O wybranych dźwiękonaśladowczych czasownikach związanych z czynnością jedzenia oraz ich nacechowaniu ekspresywnym we współczesnej polszczyźnie

• Authors: Barbara Mitrenga

Title variants

EN

On selected echoic verbs related to the act of eating and their expressive markedness in contemporary Polish

Abstracts

EN

This article discusses the topic of echoic verbs related to the act of eating in the context of their expressive nature in contemporary Polish. The author pays attention to verbs that, according to Maciej Mączyński, indicate the “piggish” model of eating (including ciamkać, glamać, mlaskać, siorbać), verifies which of them are noticed in modern general dictionaries of the Polish language with meanings related to food, and analyses the microstructure of the entries, pointing to indications of the expressive nature of the verbs. She refers the conclusions on the contemporary expressive nature of the analysed verbs to the fi ndings of psychologists regarding misophonia. Moreover, she bases them on observing new phenomena and trends on the Internet, including ASMR, mukbangs, and food challenges. The analysis of contexts has shown that the today’s atitude to the sounds made while eating is differentiated and determined by biological, cultural, psychological, and social factors.

PL

W artykule podjęto tematykę czasowników dźwiękonaśladowczych związanych z czynnością jedzenia w kontekście ich nacechowania ekspresywnego we współczesnej polszczyźnie. Autorka zwróciła uwagę na czasowniki, które według Macieja Mączyńskiego wskazują na „świński” model jedzenia (m.in. ciamkać, glamać, mlaskać, siorbać), zweryfikowała, które z nich we współczesnych słownikach ogólnych języka polskiego notowane są w znaczeniach związanych z jedzeniem oraz poddała analizie mikrostrukturę haseł, wskazując na sygnały świadczące o nacechowaniu ekspresywnym czasowników. Wnioski na temat współczesnego nacechowania ekspresywnego analizowanych czasowników odniosła do ustaleń psychologów dotyczących mizofonii oraz oparła na obserwacji nowych zjawisk i trendów w internecie, do których zaliczyła ASMR, mukbangi oraz food challenges. Analiza kontekstów wykazała, że współcześnie nastawienie do odgłosów wydawanych podczas jedzenia jest zróżnicowane i uwarunkowane czynnikami biologicznymi, kulturowymi, psychologicznymi i społecznymi.

Keywords

PL

język polski; leksyka kulinarna; czasowniki dźwiękonaśladowcze; wyrazy ekspresywne

EN

Polish languague; culinary lexis; echoic verbs; expressive words

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 809
• Issue: 10
• Pages: 48-65

