Ruina, ruiny, rujnować. Delimitacja jednostek i charakterystyka pojęć

• Authors: Dorota Kruk

Title variants

EN

Ruina (a ruin), ruiny (ruins), rujnować (to ruin). Delimitation of units and characteristics of notions

Abstracts

EN

 The aim of this article is the delimitation and semantic analysis of language units represented in the contemporary Polish language by the forms ruina (a ruin), ruiny (ruins), rujnować (to ruin). The text is situated in the steam of structuralist linguistics, and more specifically in reduction semantics. The outcome of the conducted analysis is the identification of both verbal units in the form of [ktoś] zrujnował [kogoś], [ktoś] zrujnował się na [coś], [ktoś] zrujnował [coś], [ktoś] obrócił [coś] w ruinę and nominal units in the form of ruiny [czegoś], as well as three expressions associated with the form ruina, namely the specific noun ruina and the abstract nouns ruina [kogoś] and ruina [czegoś]. The author describes the semantic propertied of the distinguished lexemes and formulates an explication of the notions assigned to them.

PL

Celem artykułu jest delimitacja i analiza semantyczna jednostek języka reprezentowanych we współczesnej polszczyźnie przez kształty ruina, ruiny, rujnować. Tekst sytuuje się w nurcie językoznawstwa strukturalistycznego, a dokładnie w obrębie semantyki redukcyjnej. Rezultatem przeprowadzonej analizy jest wyodrębnienie jednostek zarówno czasownikowych o kształcie [ktośi] zrujnował [kogośj], [ktośi] zrujnował się na [cośj], [ktośi] zrujnował [cośj], [ktośi] obrócił [cośj] w ruinę, jak i rzeczownikowych o kształcie ruiny [czegośi], a także  trzech wyrażeń związanych z postacią ruina, a mianowicie rzeczownik konkretny – ruina oraz rzeczowniki abstrakcyjne - ruina [kogośj] i ruina [czegośj] Autorka opisuje właściwości semantyczne wyróżnionych leksemów oraz formułuje eksplikacje pojęć do nich przyporządkowanych.

Keywords

PL

ruina; ruiny; rujnować; jednostka języka; znaczenie; eksplikacja

EN

ruin; ruins; to ruin; language unit; meaning; explication

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 807
• Issue: 8
• Pages: 18-32

Dates

published

2023

Contributors

author

Dorota Kruk

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000303478942

References

• Apresjan, J. D. 1980. Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, tłum. Z. Kozłowska, A. Markowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Arct, M. 1916. Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Bandtkie, J. S. 1806. Słownik dokładny języka polskiego i niemieckiego do podręcznego używania dla Polaków i Niemców, t. 2. Wrocław: W. B. Korn.
• Bogusławski, A. 1973. O analizie semantycznej. Studia Semiotyczne IV, s. 47–70.
• Bogusławski, A. 1976. O zasadach rejestracji jednostek języka. Poradnik Językowy 8, s. 356–364.
• Bogusławski, A. 1988. Obiekty leksykograficzne a jednostki języka. W: Studia z polskiej leksykografii współczesnej II, red. Z. Saloni, s. 13–34. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
• Bogusławski, A. 1989. Uwagi o pracy nad frazeologią. W: Studia z polskiej leksykografii współczesnej III, red. Z. Saloni, s. 13–31. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.
• Bogusławski, A. 2001. Pary czy wieloczłony aspektowe? Prace Filologiczne XLVI, s. 69–78.
• Bogusławski, A. 2015 [reprint wyd. 2004]. Aspekt i negacja. Warszawa: Mila Hoshi.
• Duraj-Nowosielska, I. 2007. Robić coś i coś powodować. Opozycja agentywności i kauzatywności w języku polskim. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Grochowski, M. 1980. Pojęcie celu. Studia semantyczne. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Grochowski, M. 1982. Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
• Grochowski, M. 1993. Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego, Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
• ISJP – Bańko, M. red. 2000. Inny słownik języka polskiego, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Karolak, S. 1974. O programie składni wyrażeń predykatywnych w gramatyce języka polskiego. W: O predykacji : materiały konferencji Pracowni Budowy Gramatycznej Współczesnego Języka Polskiego IBL PAN, Zawoja, 14-16 XII 1972, red. R. Laskowski, A. Orzechowska, s. 7–23. Wrocław etc.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Karolak, S. 1984. Składnia wyrażeń predykatywnych. W: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, red. Z. Topolińska, s. 11–210. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Karolak, S. 2002. Podstawowe struktury składniowe języka polskiego. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Kruk, D. 2019. Czasownik mieć – jednostka elementarna czy wykładnik operacji? Linguistica Copernicana 6/2019, s. 213–228.
• NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/.
• SL – Linde, S. B. 1812. Słownik języka polskiego, t. V. Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
• SW – Karłowicz, J. i in. 1900–1927. Słownik języka polskiego (tzw. Słownik warszawski), t. 5, Warszawa: Nakł. prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego.
• Trotz, M. A. 1764. Nowy dykcjonarz to jest mownik polsko-francusko-niemiecki, t. III. Lipsk: Ian Fryderyk Gledycz.
• USJP – Dubisz, S. red. nauk. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wierzbicka, A. 1972. Semantic Primitives. Frankfurt/M.: Athenäum.
• Wierzbicka, A. 1980. Lingua Mentalis: The Semantics of Natural Language. Sydney: Academic Press.
• Wierzbicka, A. 2010. Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wierzbicka, A. 2011. Uniwersalia ugruntowane empirycznie. Teksty Drugie 1/2, s. 13–30.
• WSJP PAN – Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/. [dostęp: 15.04.2023]

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.8.2

Biblioteka Nauki

28763654