O medycznych właściwościach i zastosowaniu miodu w De medicina libri VIII Aulusa Korneliusza Celsusa

• Authors: Agnieszka Bartnik

Title variants

EN

Medical properties and applications of honey in Aulus Cornelius Celsus’ De medicina libri VIII

Abstracts

EN

The medical application of honey has a long tradition. In antiquity it was used as a potent substance with dietary and medicinal attributes. Based on Celsus’ texts we know that the ancient Romans used honey primarily in treating skin conditions, including inflammations such as Erysipelas, wounds, all types of ulcers and eye diseases. Celsus mentioned honey in numerous formulas, but he did not distinguish between its types or the ways in which it was obtained. More attention was paid to such matters in the following centuries. This can be observed by analysing the formulas included in the works of younger authors.

Keywords

EN

honey; ancient medicine; skin diseases; ulcers; infections; Roman medicine

• Publisher: Uniwersytet Wrocławski. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych. Instytut Historyczny
• Journal: Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis
• Year: 2020
• Volume: 5
• Pages: 88-127

Dates

published

2020

Contributors

author

Agnieszka Bartnik

• Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/0000000335181318

References

• Abou El-Soud N.H., 2012: Honey Between Traditional Uses and Recent Medicine, „Macedonian Journal of Medical Sciences” 5 (2), 205–214.
• Adams J.N., Janse M., Swain S., (red.) 2002: Bilingualism in Ancient Society: Language, Contact and Written World, Oxford.
• Al-Samarrai O.L., Hameed R.R., Naji N.A., 2017: Studying of Phytochemical, Nutritive values and Antioxidant ability of Commiphora myrrha, „Al-Mustansiriyah Journal of Pharmaceutical Sciences” 17 (1), 52–63.
• Altenburg A. et al., 2014: The Treatment of Chronic Recurrent Oral Aphthous Ulcers, „Deutsches Ärzteblatt International” 111 (40), 665–673.
• Al-Waiti N., Salom K., Al-Ghamdi A.A., 2011: Honey for Wound Healing, Ulcers and Burns: Data Supporting Its Use in Clinical Practice, „The Scientific World Journal” 11, 766–787.
• Al-Zoreky N.S., 2009: Antimicrobial Activity of Pomegranate (Punica granatum L.) fruit peels, „International Journal of Food Microbiology” 134 (3), 244–248.
• Amin A. et al., 2011: Saffron: A Potential Candidate for a Novel Anticancer Drug Against Hepatocellular Carcinoma, „Hepatology” 54 (3), 857–867.
• Amorim Rodrigues V., Montenegro M., 2013: Personality Disorders as Existential Phrenitis: An Ontological Understanding, „Existential Analysis. The Journal of The Society for Existential Analysis” 24, 36–47.
• Araszkiewicz A., 2002: Zaburzenia dysocjacyjne, [w:] Psychiatria, II: Psychiatria kliniczna, red. A. Bilikiewicz, Wrocław, 483–488.
• Arun N., Singh D.P., 2012: Punica granatum: a review on pharmacological and therapeutic properties, „International Journal of Pharmaceutical Sciences and Research” 3 (5), 1240–1245.
• Ayoub Meo S. et al., 2017: Role of Honey in Modern Medicine, „Saudi Journal of Biological Science” 24, 975–978.
• Bąkowska M., Janda K., 2018: Właściwości prozdrowotne wybranych miodów, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 64, 147–151.
• Baldwin B., 1963: Columella’s Sources and How He Used Them, „Latomus” 22 (4), 781–795.
• Bar K. et al., 1992: Zastosowanie lasera neodymowego w leczeniu kłykcin kończystych. Doniesienie wstępne, „Urologia Polska” 45, 2.
• Baran E., 2000: Wybrane choroby paznokci, „Przewodnik Lekarza. Guide for GPs” 6 (3), 67–70.