Dates

published

2023

Contributors

author

Barbara Mitrenga

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000193898152

References

• Batko-Tokarz, B. 2021. Czego o jedzeniu i kulinariach dowiadujemy się z tematycznych klasyfikacji słownictwa. W: Polskie kulinaria: aspekty historycznojęzykowe, regionalne i kulturowe, red. R. Przybylska, D. Ochman, s. 11–35. Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohner. Online: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/284619 [dostęp: 17.08.2023].
• Borejszo M. 2007. Staropolska leksyka kulinarna. Prace Filologiczne, t. 53, s. 37–48.
• Cejmer, A. 2011. Analiza semantyczna percepcyjnego czasownika (s)kosztować. Linguistica Copernicana 2(6), s. 77–94. Online: https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-29d3ee5b-0bcc-4e81-96a6-b76c4138493e [dostęp: 17.08.2023].
• Gasz, A. 2010. Onomatopeiczne czasowniki oznaczające fizjologiczną czynność jedzenia i picia w języku polskim. W: Świat Słowian w języku i kulturze, t. 11, Wybrane zagadnienia z języków słowiańskich i germańskich, red. E. Komorowska, D. Dziadosz, s. 60–66. Szczecin: Volumina.pl.
• Gasz. A., 2013. Polskie i rosyjskie czasowniki onomatopeiczne związane z czynnością jedzenia. W: Konfrontacje składniowe: nowe fakty, nowe idee: księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Henrykowi Fontańskiemu z okazji 65. rocznicy urodzin, red. J. Lubocha-Kruglik, M. Borek, s. 98–109. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gasz, A. 2019. Polskie i rosyjskie czasowniki jedzenia. Studium leksykalno-semantyczne. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gasz, A. 2021. Żresz jak świnia! Jedz jak człowiek! – czyli o niektórych stereotypach językowych dotyczących jedzenia. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies 2(8), Mity – stereotypy – uprzedzenia (III), s. 1–18. Online: https://www.journals. us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/12835/9939 [dostęp: 17.08.2023].
• Grabias, S. 1981. O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Grzegorczykowa, R. 1978. Struktura semantyczna wyrażeń ekspresywnych. W: Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego, red. M. Szymczak, s. 117–123. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Ossolineum.
• Jarosińska, K. 2012. „Bo zawżdy ci więcej jedzą, którzy bliżej misy siedzą”, czyli o ekspresywnych reprezentacjach leksykalnych jedzenia i picia. W: Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii, t. 4, red. J. Przyklenk, A. Rejter, s. 68–81. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kiełbiewska, A.M. 2019. Te przykre dźwięki… Online: https://komilfo.biz/irytujace-dzwieki/ [dostęp: 10.10.2023].
• Kleszczowa, K. 2000. Gasnące słowa. Prace Filologiczne, t. 45, s. 265–274.
• Kubicka, E. 2007. Cechy składniowe i semantyczne jednostki {do syta}. Prace Filologiczne 52, s. 189–200.
• Mączyński, M. 1986. Czasowniki onomatopeiczne oznaczające jedzenie. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 104, Prace Językoznawcze 5, s. 119–127. Online: http://hdl.handle.net/11716/5502 [dostęp: 17.08.2023].
• Ozga, K. 2020. Tajemnice ASMR – perspektywa ogólna i lingwistyczna. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 58, nr 3, s. 301–334.
• Sawicka, U. 2022. Mukbang i food challenge, czyli o jedzeniu w serwisie YouTube. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 18, nr 1, s. 133–151.
• Rejter, A. 2006. Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Savoir… co? Jak zachowywać się przy stole? Online: https://akademiasmaku.pl/artykul/savoir-co-jak-zachowywac-sie-przy-stole,74 [dostęp: 14.10.2023].
• Siepsiak, M. 2023. Psychofizjologiczne i psychologiczne korelaty mizofonii. Online: https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/4587/0000-DR-360592-praca.pdf?sequence=1 [dostęp: 10.10.2023].
• Siudzińska, N. 2016. Formacje ekspresywne we współczesnym języku polskim (na przykładzie wybranych pospolitych nazw osobowych). Warszawa: Wydział Polonistyki UW, BEL Studio Sp. z o.o.
• Tomala, L. 2019. Kiedy mlaski i żucie doprowadzają do szału: psycholog bada mizofonię. Online: https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C78229%2Ckiedy-mlaski-i-zucie-doprowadzaja-do-szalu-psycholog-bada-mizofonie.html [dostęp: 6.09.2023].
• Warchoł, S. 1974. Formacje ekspresywne a system języka. Biuletyn PTJ, XXXII, s. 71–85.
• Wysoczański, W. 2005. Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych. Na materiale wybranych języków. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Wilczek, W.; Gęsina, T. red. 2018. Kuchnia w języku i kulturze dawniej i dziś. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Witaszek-Samborska, M. 2005. Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Wydrych, E. 2015. Mizofonia, czyli przestań przy mnie mlaskać! Online: https://elizawydrych.pl/mizofonia-przyczyny-i-objawy/ [dostęp: 15.09.2023].
• Żarski, W.; Piasecki, T. red. 2017. Kuchnia i stół w komunikacji społecznej. Tekst, dyskurs, kultura. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
• Żmigrodzki, P. et al. 2018. Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.10.4

Biblioteka Nauki

28765542