„Czarna legenda” Niccolò Machiavellego w polskiej poezji XVII wieku (na wybranych przykładach)

• Authors: Anna Maciejewska

Title variants

EN

Bad Opinion about Niccolò Machiavelli in Polish Poetry of the 17th Century (Based on Selected Examples)

Abstracts

EN

The subject matter of my research is the black legend of Niccolò Machiavelli in Polish baroque poetry. This legend spread in the 17th-century Commonwealth on such a large scale that the name of this secretary of the Florentine republicbegan to be used to describe even kings or pretenders to the throne who were political opponents. For this reason, I described in this scientific article the literary works of poets such as Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski and Stanisław Orzelski. The second of these authors acted in a similar way in The Stone of Testimony of the Innocence of the Great Senator in the Polish Crown, comparing the actions of the royal court to an infernal council, in which such characters as Machiavelli, Richelieu and Mazarini take part. In my scientific article, I will emphasize that this Polish Baroque poet also showed the secretary of the Florentine republic in his other literary works as a perverse and demonic person. I will also note that Wacław Potocki in his work negatively refers to those people who defame John III Sobieski in lampoons and accuse him of using “Machiavellian arts”. I will not ignore Stanisław Orzelski’s Macaronica carmina Marfordii Mądzikovii poetae approbatihere.

Keywords

EN

Niccolò Machiavelli; bad opinion; Polish poetry; Wespazjan Kochowski; Wacław Potocki; Stanisław Orzelski; early modern Polish literature

PL

Niccolò Machiavelli; czarna legenda; poezja polska; Wespazjan Kochowski; Wacław Potocki; Stanisław Orzelski; literatura staropolska

• Publisher: Komisja Nauk Filologicznych Polskiej Akademii Nauk, Oddział we Wrocławiu
• Journal: Academic Journal of Modern Philology
• Year: 2023
• Issue: 19
• Pages: 233-244