• Barberis I. et al., 2017: The History of Tuberculosis: From the First Historical Records to the Isolation of Koch’s Bacillus, „Journal of Preventive Medicine and Hygiene” 58 (1), 9–12.
• Bartnik A., 2016: Hydrophobia, λυσσα, λυττα, rabies. Kilka słów o tym jak starożytni próbowali leczyć wściekliznę, „Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis” 1, 49–63.
• Bartnik A., 2019: Zastosowanie miodu w rzymskiej medycynie weterynaryjnej, „Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis” 4, 74–106.
• Bisano A.L., Stevens D.L., 1996: Streptococcal Infections of Skin and Soft Tissues, „The New England Journal of Medicine” 334 (4), 240–245.
• Blomsted P., 2014: Cataract Surgery in Ancient Egypt, „Journal of Cataract & Refractive Surgery” 40 (4), 485–489.
• Bolhassani A., Khavari A., Zahra Bathale S., 2014: Saffron and Natural Carotenoids: Biochemical Activities and Anti-tumor Effects, „Biochimica et Biophysica Acta (BBA) – Reviews on Cancer” 1845 (1), 20–30.
• Broniarczyk J. et al., 2010: Struktura i właściwości wirusa brodawczaka ludzkiego, „Biotechnologia” 3 (90), 126–145.
• Burlando B., Cornara L., 2013: Honey in Dermatology and Skin Care: A Review, „Journal of Cosmetic Dermatology” 12 (4), 306–313.
• Był S., Szafran W., 1996: [Phrenitis in the Hippocratic Corpus: A Philological and Medical Atudy], „Vesalius: Acta Internationales Historiae Medicinae” 2 (2), 98–105.
• Bynum B., 2000: Phrenitis: What’s in a Name? „The Lancet” 356, 1936.
• Capitani U., 1980: Cornelius Celsus, mediocri vir ingenio… In margine a recenti interpretazioni di un giudizio di Quintiliano, „Prometheus. Rivista di studi classici” 6 (1), 67–79.
• Cook G.C., 1995: Entamoeba histolytica and Gardia lamblia Infections: Current Diagnostic Strategies, „Parasite” 2 (2), 107–112.
• Crane E., 1999: The World History of Beekeeping and Honey Hunting, New York.
• Crum E.L., 1932: Diet in Ancient Medical Practice as Shown by Celsus in His De Medicina, „The Classical Weekly” 25 (30), 153–159.
• Dunn L., 2005: Pneumonia: Classification, Diagnosis and Nursing Management, „Nursing Standard” 19, 50–54.
• Dziekiewicz M., Radzikowski A., 2016: Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 12 (2), 141–149.
• El Ashry E. S. H. et al., 2003: Components, Therapeutic Value and Uses of Myrrh, „Pharmazie” 58, 163–168.
• Eteraf–Oskouei T., Najafi M., 2012: Traditional and Modern Uses of Natural Honey in Human Diseases: A Review, „Iranian Journal of Basic Medical Sciences” 16 (6), 731–742.
• Fagan G.G., 2006: Bathing for Health with Celsus and Pliny the Elder, „CQ” 56 (1), 190–207.
• Finke S., Conzelmann K.K., 2005: Replication Strategies of Rabies Virus, „Virus Research” 111, 120–131.
• Fiszer U., 2014: Choroby wywołane przez wirusy o powinowactwie do komórek układu nerwowego, [w:] Neurologia, red. A. Stępień, Warszawa.
• Fronimopoulos J., Lascaratos J., 1991: The Terms Glaucoma and Cataract in the Ancient Greek and Byzantine Writers, „History of Ophthalmology” 77, 368–375.
• Galvan-Ramirez M.L. et al., 2007: Nitazoxanide in the Treatment of Ascaris lumbricoides in a Rural Zone of Colima, Mexico, „Journal of Helminthology” 81, 255–259.
• Gołąbek V., Woźniakowska-Gęsicka T., Raczyński P., 2007: Poświnkowe zapalenie jąder, „Pediatria Polska” 82 (5–6), 469–474.
• Hankinson R. J., 1967: Doctoring History: Ancient Medical Historiography and Diocles of Carystus, „Apeiron” 35 (1), 61–86.
• Hanuš L.O. et al., 2005: Myrrh – Commiphora Chemistry, „Biomedical Papers” 149(1), 3–28.
• Harissis H. V., Mavrofridis G., 2013: „Mad Honey” in Medicine from Antiquity to the Present Day, „Archives of Hellenistic Medicine” 30, 730–733.
