aby inicjatywa nowoczesnej szkoły się powiodła, potrzebna była dobrze przygotowana kadra, także kierownicza (duża jej część to cudzoziemcy), odpowiednio skonstruowany edukacyjno-wychowawczy program (początkowo oparty na zachodnich wzorcach) i podręczniki. Formującą rolę odegrał w wypadku udowany rytuał wspomagany przez teksty: katechizmy, dialogi, formularze, które traktować trzeba jako narzędzia mnemotechniczne, ale też budujące tożsamość absolwenta Szkoły, w założeniu kuźni elity wojskowej i administracyjnej państwa. Nie można w jej opisie pominąć warstwy obyczajowej wymykającej się programom wychowawczym i kadeckiej codzienności, w której nie brakowało też pojedynków czy wstydliwych chorób.

Keywords

PL

Stanisław August; Szkoła Rycerska; Korpus Kadetów; edukacja; Warszawa

EN

School of Chivalry; Stanisław August; Corps of Cadets; education; Warsaw

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2022
• Volume: 790
• Issue: 1
• Pages: 268-288

Dates

published

2022

Contributors

author

Elżbieta Wichrowska

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000171516213

References

• A. Baran, 2019, Podręczniki w Szkole Rycerskiej [w]: E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 265–274.
• A. Baran, 2016, Przepisy dla dekuriów [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 87–99.
• A. Biardzka, 2016, Defi nicje różne przez pytania i odpowiedzi – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 81–86.
• S. Bukar, 1871, Pamiętniki z rękopisu, opr. J.I. Kraszewski, Drezno.
• P. Chaunu, 1989, Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bakowska, Warszawa.
• J. Czartoryski, 1967, Panna na wydaniu [w:] J. Kott (red.), Teatr Narodowy 1765–1794, Warszawa, s. 129–143.
• Defi nicje różne przez pytania i odpowiedzi, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 343–396.
• J. Donefner, 2016, Formularz przyjmowania kadetów do nowicjatu – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 97–99.
• K. Drewczyńska, 2016, Formularz abszejtowania kadeta – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), 2016, Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 103–105.
• R. Dudkowa, 1973, Komisja Edukacji Narodowej. Zarys działalności. Wybór materiałów źródłowych, Wrocław.
• J. Fabre,1935, La propagande des idées philosophiques en Pologne sous Stanislas-August et l’École Varsovienne des Cadets, „Revue de Littérature Comparée” 1, t. XV, s. 643–693.
• J. Fabre,1952, Stanislas-Auguste Poniatowski et l’Europe des Lumières. Étude de cosmopolitisme, Paris.
• J. Fabre, 1995, Stanisław August i literaci francuscy [w:] tegoż, Od oświecenia do romantyzmu: studia i szkice z literatury i kultury polskiej, Warszawa, s. 32–80.
• Formularz abszejtowania Kadetów, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 299–301.
• Formularz przyjmowania kadetów do nowicjatu, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 288–292.
• Formularz obleczenia Kadeta w Mundur Korpusowy, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 293–298.
• B. Grochulska, 1980, Warszawa na mapie Polski stanisławowskiej. Podstawy gospodarcze rozwoju miasta, Warszawa.
• Katechizm Moralny dla Uczniów Korpusu Kadetów, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 277–287.
• M. Klimowicz, 1965, Początki teatru stanisławowskiego, Warszawa.
• J. Kott (red.), 1967, Teatr Narodowy 1765–1794, Warszawa.
• K. Królikowska, 2014, Nauczyciele eksjezuici w pracach i szkołach KEN [w:] K. Dormus, B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, R. Ślęczka (red.), Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny, Kraków, s. 146–156.
• J. Krzywda, J. Ziółkowska-Krzywda, 2019, Jednorożce, przeciwstopni i góry ogniste – w podręczniku Michała Jana Hubego, ostatniego generalnego dyrektora nauk [w]: E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 319–341.
• W. Mitzler de Kolof,1967, 1775–1776. O przedstawieniach na warszawskiej scenie [w:] J. Kott (red.), Teatr Narodowy 1765–1794, Warszawa, s. 166–170.
• T. Mizia, 1972, O Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa.
• „Monitor”, 1976, oprac. E. Aleksandrowska, Wrocław.
• A. Moszczeński, 1888, Pamiętnik do historyi polskiej w ostatnich latach panowania Augusta III i pierwszych Stanisława Poniatowskiego, Kraków.
• K. Mrozowska, 1961, Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1765–1794, Wrocław.
• J.U. Niemcewicz, 1848, Pamiętniki czasów moich: dzieło pośmiertne, Lipsk.
• L. Piechnik, 1977, Przemiany w szkolnictwie jezuickim w Polsce w XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne” t. XXV, z. 2, s. 31–63.
• M. Polska, 2016, Formularz obleczenia kadeta w mundur korpusowy – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 101–102.
• F. Rosset, 1997, Drzewo Kraków. Mit polski w literaturze francuskiej 1573–1896, tłum. K. Błoński, Kraków.
• J. Snoch, 2016, Tragedia nad Wisłą [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 219–222.
• L. Straszewicz, 1974, Wielkie stolice Europy, Warszawa.
• Ustanowienie porządku, który w brygadach zachowany być powinien, 2016 [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 141–155.
• E. Wichrowska, 2019, Francuzi w Szkole Rycerskiej. Związki cudzoziemców z Warszawą [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 35–77.
• E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), 2016, Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa.
• J. Wojakowski, 1984, Cudzoziemcy w Szkole Rycerskiej, „Rocznik Warszawski” t. XVII, s. 371–394.
• J. Wojakowski, 2016, Biblioteka Królewskiego Korpusu Kadetów w Warszawie, Warszawa.
• Zbiór pism tyczących się moralnej edukacji Młodzi Korpusu Kadetów, czyli Szkoły Rycerskiej założonej przez Najjaśniejszego Stanisława Augusta króla Polskiego i własnym utrzymanej nakładem od roku 1764, aż do Sejmu 1776, na którym przez Uchwałę Sejmową utrzymanie tejże Szkoły była Skarbom
• Koro- [ny] i W[ielkiego] X[ięstwa] L[itewskiego] [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 275–410.
• E. Ziarek, J. Ziółkowska, 2016, Katechizm kadecki – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 45–60.
• J. Ziółkowska, 2016, Ustanowienie porządku, który w brygadach zachowany być powinien – wprowadzenie [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 137–141.
• J. Ziółkowska-Krzywda, 2019, Pałac Kazimierzowski oraz koszary Korpusu Kadetów. Historia, projekty i ich realizacja w świetle nowo odkrytych źródeł archiwalnych [w:] E. Wichrowska, A. Wdowik (red.), Kajety Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej, Warszawa, s. 539–571.
• Archiwum Państwowe w Warszawie, sygn. Zbiór Korotyńskich, sygn. 40.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2022.1.14

Biblioteka Nauki

2147563