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Maciejewska

• Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filologiczny

References

• Birkowski, Fabian (2014) „Widok wielki Bóg wiecznej chwały w Jeruzalem ukrzyżowany. Na Wielki Piątek kazanie pierwsze”. [W:] Janusz Gruchała, Kazimierz Panuś (oprac.). Kazania pasyjne. Kraków: Wydawnictwo UNUM; 225–254.
• Kochowski, Wespazjan ([1674] 1991) „Epigramata polskie po naszemu fraszki”. [W:] Maria Eustachiewicz (oprac.). Utwory poetyckie. Wybór. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; 229–313.
• Kochowski, Wespazjan ([1674] 1859) „Epigramata polskie po naszemu fraszki”. [W:] Wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego. Wespazjana Kochowskiego, wojskiego krakowskiego, pisma wierszem i prozą, T. II. Kraków: Nakładem Wydawnictwo Biblioteki Polskiej.
• Kochowski Wespazjan ([1668] 1859) „Kamień świadectwa wielkiego w Koronie Polskiej senatora niewinności”. [W:] Wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego. Wespazjana Kochowskiego, wojskiego krakowskiego, pisma wierszem i prozą, T. III. Kraków: Nakładem Wydawnictwo Biblioteki Polskiej.
• „Księga sędziów” ([1966] 2003) Przeł. ks. Jan Drozd. [W:] Zespół Biblistów Polskich (oprac.) Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Poznań: Wydawnictwo Pallottinum; 230–251.
• Orzelski, Stanisław ([1776] 1960) „Macaronica Marfordi Mądzikovii Poetae Approbati”. [W:] Marian Pełczyński Studia Macaronica. Stanisław Orzelski na tle poezji makaronicznej w Polsce. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe; 95–147.
• Pasek, Jan Chryzostom ([1836] 1979) Pamiętniki. W opracowaniu Władysława Czaplińskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Potocki, Wacław ([1675] 1996) „Najaśniejszemu Królowi Panu swojemu Miłościwemu życzliwy i wierny poddany przy niskim do nóg upadzie tę lichą prezentuję Pocztę”. [W:] Adam Karpiński (oprac.) Muza polska na tryjumfalny wjazd najaśniejszego Jana III. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich; 63–85.
• Potocki, Wacław ([1675] 1911) „Panegiryk najjaśniejszemu królowi”. [W:] Jakub Teodor Trembecki. Wirydarz poetycki, T. 2. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej; 158–178.
• Barycz, Henryk (1965) Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Brahmer, Mieczysław (1980) Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kulturalnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Brückner, Aleksander (1899) Taniec Rzeczypospolitej Polskiej: szkic historyczny. Kraków: Drukarnia „Czasu” Fr. Kulczyckiego i Sp.
• Czubiński, Antoni (1977) Polska – Niemcy – Europa: studia z dziejów myśli politycznej i stosunków międzynarodowych: praca zbiorowa. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Domański, Juliusz (1989) Zarys dziejów filozofii w Polsce – wieki XIII–XVII. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gierowski, Józef Andrzej (1977) Dzieje kultury politycznej w Polsce. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Gruchała, Janusz S. (2003) „Wespazjan Kochowski”. [W:] Historia literatury w dziesięciu tomach. T. 3. Bochnia – Kraków – Warszawa: Wydawnictwo SMS; 423–456.
• Grześkowiak-Krwawicz, Anna (2010) „Machiavelli i makiawelizm w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. O potrzebie badań”. [W:] Joanna Partyka, Ariadna Masłowska Nowak. Libris satiari nequeo. Oto ksiąg jestem niesyty. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich; 73–83.
• Grzybowski, Konstanty (1979) „Wstęp”. [W:] Mikołaj Machiavelli (1532) [Il Principe] Przełożył na język polski Wincenty Rzymowski (1917) Książę. Wydanie 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; III–CIII.
• Leśnodorski, Bogusław (1949) „Polski Makiawel”. [W:] Henryk Barycz, Jan Hulewicz (red.) Studia z dziejów kultury polskiej. Warszawa: Gebethner i Wolff; 257–279.
• Karpiński, Adam (1996) „Wprowadzenie do lektury”. [W:] Wacław Potocki. Muza polska na tryjumfalny wjazd najaśniejszego Jana III w opracowaniu Adama Karpińskiego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich; 5–10.
• Klimaszewski, Bolesław (1983) Jan III Sobieski w literaturze polskiej i zachodnioeuropejskiej XVII i XVIII wieku. Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kowalski, Jacek (2006) Niezbędnik Sarmaty poprzedzony Obroną i Uświetnieniem Sarmacji Obojej. Poznań: Fundacja Św. Benedykta.
• Mikołajczak, Aleksander W. (1998) Łacina w kulturze polskiej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Nowak-Dłużewski, Juliusz (1953) Poezja Związku Święconego i rokoszu Lubomirskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ochmann-Staniszewska, Stefania (2006) Dynastia Wazów w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pełczyński, Marian (1960) Studia Macaronica. Stanisław Orzelski na tle poezji makaronicznej w Polsce. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Skrzypietz, Aleksandra (2019) Franciszek Ludwik, książę de Conti – „obrany król Polski”. Saga Kondeuszów. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Sliziński, Jerzy (1979) Jan III Sobieski w literaturze narodów Europy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Syrokomla, Władysław (1852) Dzieje literatury w Polsce. T. 2. Wilno: Nakładem i drukiem Jana Glücksberga.
• Targosz, Karolina (2012) Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych. Wyd. 2. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
• Trościński, Grzegorz (2019) Okolicznościowa poezja polityczna okresu bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Bełcikowski, Adam (1870) „O literaturze i oświacie XVII wieku”. [W:] Dziennik Literacki, Nr 15; 230–233.
• Karpiński, Adam (2001) „Epicko-panegiryczne poematy Wacława Potockiego. Problem gatunku na przykładzie «Muzy polskiej»”. [W:] Roczniki Humanistyczne, T. 49. Nr 1; 113–125.
• Koehler, Krzysztof (2021) „Prości Sarmaci i piekielni politycy (kilka uwag na marginesie «Kamienia świadectwa» Wespazjana Kochowskiego”. [W:] Perspektywy Kultury, T. 35. Nr 4; 437–452.
• Maciejewska, Anna (2019) „Recepcja pism Niccolò Machiavellego w «Rozmowie Plebana z Ziemianinem» Łukasza Opalińskiego”. [W:] Meluzyna. Dawna Literatura i Kultura, T. 10. Nr 1; 25–38.
• Pietryka, Agnieszka (2017) „Polska recepcja «Księcia» Machiavellego – rozpoznania wstępne”. [W:] Rocznik Komparatystyczny, Nr 8; 169–187.
• Rachuba, Andrzej (1982) „Opozycja litewska wobec wyprawy Jana Kazimierza na Rosję (1663/4 R.)”. [W:] Kwartalnik Historyczny, T. 89. Nr 1; 15–29.

Identifiers

DOI

10.34616/ajmp.2023.19.16

Biblioteka Nauki

27321539