O potrzebie badania kompetencji leksykalnej dzieci w wieku wczesnoszkolnym w dydaktyce języka polskiego za granicą (na przykładzie Stanów Zjednoczonych i Ukrainy)

• Authors: Beata Jędryka

Title variants

EN

The need to research the lexical competence of early school-age children in Polish language teaching abroad (on the example of the United States of America and Ukraine)

Abstracts

EN

The knowledge of the vocabulary of early school-age children learning Polish abroad is one of the most important determinants of the level of their language proficiency. The paper presents the situation of Polish language teaching in the United States of America and Ukraine. Additionally, the paper discusses the status of the language among people of Polish origin. The author describes the preliminary results of the research on lexical competence of students: semantic fi elds with the largest lexical deficit among the children compared to their peers in Poland.

PL

Znajomość słownictwa dzieci w wieku wczesnoszkolnym uczących się języka polskiego poza granicami Polski jest jednym z najważniejszych wyznaczników poziomu opanowania polszczyzny. W artykule przedstawiono sytuację dydaktyki polszczyzny w Stanach Zjednoczonych i na Ukrainie. Dodatkowo został omówiony status języka wśród osób polskiego pochodzenia. Autorka opisuje wstępne wyniki badań kompetencji leksykalnej uczniów – zakresy tematyczne, w których odnotowano największy deficyt słownikowy dzieci w porównaniu z ich rówieśnikami w Polsce.

Keywords

PL

język polski; język edukacji; język odziedziczony; kompetencja leksykalna; dydaktyka języka; polszczyzna poza krajem

EN

Polish language; language of education; heritage language; lexical competence; language teaching; Polish abroad

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2022
• Volume: 790
• Issue: 1
• Pages: 167-195