• Hartleb M., 2012: Wodobrzusze – problemy diagnostyczne i terapeutyczne, „Gastroenterologia Kliniczna” 4 (2), 41–58.
• Hassmann-Poznańska E, 2007: Ostre zapalenie ucha – racjonalna antybiotykoterapia, „Otolaryngologia Polska” 61 (5), 774–778.
• Hassmann-Poznańska E., 2012: Ostre zapalenie ucha środkowego (OMA) Otitis media acuta, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 1 (3), 210–214.
• Hassmann-Poznańska E., Dzierżanowska D., Poznańska M., 2014: Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego, „Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny” 3 (2), 84–89.
• Henneberg M., Henneberg R.J., 1994: Treponematosis in an Ancient Greek Colony of Metaponto, Southern Italy 580–250 BCE, [w:] The Origin of Syphilis in Europe, Before or After 1493?, red. O. Dutour et al., Toulon–Paris, s. 92–98.
• Henneberg M., Henneberg R.J., 2002: Reconstructing Medical Knowledge in Ancient Pompeii from the Hard Evidence of Bones and Teeth, [w:] Homo Faber: Studies on Nature. Technology and Science at the Time of Pompeii, red. J. Renn, G. Castagnetti, Rome, 169–187.
• Hodges F.M., Phimosos in antiquity, „World Journal of Urology” 17, 133–136.
• Hołderna-Kędzia E., Kędzia B., 2006: Badania nad przeciwutleniającymi właściwościami miodu pszczelego, „Acta Agrobotanica” 59, 265–269.
• Hughes B.G., Lawson L.D., 1991: Antimicrobical Effects of Allium sativum L. (Garlic), Allium ampeloprasum L. (Elephant Garlic) and Allium cepa L. (Onion), Garlic Compounds and Commercial Garlic Supplement Products, „Phytotherapy Research” 5 (4), 154–158.
• Jackson W.A., 2001: A Short Guide to Humoral Medicine, „Trends in Pharmacological Sciences” 22, 487–489.
• Jaeger J., 1963: Diokles von Karystos. Die Griechische Medizin und die Schule des Aristoteles, Berlin.
• Jałoza D., Kamińska-Jałoza M., 2015: Fitoterapia stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, „Herbalism 1 (1), 76–83.
• Janicka-Szczepaniak M., Świdrowska J., Smolewska E., 2016: Manifestacje stawowe u dzieci w przebiegu zakażenia glistą ludzką i psią – doświadczenie własne, „Pediatria/Medycyna Rodzinna” 12 (2), 194–200.
• Jarząbek-Bielecka G., 2019: Zaburzenia miesiączkowania u dziewcząt w praktyce ginekologicznej, „Forum położnictwa i ginekologii” 44, 25–34.
• Jarząbek-Bielecka G. et al., 2019: Krwawienia młodocianych i inne problemy związane z krwawieniami w ginekologii – z uwzględnieniem aspektów rodzinnych, „Medycyna Rodzinna” 22 (3), 146–149.
• Jones R., 2009: Honey and Healing through the Ages, „Journal of ApiProduct and ApiMedical Science” 1 (1), 1–5.
• Jouanna J., 2012: The Legacy of the Hippocratic Treatise The Nature of Man: The Theory of the Four Humors, [w:] Greek Medicine from Hippocrates to Galen: Selected Papers, red. P. van der Eijk, London, 335–360.
• Kalemba-Drożdż M., Cierniak A., 2013: Wpływ róż na zdrowie – farmakologiczne i biochemiczne działanie ekstraktów z płatków Rosa rugosa i Rosa damascena, [w:] Współczesne kierunki w medycynie prewencyjnej, red. A. Goździalska, J. Jaśkiewicz, Kraków, s. 127–138.
• Kędzia B., Hołderna-Kędzia E., 2005: Miód pszczeli we współczesnym lecznictwie, Warszawa.
• Kędzia B., Hołderna-Kędzia E., 2007: Wykorzystanie propolisu i miodu w zakażeniach, „Postępy Fitoterapii” 4, 202.
• Kędzia B., Hołderna-Kędzia E., 2017: Miód i surowce roślinne w leczeniu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego, „Postępy Fitoterapii” 1, 42–46.
• Kędzior W., Popek S., 2001: Skład chemiczny i właściwości miodu, „Prace Naukowe, Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Marketingu w Chrzanowie” 5, 269–277.
