Kogo i jak teraz uczymy? Demografia a glottodydaktyka polonistyczna w zbiorowości polonocentrycznej USA

• Authors: Stanisław Dubisz , Beata K. Jędryka

Title variants

EN

Who and how do we teach? Demography and Polish glottodidactics in the Polonocentric community in the USA

Abstracts

EN

The outline of the history of creation of Polish (Polonocentric) communities in the USA evidences the process of the demographic and social transformation of the diaspora from Polish populations of settlers to Polish communities abroad to Polonocentric circles, which has a substantive influence on education of Polish communities abroad in the areas of command of Polish and knowledge of Poland. The results of the research conducted in the period 2015–2022 in the educational system for Polish communities on the East Coast of the USA permit the conclusions on the necessity to modify the teaching methods, techniques, and materials used in teaching Polish to children and youth of Polish descent.

Keywords

EN

glottodidactics; Polish as a foreign language; inherited Polish language; Polish community in the USA

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 802
• Issue: 3
• Pages: 79-98

Dates

published

2023

Contributors

author

Stanisław Dubisz

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000247845399

author

Beata K. Jędryka

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000214468910

References

• Andraka, D. 2006. Szkolnictwo polonijne i nauczyciele w USA na podstawie badań ankietowych – wschodnie wybrzeże. W: Oświata polonijna na początku XXI wieku. Stan i perspektywy, red. K. Gąsowska, M. Mazińska-Szumska, s. 103–113. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
• Andraka, D. 2011. Specyfika nauczania polonijnego w Stanach Zjednoczonych. W: Polskość ponad granicami, red. G. Czetwertyńska, A. Karczewska, S.J. Żurek, s. 61–66. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Babiński, G. 2009. Polonia w USA na tle przemian amerykańskiej etniczności. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne.
• Bonusiak, A. 2001. Polonijna Oświata Sobotnia w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Szkice – Dokumenty – Materiały, t. 1, Komisja Oświaty Kongresu Polonii Amerykańskiej (wybór dokumentów). Przemyśl: „Mercator”.
• Bonusiak, A. 2004. Szkolnictwo polskie w Stanach Zjednoczonych Ameryki w latach 1984–2003. Analiza funkcjonalno-instytucjonalna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Booza, J.C. 2007. A Profile of Polish Americans: Data from the 2000 U.S. Census. Polish American Studies 64 (1), s. 63–74.
• Brożek, A. 1977. Polonia amerykańska 1854–1939. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”.
• Brożek, A. 1990. Liczebność ludności polskiej i pochodzenia polskiego w jej największych skupiskach osiedlenia. W: Język polski w świecie. Zbiór studiów, red. W. Miodunka, s. 51–67. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Cieszyńska-Rożek, J. 2018. Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych. W: Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, s. 132–149. Gdańsk: „Harmonia Universalis”.
• Coleman Balut, G. 2004. Educating Polish Immigrants Chicago Style: 1980–2002. Polish American Studies 61(1), s. 27–38.
• Denert, U., Jędryka, B.K., Kaczmarski, J., Koszelak, I., Kozłowska-Pajda, A., Matyszczyk, A., Rogowska, A., Suszczyńska, K., Wadach-Kloczkowska, S. 2019. Polskie niezapominajki. Warszawa: Fundacja na Rzecz Wspierania i Rozwoju Szkolnictwa Polonijnego.
• Doroszewski, W. 1938. Język polski w Stanach Zjednoczonych A. P. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
• Dubisz, S. 1997a. Język polski poza granicami kraju – wstępne informacje i definicje. W: Język polski poza granicami kraju, red. S. Dubisz, s. 13–46. Opole: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Opolskiego.
• Dubisz, S. 1997b. Polonia i jej język w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. W: idem, s. 237–262.
• Dubisz, S. 1997c, Zróżnicowanie geograficzne i demograficzne polonocentrycznych zbiorowości poza granicami kraju. W: idem, s. 25–46.
• Dubisz, S. 2007. Sytuacja komunikacji językowej w zbiorowości polonijnej Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. W: Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie, red. J. Mazur, M. Rzeszutko-Iwan, s. 133–139. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Dubisz, S. 2014. Klasyfikacja odmian polszczyzny poza granicami kraju. W: tenże, Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t. 2: Polonia i jej język, s. 79–100. Warszawa: Wydział Polonistyki UW.