Dates

published

2022

Contributors

author

Beata Jędryka

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000214468910

References

• C. Baker, W.E. Wright, 2017, Foundations on Bilingual Education and Bilingualism, Bristol.
• B. Batko-Tokarz, 2019, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego – teoria, praktyka, leksykografia, Kraków.
• A. Brzozowska-Krajka, 2017, „Nie domy sie …”: gwarowa odmiana polszczyzny jako marker grupowej tożsamości kulturowej w wieloetnicznej Ameryce (w świetle działalności Związku Podhalan Północnej Ameryki) [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 121–139.
• M. Belokoneva-Shiukashvili, 2017, Język polski jako wartość w życiu Polonii gruzińskiej [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 37–45.
• K. Błaszczuk, 2017, Międzypokoleniowy przekaz tożsamości kulturowej [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 175–188.
• J. Cieszyńska, 2006, Dwujęzyczność, dwukulturowość – przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii, Kraków.
• A. Czeniek, 2010, Stosunek uczniów Polskich Szkół Sobotnich w Wielkiej Brytanii do sprawności pisania, „Poradnik Językowy” z. 2, s. 84–96.
• A. Czeniek, 2011, Rola wypracowań dzieci polskiego pochodzenia w badaniach nad stopniem opanowania języka, „Acta Universitatis Lodziensis – Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” t. 18, s. 353–363.
• A. Czeniek, 2014, Jedna szkoła, jedna klasa, ale czy ten sam język polski? – o zróżnicowanym poziomie opanowania języka polskiego wśród dzieci polskiego pochodzenia na przykładzie prac dzieci mieszkających w Wielkiej Brytanii, „Poradnik Językowy” z. 4, s. 54–68.
• A. Czeniek, 2015, Język polski mniej lub bardziej dziedziczony. Czynniki wpływające na kompetencję językową dzieci polskich emigrantów, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 90–100.
• S. Dubisz, 1997a, Społeczne role polszczyzny poza granicami kraju. Pamięci Profesora Mieczysława Szymczaka [w:] B. Janowska, J. Porayski-Pomsta (red.), Język polski w kraju i za granicą, t. I, Warszawa, s. 17–20, Warszawa.
• S. Dubisz, 1997b, Typologia odmian polszczyzny poza granicami kraju [w:] B. Janowska, J. Porayski-Pomsta (red.), Język polski w kraju i za granicą, t. I, Warszawa, s. 35–42.
• S. Dubisz, 1997c, Język polski poza granicami kraju – wstępne informacje i definicje [w:] S. Dubisz (red.), Język polski poza granicami kraju, Opole, s. 13–46.
• S. Dubisz, E. Sękowska, 1990, Typy jednostek leksykalnych w socjolektach polonijnych (próba definicji i klasyfi kacji) [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świec ie, Warszawa–Kraków, s. 217–233.
• J.A. Fishman, 1998, Language and Ethnicity: The View from Within [w:] F. Coulmas (red.), The Handbook of Sociolinguistics, Oxford, s. 327–343.
• J.A. Fishman, 1999, Handbook of Language and Ethnic Identity, Oxford.
• J.A. Fishman, 2001, 300-Plus Years of Heritage Language Education in the United States [w:] J. Kreeft Peyton, D.A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage Languages in America. Preserving a National Resource, McHenry, s. 81–99.
• K. Geben, 2003, Świadomość i kompetencja językowa, a warstwy leksykalne w idiolektach młodzieży polskiego pochodzenia na Wileńszczyźnie, Warszawa.
• S. Günthner, 2017, Doing Culture – kulturowa samoidentyfikacja i identyfikacja innych w rozmowie [w:] W. Czachur (red.), Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa. Antologia, Warszawa, s. 187–214.
• I. Janowska, E. Lipińska, A. Rabiej, A. Seretny, P. Turek, 2016, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
• B.K. Jędryka, 2007, Brak mi słów – problemy leksykalne dzieci polonijnych w USA, „Prace Filologiczne” t. 52, s. 133–140.
• B.K. Jędryka, 2014, Status języka polskiego jako drugiego i obcego w polskiej szkole, „Poradnik Językowy” z. 10, s. 42–53.
• B.K. Jędryka, 2015, Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego /drugiego dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa.
• B.K. Jędryka, 2017, Szkolnictwo polonijne w Stanach Zjednoczonych – wczoraj i dziś [w:] B.K. Jędryka, E. Kwapień (red.), W labiryncie polszczyzny – Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci, Warszawa, s. 317–329.
• B.K. Jędryka, 2012, Język polski w polonijnej szkole. Na przykładzie badań przeprowadzonych w Clark – New Jersey, USA, Warszawa.
• H. Karaś, 1997a, Uwagi o sytuacji języka polskiego na Łotwie [w:] B. Janowska, J. Porayski-Pomsta (red.), Język polski w kraju i za granicą, t. I, Warszawa, s. 52–61.
• H. Karaś, 1997b, Język polski na Łotwie [w:] S. Dubisz (red.), Język polski poza granicami kraju, Opole, s. 69–78.
• H. Karaś, 2015, Odrodzenie polszczyzny czy jej zanik? O sytuacji języka polskiego na dawnych Kresach Wschodnich, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 18–35.
• A. Krawczuk, 2019, Świadomość językowa osób polskiego pochodzenia na Ukrainie w zakresie używania wybranych form grzecznościowych, „Rozprawy Komisji Językowej” t. 67, s. 173–190.
• A. Krawczuk, J. Kowalewski, 2017, Metodyka nauczania języka polskiego. Język i kultura w dydaktyce polonistycznej na Ukrainie. Podręcznik dla szkół wyższych, Kijów.
• K. Kuros-Kowalska, 2020, Metody stymulowania rozwoju słownictwa w języku polskim u dzieci dwujęzycznych na emigracji, Katowice.
• R. Laskowski, 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
• P. Levchuk, 2020, Trójjęzyczność ukraińsko-rosyjsko-polska Ukraińców niepolskiego pochodzenia, Kraków.
• A. Libura, 2014, Atrycja języka odziedziczonego [w:] A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 303–312.
• A. Libura, A. Żurek, 2016, Erozja dopełniacza w polskim języku odziedziczonym, „Poradnik Językowy” z. 2, s. 38–49.
