Jak by nie było, to gdzie nie spojrzeć, tak się mówi i pisze

• Authors: Andrzej Markowski

Abstracts

EN

This article is an attempt to make a prescriptive evaluation of phraseological units such as jak było, co by nie zrobić, kto by nie przyszedł, gdzie by nie spojrzeć, gdzie nie spojrzę, gdzie się nie ruszysz, etc. They have been present in the Polish language for at least 150 years, but are still evaluated negatively, as unnecessary Russicisms and illogical constructs. The discussions carried out in this text, supported by numerous examples from various types of Polish texts, lead to the conclusion that we are dealing with a phraseological model containing the components by nie as a constructional axis or nie, in sentences that are formally negated yet in fact containing the reinforcement of a judgment. The phraseologised units have demonstrated their functional usefulness and should be accepted in the usage norm of Polish.

PL

Artykuł jest próbą rewizji oceny poprawnościowej takich związków wyrazowych jak jak było, co by nie zrobić, kto by nie przyszedł,  gdzie by nie spojrzeć, gdzie nie spojrzę, gdzie się nie ruszysz itp. Są one obecne w polszczyźnie od co najmniej 150 lat, ale wciąż są oceniane negatywnie, jako niepotrzebne rusycyzmy i konstrukcje nielogiczne. Przeprowadzone w tekście rozważania, poparte licznymi przykładami z różnych typów tekstów polszczyzny, prowadzą  do wniosku, iż mamy do czynienia z  modelem frazeologicznym, zawierającym składniki  by nie jako oś konstrukcyjną  lub  nie, w zdaniach formalnie zaprzeczonych, a w rzeczywistości zawierających wzmocnienie sądu. Te związki sfrazeologizowane wykazały przydatność funkcjonalną i powinno się je zaakceptować w normie użytkowej polszczyzny.

Keywords

PL

rusycyzm; logizowanie w języku; frazeologizacja; ocena poprawnościowa; funkcjonalność w języku

EN

Russicisms; logisation in language; phraseologisation; prescriptive evaluation; functionality in language

• Publisher: Towarzystwo Kultury Języka
• Journal: Poradnik Językowy
• Year: 2023
• Volume: 808
• Issue: 9
• Pages: 77-83

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Markowski

• https://orcid.org/000000025746520X

References

• Kołodziejek, E. 1995. Językowa corrida. Szczecin: Ponad.
• Krasnowolski, A. 1920. Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskim, wyd. 4. Poznań-Łódź-Lublin-Wilno: Wydawnictwo M. Arcta.
• Kryński, A. A. 1921. Jak nie należy mówić i pisać po polsku.Warszawa: s.n.
• Kryński, A.A. 1931. Jak nie należy mówić i pisać po polsku, cz. 2. Warszawa: s.n.
• Mirowicz, A., Dulewiczowa, I., Grek-Pabisowa, I., Martyniukowa, I. 1986. Wielki słownik rosyjskopolski, wyd. 3. popr,. i uzup., t. A-O. Moskwa-Warszawa: Wiedza Powszechna.
• NKJP – Narodowy Korpus Języka Polskiego. Online: http://nkjp.pl/poliqarp/query/
• Podracki, J. 2000. Pułapki językowe. Warszawa: Wydawnictwo Juka.
• SWK - Bańko, M., Krajewska, M. 1994. Słownik wyrazów kłopotliwych. Warszawa: Świat Książki.
• Szczerbowicz-Wieczór, L. 1881. O skażeniu obecnem języka polskiego w prasie. Płock: nakładem I. Wassermana.
• USJP – Dubisz, S. red. 2003. Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1-4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Walicki, A. 1876. Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincjonalizmy. Warszawa: s.n.

Identifiers

DOI

10.33896/PorJ.2023.9.6

Biblioteka Nauki

28765368