• Kępa W., Krzyżanowski G., Zieliński A., 2014: Ostre zapalenie jądra i najądrza –etiologia, diagnostyka i leczenie, „Przegląd Urologiczny” 5 (87), 27–32.
• Kiełtyka-Dadasiewicz A. et al., 2016: Charakterystyka i właściwości użytkowe surowców miętowych, „Towaroznawcze Problemy Jakości” 1, 93–104.
• Kilicoglu B. et al., 2008: The Unstructural Research of Liver in Experimental Obstructive Jaundice and Effect of Honey, „The American Journal of Surgery” 195 (2), 249–256.
• Knapp P., Chabowski A., 2012: Molekularne i cytogenetyczne podstawy rozwoju mięśniaków macicy, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 66, 23–32.
• Knapp P., Chabowski A., Knapp P., 2012: Epidemiologia mięśniaków macicy, „Przegląd Menopauzalny” 11, 119–123.
• Köckerling F., Köckerling D., Lomas C., 2013: Cornelius Celsus – Ancient Encyclopedist, Surgeon – Scientist, or Master of Surgery?, „Langenbeck’s Archives of Surgery” 398, 609–616.
• Kokoszko M., 2005: Ryby i ich znaczenie w życiu codziennym ludzi późnego antyku i Bizancjum (IV–VII w.), Łódź.
• Kokoszko M., Dybała J., 2016: Medyczna nauka o mleku (γαλακτολογία ἰατρική) zawarta w De medicina Celsusa, „Przegląd Nauk Historycznych” 15 (2), 28.
• Kokoszko M., Jagusiak K., Rzeźnicka Z. 2013a:, Ryż jako pokarm i medykament w antycznej i bizantyńskiej literaturze medycznej, „Przegląd Nauk Historycznych” 12 (1), 5–38.
• Kokoszko M., Jagusiak K., Rzeźnicka Z., 2013b: Owies w greckich traktatach medycznych starożytności i Bizancjum (V w. prz. Chr.–XI w. po Chr.), „Vox Patrum” 19, 421–447.
• Kokoszko M., Jagusiak K., Rzeźnicka Z., 2014: Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.), I: Zboża i produkty zbożowe w źródłach medycznych antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.), Łódź.
• Kokoszko M., Rzeźnicka Z., 2019: Wino, ciemiężyca i mirra albo o lekarzach i ich pacjentach. Analiza fragmentu V księgi „De materia medica” Dioskurydesa, „Przegląd Nauk Historycznych” 18 (2), 5–37.
• Koniuszy E., 2003: Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare L.), „Aura” 71, 3–4.
• Koniuszy E., 2005: Sumak [Rhus], „Aura” 78, 4.
• Kossah R., Zhang H., Chen W., 2011: Antimicrobial and Antioxidant Activities of Chinese Sumac (Rhus typhina L.) Fruit Extract, „Food Control” 22 (1), 128–132.
• Kossah R. et al., 2009: Comparative Study on the Chemical Composition of Syrian Sumac (Rhus coriaria L.) and Chinese Sumac (Rhus typhina L.) Fruits, „Pakistan Journal of Nutrition” 8 (10), 1570–1574.
• Kowal A. et al., 2007: Prącie pogrążone – leczenie chirurgiczne, „Przegląd Pediatryczny” 37 (1), 69–71.
• Krajewska J., 2019: „Artifex Medicinae” czyli o Celsusie i De Medicine. Wybrane zagadnienia, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne” 26 (1), 5–14.
• Krenkel W., 1959: Zu den Artes des Celsus, „Philologus” 103, 114.
• Kubina R. et al., 2009a: Przeciwnowotworowe oraz cytotoksyczne działanie propolisu, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy” 9, 22–24.
• Kubina R. et al., 2009b: Przeciwbakteryjne działanie galanginy zawartej w propolisie w stosunku do bakterii Gram-dodatnich, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy” 8, 24–26.
• Kula J., Bui Quano T., 1998: Olej rycynowy – chemia i zastosowanie, „Przemysł Chemiczny” 77 (11), 403–406.
• Kuropatnicki A.K., Kłósek M., Kucharzewski M., 2018: Honey as Medicine: Historical Perspective, „Journal of Apicultural Research” 57, 113–118.
• Kusiak A. et al., 2010: Działanie olejku mięty pieprzowej na bakterie beztlenowe, „Dental and Medical Problems” 47 (3), 334–338.
• Kuźmicki R., 1961: Uwagi w sprawie leczenia adipinianem piperazyny niektórych schorzeń pasożytniczych układu pokarmowego, „Wiadomości Parazytologiczne” 7 (3), 567–577.