• Dubisz, S. 2022. Język polski w diasporze a problemy glottodydaktyki polonistycznej. W: Glottodydaktyka polonistyczna wczoraj, dziś, jutro. Między doświadczeniem a nowymi wyzwaniami, red. S. Cygan, M. Marczewska, K. Ostrowska, s. 87–98. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
• Gaze, M. 2020. Przygotowanie legendy do pracy z dzieckiem polonijnym. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 27, s. 495–504.
• Gorzelska, K. 2019. Język i kultura jako elementy tożsamości Polonii amerykańskiej. Lublin: Wydział Humanistyczny UMCS, kmpis.
• Jędryka, B.K. 2006. Język polski w polskiej i polonijnej szkole. Próba porównania wybranych podręczników szkolnych do drugiej klasy szkoły podstawowej. Poradnik Językowy z. 8, s. 64–76.
• Jędryka, B.K. 2007. Brak mi słów – problemy leksykalne dzieci polonijnych w USA. Prace Filologiczne 52, s. 133–140.
• Jędryka, B.K. 2012. Język polski w polonijnej szkole. Na przykładzie badań przeprowadzonych w Clark – New Jeresy, USA. Warszawa: Dom Wydawniczy „Elipsa”.
• Jędryka, B.K. 2015a. Poradnik metodyczny nauczania języka polskiego jako drugiego / obcego dla polonijnych nauczycieli wychowania przedszkolnego. Warszawa: Instytut Polonistyki Stosowanej UW.
• Jędryka, B.K. 2015b. Poradnik metodyczny nauczania języka polskiego jako drugiego / obcego dla polonijnych nauczycieli pracujących w klasach 1–3. Warszawa: Instytut Polonistyki Stosowanej UW.
• Jędryka, B.K. 2017. Szkolnictwo polonijne w Stanach Zjednoczonych – wczoraj i dziś. W: W labiryncie polszczyzny – Profesorowi Stanisławowi Dubiszowi – doktorzy i doktoranci, red. B.K. Jędryka, E. Kwapień, s. 317–329. Warszawa: Dom Wydawniczy „Elipsa”.
• Jędryka, B.K. 2022. O potrzebie badania kompetencji leksykalnej dzieci w wieku wczesnoszkolnym w dydaktyce języka polskiego za granicą (na przykładzie Stanów Zjednoczonych i Ukrainy). Poradnik Językowy z. 1, s. 167–195.
• Koprukowniak, A. red. 1980. Szkolnictwo polonijne po II wojnie światowej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Koprukowniak, A. 1994. Działalność oświatowa w wybranych społecznościach polonijnych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Koprukowniak, A. red. 1995. Szkolnictwo polonijne na świecie. Zarys syntezy. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kuros-Kowalska, K. 2020. Metody stymulowania rozwoju słownictwa w języku polskim u dzieci dwujęzycznych na emigracji. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Lipińska, E. 2021. Jeden język, wiele aspektów – o zróżnicowaniu polszczyzny w kraju i za granicą w kontekście jej nauczania. W: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – Dylematy – Trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, s. 45–71. Kraków: „Univers itas”.
• Lipińska, E. 2022. Czy polszczyzna odziedziczona jest językiem zagrożonym. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 29, s. 317–330.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2012a. Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego na przykładzie chicagowskiej diaspory polonijnej. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2012b. „Język odziedziczony” w szkołach polonijnych. Głos Nauczyciela 27/1, s. 65– 68.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2012c. Między dydaktyką języka ojczystego a obcego – nauczanie języka polskiego w szkołach polonijnych w Stanach Zjednoczonych. W: (Nie) swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, red. B. Skowronek, s. 78–95, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2012d. Szkoła polonijna czy szkoła językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny 4, s. 23–37.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2014. Nauczanie polszczyzny w skupiskach polonijnych – doświadczenia, wnioski, propozycje. W: Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne, red. D. Praszałowicz, J. Kulpińska, s. 161–172. Kraków: Wydawnictwo PAU.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2016a. Polish as a heritage language – somewhere in between. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny 2, s. 177–201.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2016b. Język odziedziczony – polszczyzna pokoleń polonijnych. Poradnik Językowy z. 10, s. 45–61.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2019. Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 26, s. 287–300.
• Lipińska, E., Seretny, A. 2020. Język polski jako: obcy, drugi, odziedziczony, edukacyjny w Polsce i na obczyźnie – trajektorie procesu kształcenia. W: Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego V, red. E. Kubicka, M. Berend, A. Walkiewicz, s. 15–33. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Łasiński, J. 1995. Polonia amerykańska w liczbach. Warszawa, mpis.
