O przydatności "Historii filozofii po góralsku" Józefa Tischnera jako źródła poznania gwary i kultury podhalańskiej

• Authors: Krzysztof Andrulonis

Title variants

EN

On the usefulness of Józef Tischner’s "Historia filozofii po góralsku" (The History of Philosophy, Highlander Style) as a source of knowledge of the Podhale dialect and culture

Abstracts

EN

The aim of this article is to show the extent to which Józef Tischner’s Historia filozofii po góralsku (The History of Philosophy, Highlander Style) is a cognitively attractive source of learning about Podhale’s dialect and culture and the possible threats or difficulties that may be associated with using the work to this end. The author begins his discussions by considering such features of the work under examination as its apocryphal and fairy-tale-like nature and proceeds to showing it on three different planes. From the linguistic perspective, he notes the dialectal features characteristic of the work in terms of phonetics, inflection, syntax, word formation, lexis, and phraseology. In terms of cultural studies, he devotes his attention to the customs and traditions of the Podhale region as well as to the regional cuisine, which found their places in individual stories. In some of the considerations focused to a greater extent on philosophy, the author indicates the characteristic features of the highlander worldview, which Tischner captures in his work, and conducts the word-formation and semantic analysis of selected neologisms and neosemantisms, which were used by the author of the stories to enrich the highlanders’ speech with philosophical terminology.

Keywords

EN

philosophy; Podhale’s dialect; Historia filozofii po góralsku (The History of Philosophy; Highlander Style); Tischner; śleboda

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 801
• Issue: 2
• Pages: 38-56

Dates

published

2023

Contributors

author

Krzysztof Andrulonis

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000196752255

References

• Tischner, J. 1997. Historia filozofii po góralsku. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
• Tischner, J. 2003. Słowo o ślebodzie. Kazania spod Turbacza 1981–1997, oprac. W. Bonowicz. Kraków: Wydawnictwo „Znak”
• Tischner, J. 2005. Wokół Biblii. Z księdzem Józefem Tischnerem rozmawia Ewelina Puczek. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
• Bonowicz, W. 2001. Tischner. Kraków: Wydawnictwo „Znak”.
• Dembowski, B. 1894. Słownik gwary podhalańskiej. Kraków: Akademia Umiejętności. Online: https://polona.pl/item/slownik-gwary-podhalanskiej,MzEzNDk4NjI/ [dostęp: 03.08.2022].
• Dubisz, S. 1996. O stylizacji językowej. Język artystyczny 10, s. 11–23.
• Gurgul, A. 2022. Wszystko na sprzedaż. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Hodorowicz, S.A. 2004. Słownik gwary górali Skalnego Podhala. Nowy Targ: Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa.
• Kąś, J. 2015. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 1: A–B. Bukowina Tatrzańska–Nowy Sącz–Nowy Targ: Bukowińskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
• Kąś, J. 2015. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 2: C–Do. Bukowina Tatrzańska–Nowy Sącz–Nowy Targ: Bukowińskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
• Kąś, J. 2017. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 5: Koł–Mad. Nowy Sącz: Bukowińskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
• Kąś, J. 2019. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 9: Pow–Sce. Nowy Sącz: Bukowińskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
• Kąś, J. 2019. Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. 10: Sch–Śró. Nowy Sącz: Bukowińskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”.
• Krupska-Perek, A. 1999. Napisana i wygłoszona „Historia filozofii po góralsku”. Problem tożsamości tekstu. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 44, s. 45‒56.
• Krzyżanowski, J. red. 1965. Słownik folkloru polskiego. Warszawa: „Wiedza Powszechna”.
• Kulak, I. 2018. Fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej „Historii filozofii po góralsku” Józefa Tischnera. Literatura Ludowa 62(2), s. 15–26.
• Ostafiński, W. 2012. Księdza Tischnera mocowanie się ze słowem. Wokół Kazań starosądeckich. Polonia Sacra 30(74), s. 227–250.
• Pospiszyl, A. 2002. Dialektyzmy, archaizmy i kolokwializmy we frazie werbalnej tekstu Historii filozofii po góralsku Józefa Tischnera. Prace Językoznawcze 4, s. 59–70.
• Pospiszyl, A. 2001. Nieosobowe struktury wypowiedzeniowe w opowiastkach filozoficznych Józefa Tischnera. Prace Językoznawcze 3, s. 107–116.
• Rak, M. 2011. Podhalańska śleboda a polska wolność. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica VI, s. 152–161.
• Urban, M. 2021. Podhale Goralian Vowels in Józef Tischner’s Recordings of Historia filozofii po góralsku: An Acoustic Phonetic Analysis. Studies in Polish Linguistics 16(4), s. 187–205.
• Tatarkiewicz, W. 1981. Historia filozofii. Tom pierwszy. Filozofia starożytna i średniowieczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.2.3

Biblioteka Nauki

3543943