• Laios K., Androutsos G., Moschos M.M. 2017:, Aretaeus of Cappadocia and Pulmonary Tuberculosis, „Balkan Medical Journal” 34 (5), 480.
• Lampkowska P., 2011: Kilka słów o antidotach stosowanych w starożytności, „Studia Europaea Gnesnensia” 3, 211–226.
• Lattanzio F. et al., 2011: In vivo Anti-inflammatory Effect of Rosa canina L. Extract, „Journal of Ethnopharmacology” 137 (1), 880–885.
• Lewandowska A., 2004: Hyzop lekarski, „Wieś Kujawsko-Pomorska. Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie” 33, 12.
• Long V., 2017: The Myth of Erysipelas – Fire, Water and Blood, „JAMA Dermatology” 152 (1), 48.
• Mack L., 1999: Food Preservation in the Roman Empire, Chapel Hill.
• MacMullen R., 1966: Provincial Languages in the Roman Empire, „AJPh” 87 (1), 1–17.
• Mahboubi M., 2016: Rosa damascena as Holy Ancient Herb with Novel Applications, „Journal of Traditional and Complementary Medicine” 6 (1), 10–16.
• Mai M. F., Merskey H., 1981: Birquet’s Concept of Hysteria: An Historical Perspective, „The Canadian Journal of Psychiatry” 26 (1), 57–63.
• Majewski S., Jabłońska S., 2003: Nowy immunomodulator – imiquimod w leczeniu zmian w obrębie błon śluzowych narządów płciowych i skóry wywołanych wirusem brodawczaka (HPV), „Przegląd Dermatologiczny” 90, 47–53.
• Malczyk Ż. et al., 2014: Postępowanie ze stulejką u chłopców, „Pediatria Polska” 89 (5), 361–365.
• Markanowić Mišan M., Smiljan Severinski N., 2013: Endometrioza i neplodnost, „Medicina Fluminensis” 49 (2), 157–166.
• Marton I., Marton U., 2016: Aednomioza – misteriozna dijagnoza, „Medicina Fluminiensis” 52 (2), 196–202.
• Martyniuk A., Górski S., Górska A., 2015: Nietypowy przebieg róży a współistniejące zakażenia. Opis przypadku i przegląd literatury, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 11 (4), 424–429.
• Marwicka J., Makuch M., Niemyska K., 2015: Właściwości oraz kosmetyczne zastosowanie oliwy z oliwek jako produktu bogatego w substancje biologicznie czynne, „Kosmetologia Estetyczna” 4, 417–421.
• Mastykowska I. et al., 2016: Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) – roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych, „Herbalism” 1 (2), 117–127.
• McKay Ch. P., 2011: Kamica nerkowa, „Pediatria po Dyplomie” 15 (4), 36–47.
• Meinecke B., 1941: Aulus Cornelius Celsus – Plagiarist or Artifex Medicinae?, „Bulletin of the History of Medicine” 10 (2), 288–298.
• Merskey H., Merskey S. J., 1993: Hysteria or „Suffocation of the Mother”, „Canadian Medical Association Journal” 148 (3), 399–405.
• Michajłowski I. et al., 2009: Imikwimod w leczeniu kłykcin kończystych narządów płciowych, „Przegląd Dermatologiczny” 96, 411–418.
• Michalik M., Podbielska-Kubera A., Dmowska-Kroblewska A., 2018: Nasal Septum Perforation – New Treatment Methods, „New Medicine” 3, 95–113.
• Michałowska-Mitczuk D., 2009: Farmakoterapia gruźlicy, „Postępy Farmakoterapii” 65 (1), 51–58.
• Michałowska-Mitczuk D., Kuś J., 1997: Leczenie chorych na gruźlicę płuc przewlekle prątkujących – dobór i tolerancja leków, „Pneumonologia i Alergologia Polska” 65, 172–180.
• Mimaki Y., Kuroda M., Sashida Y., 1999: Steroidal Saponins from the Bulbs of Allium ampeloprasum, „Natural Medicine” 53 (3), 134–137.
• Molan P.C., 1999: Why Honey Is Effective as a Medicine. 1. Its Use in Modern Medicine, „Bee World” 80, 80–92.
• Morris J.G., Donohoe M., 2004: The History of Hysteria, „The Pharos” 67 (2), 40–43.
• Moskvitch K., Tomlin R., 2017: Shedding Light on Ancient Secrets [Cryptology of Ancient Documents], „Engineering & Technology” 12 (1), 60–62.