• Ławrowski, A. 1979. Reprezentacja polskiej grupy etnicznej w życiu politycznym Stanów Zjednoczonych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Malendowicz, P. 2018. Polonia amerykańska. Współczesność determinowana politycznością. Zbiór studiów. Bydgoszcz–Chicago–Wąbrzeźno: Wąbrzeskie Zakłady Graficzne.
• Maliszewski, B. 2020. Uczyć się „od błędów” – analiza uchybień w pisemnych pracach uczniów szkół polonijnych w USA. Półrocznik Językoznawczy Tertium 1, s. 211–231.
• Miąso, J. 1970. Dzieje oświaty polonijnej w Stanach Zjednoczonych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Nowosielska, E. 2018. Język polski w Wielkiej Brytanii od wejścia Polski do Unii Europejskiej (2004–2016). W: Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, t. 6, red. J. Malejka, s. 228–229. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Okrasa, W. 2021. Spisy ludności w Stanach Zjednoczonych i statystyka imigracji z Polski – perspektywa metodologiczno-historyczna. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician 66/6, s. 27–49.
• Osada, S. 1930. Prasa i publicystyka polska w Ameryce. Pittsburgh: „Pittsburczanin”.
• Paczkowski, A. 1977. Prasa polonijna w latach 1870–1939. Zarys problematyki. Warszawa: „Biblioteka Narodowa”.
• Pastusiak, L. 1980. Pierwsi polscy podróżnicy w Stanach Zjednoczonych. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
• Pilch, A. 1976. Ogólne prawidłowości emigracji z ziem polskich. Próba typologii i syntezy. W: Stan i potrzeby badań nad zbiorowościami polonijnymi, red. H. Kubiak, A. Pilch, s. 35–49. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pilch, A. 1988. Emigracja z ziem polskich do Stanów Zjednoczonych Ameryki od lat pięćdziesiątych XIX w. do r. 1918. W: Polonia amerykańska. Przeszłość i współczesność, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz, T. Gromada, s. 37–44. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Praszałowicz, D. 1986. Amerykańska szkoła parafialna. Studium porównawcze trzech wybranych odmian instytucji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Praszałowicz, D. 1988. Przemiany oświaty polonijnej w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W: Polonia amerykańska – przeszłość i teraźniejszość, red. H. Kubiak, E. Kusielewicz, T. Gromada, s. 203–238. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Praszałowicz, D. 1989. Przemiany polonijnych instytucji oświatowych w Stanach Zjednoczonych. W: Organizacje i instytucje polonijne w Ameryce Północnej, red. G. Babiński, s. 81–99. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Praszałowicz, D. 2014. Stan i perspektywy nauczania przedmiotów ojczystych na obczyźnie (próba diagnozy) (współautor: P. Napierała). W: Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne, red. D. Praszałowicz, J. Kulpińska, s. 115–160. Kraków: Wydawnictwo PAU.
• Rabiej, A. 2006. Oczekiwania nauczycieli i rodziców wobec szkoły polonijnej. W: Oświata polonijna na początku XXI wieku. Stan i perspektywy, red. K. Gąsowska, M. Mazińska-Szumska, s. 217–232. Kraków: „Księgarnia Akademicka”.
• Rabiej, A. 2008. Postawy i preferencje językowe młodszych uczniów szkół polonijnych. W: W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W.T. Miodunka, A. Seretny, s. 481–490. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Rabiej, A. 2013. Co motywuje i demotywuje dzieci do nauki języka polskiego za granicą. Języki Obce w Szkole 3, s. 48–53.
• Rabiej, A., Banach, M. 2020. Testowanie biegłości językowej uczniów w wieku szkolnym na przykładzie języka polskiego jako obcego. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 27, s. 451–467.
• Radzik, T. 1989. Społeczno-ekonomiczne aspekty stosunku Polonii amerykańskiej do Polski po II wojnie światowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Seretny, A., Dębowska, M., Marchwiński, M., Mielewczyk, W., Nawara, A., Piasta, M., Połatyńska, D., Tambor, J., Władyka, K., Żurawski, H. 2021. Po prostu po polsku. Warszawa–Chicago: Wspólnota Polska.
• Sękowska, E. 1994. Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno-słowotwórcze. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Sibiga, Z. 1994. Kształcenie polonistyczne dzieci i młodzieży w szkołach polonijnych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Sibiga, Z. 1999. Sprawność językowa uczniów szkół polonijnych Stanów Zjednoczonych. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Szydłowska-Ceglowa, B. 1987. Językoznawstwo w badaniach polonijnych. W: Dorobek i perspektywy badań polonijnych, red. W. Miodunka, s. 99–110. Lublin: Wydawnictwo „Polonia”.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.3.6

Biblioteka Nauki

6258967