• A. Libura, A. Żurek, 2018, Jak będą mówić dzieci osób, które dziś emigrują z Dolnego Śląska? Badania nad polszczyzną osób dwujęzycznych [w:] A. Tworek (red.), Germanistyka otwarta. Wrocławskie debaty o języku i językoznawstwie, Wrocław, s. 142–163.
• E. Lipińska, A. Seretny, 2012, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie chicagowskiej diaspory polonijnej, Kraków.
• K. Liebkind, 1999, Social psychology [w:] J.A. Fishman (red.), Handbook of language and social identity, New York, s. 140–151.
• E. Lipińska, A. Seretny, 2012a, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie szkolnictwa polonijnego w Chicago, Kraków.
• E. Lipińska, A. Seretny, 2012b, Szkoła polonijna czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” t. 38, nr 4(146), s. 23–37.
• E. Lipińska, A. Seretny, 2016a, Polish as a heritage language – somewhere in between, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” nr 2, s. 177–201.
• E. Lipińska, A. Seretny, 2016b, Język odziedziczony – polszczyzna pokoleń polonijnych, „Poradnik Językowy” z. 10, s. 45–61.
• B. Maliszewski, 2020, Uczyć się „od błędów” – analiza uchybień w pisemnych pracach uczniów szkół polonijnych w USA, „Półrocznik Językoznawczy Tertium. Tertium Linguistic Journal” 5, s. 211–232.
• A. Masiewicz, 1990, Język Polonii francuskiej [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie, Warszawa–Kraków, s. 199–216.
• A. Mielczarek, B. Walczak, 2017, W jakim stopniu język stanowi o tożsamości narodowej? [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 13–22.
• W. Miodunka, 1990a, Język a identyfikacja kulturowa i etniczna. Studium kształtowania się tożsamości rodzeństwa należącego do drugiego pokolenia Polonii australijskiej [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie, Warszawa–Kraków, s. 105–125.
• W. Miodunka, 1990b, Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie, Warszawa–Kraków, s. 39–49.
• W. Miodunka, 2016, Glottodydaktyka polonistyczna. Pochodzenie – stan obecny – perspektywy, Kraków.
• I.A. NDiaye, 2016, Uwarunkowania językowe emigrantów rosyjskich pierwszej fali i poszukiwanie własnej tożsamości w nowym otoczeniu kulturowym [w:] W. Stec, A. Hau (red.), W poszukiwaniu tożsamości językowej, t. II, Gdańsk, s. 15–33.
• A. Padilla, 1999, Psychology [w:] J.A. Fishman (red.), Handbook of language and social identity, New York, s. 109–121.
• M. Pamuła-Behrens, 2018, Język edukacji szkolnej w integracyjnym modelu wsparcia ucznia z doświadczeniem migracji w rodzinie, „Postscriptum Polonistyczne” nr 2, s. 171–18 6.
• M. Pamuła-Behrens, M. Szymańska, 2018a, Metodyka nauczania języka edukacji szkolnej uczniów z doświadczeniem migracji. Metoda JES-PL. Matematyka, Kraków.
• M. Pamuła-Behrens, M. Szymańska, 2018b, Metoda JES-PL. Nauczanie uczniów z doświadczeniem migracji, „Języki Obce w Szkole” nr 2, s. 4–10.
• M. Piasecka, 2016, Język polski w Norwegii. Na przykładzie badań przeprowadzonych w polskich szkołach w Oslo, Warszawa.
• H. Pułaczewska, 2017, Wychowanie do j ęzyka polskiego w Niemczech na przykładzie Ratyzbony, Łódź.
• A. Rabiej, 2006, Irlandia po polsku – nowy język na Zielonej Wyspie [w:] K. Gąsowska, M. Mazińska-Szumska (red.), Oświata polonijna na początku XXI wieku. Stan i perspektywy, Kraków, s. 149–157.
• A. Rabiej, 2008 , Postawy i preferencje językowe młodszych uczniów szkół polonijnych [w:] W.T. Miodunka, A. Seretny (red.), W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, Kraków, s. 481–490.
• A. Rabiej, 2013, Co motywuje i demotywuje dzieci do nauki języka polskiego za granicą, „Języki Obce w Szkole” nr 3, s. 48–53.
• G. Rappaport, 1990, Sytuacja językowa Amerykanów polskiego pochodzenia w Teksasie [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie, Warszawa–Kraków, s. 159–178.
• P. Riley, 2007, Introduction [w:] Language, culture and identity: an ethnolinguistic perspective, London, s. 1–20.
• J. Sadowska, 2017, Polacy i język polski w Republice Buriacji [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 47–61.
• U. Schmidt, 2008, Language Loss and the Ethnic Identity of Minorities, Flensburg.
• A. Seretny, 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
• A. Seretny, 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego jako obcego, Kraków.
• A. Seretny, 2018, Język szkolnej edukacji w perspektywie glottodydaktycznej – zarys problematyki, „Postscriptum Polonistyczne” nr 2, s. 139–156.
• E. Sękowska, 2010, Język emigracji polskiej w świecie. Bilans i perspektywy badawcze, Kraków.
• J.J. Smolicz, 1990, Język jako wartość podstawowa kultury [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie, Warszawa–Kraków , s. 23–38.
• H. Sokołowska, 2004, Wielojęzyczność a umiejętności komunikacyjne uczniów szkół polskich na Litwie, Warszawa–Wilno.
• N. Szumlańska, 2013, Sytuacja języka polskiego na Ukrainie, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 33–48.
• A. Szybura, 2016, Nauczanie języka polskiego dzieci imigrantów, migrantów i reemigrantów, „Języki Obce w Szkole” nr 1, s. 112–117.
• A. Tabouret-Keller, 1998, Language and Identity [w:] F. Coulmas (red.), The Handbook of Sociolinguistics, Oxford, s. 315 – 326.
• P. Wichniewicz, 2017, Powroty. Polska mniejszość narodowa w Ćelinovacu, Bośnia i Hercegowina [w:] M. Lachowicz, K. Polasik-Wrzosek (red.), Język polski jako nośnik tożsamości, Poznań, s. 107–120.
• H. Zgółkowa, Dobór słownictwa w nauczaniu języka polskiego jako obcego [w:] W. Miodunka (red.), Język polski jako obcy. Programy nauczania na tle badań współczesnej polszczyzny, Kraków, s. 37–104.
• A. Żurek, 2018, Strategie komunikacyjne osób dwujęzycznych. Na przykładzie polszczyzny odziedziczonej w Niemczech, Kraków.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2022.1.9

Biblioteka Nauki

2147573