• Murphy K.E.A., 2013: The Conceptualization and Treatments for Phrenitis, Mania and Melancholia, Calgary.
• Mutschler E. et al., 2010: Farmakologia i toksykologia, Wrocław.
• Nair S.C., Kurumboor S.K., Hasegawa J.H., 1995: Saffron Chemoprevention in Biology and Medicine: A Review, „Cancer Biotherapy and Radiopharmaceuticals” 10 (4), 257–264.
• Nawrot U., Karpiewska A., 2002: Patogeneza zakażeń wywołanych przez Candida albicans, „Mikol Lek” 9, 137–143.
• Nejbat M. et al., 2012: Avicenna and Cataracts: A New Analysis of Contributions to Diagnosis and Treatment from the Canon, „Iranian Red Crescent Medical Journal” 14 (5), 265–270.
• North C.S., 2015: The Classification of Hysteria and Related Disorders. Historical and Phenomenological Considerations, Behavioral Sciences” 5 (4), 496–517.
• Nowak G., Nawrot J., 2009: Surowce roślinne i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego, „Herba Polonica” 55, 178–213.
• Ołdakowska A. et al., 2003: Wybrane choroby pasożytnicze dzieci, „Przewodnik Lekarza/Guide for GPs” 6 (11–12), 60–69.
• Olejek A., 2008: HPV jako czynnik etiologiczny raka szyjki macicy, „Ginekologia Polska” 2, 126–132.
• Oriel J. D., 1994: The Scars of Venus: A History of Venerology, London.
• Örtqvist Å., Hedlund J., Kalin M., 2005: Streptococcus pneumoniae: Epidemiology, Risk Factors, and Clinical Features „Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine” 26 (6), 563–74.
• Ossowski M. et al., 2018: Przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze właściwości miodu – badania wstępne, „Journal of Animal Science, Biology and Bioeconomy” 36 (4), 21–26.
• Panegyres K.P., Panegyres P.K., 2016: The Ancient Greek Discovery of the Nervous System: Alcmaeon, Praxagoras and Herophilus, „Journal of Clinical Neuroscience” 29, 21–24.
• Parus A., 2017: Szanta zwyczajna (Marrubbium vulgare L.) jako roślina lecznicza, „Postępy Fitoterapii” 18 (1), 54–59.
• Pasich E. et al., 2013: Mechanizm i czynniki ryzyka powstawania biofilmu bakteryjnego jamy ustnej, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 67, 736–741.
• Pearce J.M.S., 2013: The Neurology of Erasistratus, „Neurological Disorders” 1, 1–3.
• Pease A. S., 1940: Some Remarks on the Diagnose and Treatment of Tuberculosis in Antiquity, „Isis” 31 (2), 380–393.
• Petkowicz B., Skiba-Tatarska M., Wysokińska-Miszczuk J., 2006: Kandydoza jamy ustnej, „Gerontologia Polska” 14, 160–164.
• Potoczek G., 2001: Rośliny lecznicze. Hyzop lekarski, „Doradca. Galicyjski Magazyn Rolniczy” 107, 24–26.
• Prashanth D., Asha M.K., Amit A., 2001: Antibacterial Activity of Punica granatum, „Fitoterapia” 72 (2), 171–173.
• Pruszyński R., 1977: Epidemia czerwonki wywołana przez Shigella sonei, „Przegląd Epidemiologiczny Polski” 31 (4), 393–404.
• Przybysz P., Hartmann P., Jackowska T., 2018: Zapalenie zatok przynosowych powikłane guzem Potta, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 14 (3), 331–336.
• Raban M. et al., 2017: Stulejka – jeszcze patologia czy już patologia?, „Journal of Education, Health and Sport” 7 (7), 605–613.
• Radošević P., 2010: Honey in Roman Culture, „Bee World” 87, 58.
• Radosz-Komoniewska H. et al., 1998: Flora bakteryjna w zapaleniu gardła i migdałków, Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia” 50 (1–2), 63–68.
• Rajendran K. et al., 2010: An Identity Based Pharmacognostical Profile of Sisymbrium officinale, „Research Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry” 2 (5), 377–380.
• Ravdin J.I., 1990: Entamoeba histolytica (amebiasis), [w:] Principles and Practices of Infectious Diseases, red. G.L. Mandell, R.G. Douglas Jr., J.E. