Nowe nazwy potraw, napojów i produktów spożywczych w polszczyźnie – formalno-genetyczne mechanizmy nominacyjne (rekonesans leksykograficzny)

• Authors: Małgorzata Witaszek-Samborska

Title variants

EN

New names of dishes, beverages, and foods in the Polish language: formal and genetic nominative mechanisms (a lexicographic research)

Abstracts

EN

This article is an attempt to present the formal and genetic nominative mechanisms in the new nomenclature of dishes, beverages, and foods in the Polish language. The author adopts a comparative perspective, making the description of these mechanisms in the monograph Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie (Studies on the culinary vocabulary in the contemporary Polish language) of 2005 the basis for her review. The contemporary material comes from two online lexicographical sources that are being developed on an ongoing basis. An analysis of the formal and genetic structure of the most recent names of dishes, beverages, and foods with the structure of the analogous lexical and semantic fi eld from almost 20 years ago leads to the conclusion that the nominative mechanisms are characterised by flexible stability, and the predominance of the activity of the word-formation system over the importation of foreign lexemes that is observed currently (in contrast to the early 21st century) results from extralinguistic changes.

PL

Artykuł stanowi próbę przedstawienia formalno-genetycznych mechanizmów nominacyjnych w nowym nazewnictwie potraw, napojów i produktów spożywczych w polszczyźnie. Autorka przyjmuje perspektywę komparatywną, podstawą weryfikacji czyniąc opis tych mechanizmów w monografii Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie z 2005 roku. Materiał współczesny pochodzi z dwu opracowywanych na bieżąco źródeł leksykograficznych dostępnych online. Analiza struktury formalno-genetycznej najnowszych nazw potraw, napojów i produktów spożywczych ze strukturą analogicznego pola leksykalno-semantycznego sprzed prawie 20 lat prowadzi do wniosku, że mechanizmy nominacyjne cechuje elastyczna stabilność, a obserwowana współcześnie przewaga aktywności systemu słowotwórczego nad importacją leksemów obcych (odwrotnie niż na początku XXI wieku) jest wynikiem zmian zewnętrznojęzykowych.

Keywords

PL

słownictwo kulinarne; pole tematyczne; pole leksykalno-semantyczne; potrzeby nominacyjno-ekspresywne użytkowników polszczyzny; tendencje nazwotwórcze

EN

culinary terminology; thematic field; lexical and semantic field; formal and genetic nominative mechanisms

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 808
• Issue: 9
• Pages: 54-66

Dates

published

2023

Contributors

author

Małgorzata Witaszek-Samborska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/000000028501561X

References

• Bajerowa, I. 1993. Język ogólnopolski XX wieku. W: Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, s. 27–52. Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
• Batko-Tokarz, B. 2008. Tematyczny podział słownictwa w Wielkim słowniku języka polskiego. W: Nowe studia leksykograficzne 2, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska, s. 31–48. Kraków: Wydawnictwo Lexis.
• Batko-Tokarz, B. 2019. Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego – teoria, praktyka, leksykografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Borejszo, M. 1994. O nazwach napojów i potraw w poznańskich lokalach gastronomicznych, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, s. 92–107.
• Borejszo, M. 1996. Nazwy zestawione we współczesnym słownictwie kulinarnym. W: Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny, t. III, red. M. Białoskórska, s. 109–119. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
• Burkacka, I. 2019. Klasyfikacja słowotwórcza nowszych zapożyczeń. Linguistica Copernicana, 2(4), 229–240.
• Hącia, A., Kłosińska, K., Łachnik, J., Pędzich, B. 2021, Słownik polskich neologizmów w Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego. W: Dialog z Tradycją, t. IX, Językowe świadectwo przemian społecznych i kulturowych, red. E. Horyń, E. Młynarczyk, s. 109–130. Kraków: Collegium Columbinum.
• Latos, A. 2022. Neologizm kulinarny kaszotto. Studium przypadku. Prace Filologiczne, LXXVII, s. 273–289.
• Łachnik, J. 2022a. Nowe słownictwo związane z jedzeniem – na materiale Obserwatorium Językowego UW. Próba rekonstrukcji struktury pola tematycznego. Poradnik Językowy, z. 2, s. 25–45.
• Łachnik, J. 2022b. Analiza najnowszego słownictwa polskiego z pola tematycznego JEDZENIE – na materiale słownika Obserwatorium Językowego UW. Analiza formalna jednostek i analiza ilościowa pola. Prace Filologiczne, LXXVII, s. 291–314.
• Markowski, A. 1992. Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. I–II. Wrocław: Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”.
• Markowski, A. 2018. Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Nowe wydanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ochmann, D. 2002. Między dezintegracją a analogią. O pewnym typie złożeń współczesnej polszczyzny, Język Polski, z. 5, s. 322–329.
• Ociepa, R. 1998. Parę uwag na temat anglicyzmu burger. Poradnik Językowy, z. 3, s. 32–36.
• OJUW – Kłosińska, K. red. b.r. Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego Najnowsze Słownictwo Polskie. Online: https://nowewyrazy.uw.edu.pl/ [dostęp: wrzesień 2023].
• OJUWn – Kłosińska, K. red. b.r. Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. Online: https://obserwatoriumjezykowe.uw.edu.pl/ [dostęp: wrzesień 2023].
• Skrzypczak, M. 2021. Weganizacja nazw potraw w polszczyźnie (na podstawie źródeł internetowych). Kwartalnik Językoznawczy, z. 1, s. 107–135.
• Tokarski, R. 1984. Granice pola znaczeniowego. W: Słownictwo w opisie języka, red. K. Polański, s. 85–99. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Waszakowa, K. 2019. Internacjonalizacja w słowotwórstwie polszczyzny przełomu XX i XXI wieku jako przykład jednostronnych kontaktów językowych. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 75, s. 179–193.
• Witalisz, A. 2016. Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim. Kraków: Wydawnictwo JAK.
• Witaszek-Samborska, M. 2005. Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Witaszek-Samborska, M. 2008. Mufinki i bakaliowce, czyli o współczesnych tendencjach nominacyjnych dotyczących ciast i ciasteczek w polszczyźnie. Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 7, s. 191–205.
• Witaszek-Samborska, M., Skrzypczak, M. 2022. Tofucznica i skrzydełka z boczniaków, czyli o nazwach potraw zweganizowanych we współczesnej polszczyźnie uwag kilka. Prace Filologiczne, LXXVII, s. 469–488.
• WSJP PAN – Żmigrodzki, P. red. 2007–. Wielki słownik języka polskiego PAN. Online: https://wsjp.pl/ [dostęp: wrzesień 2023].

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.9.4

Biblioteka Nauki

28765362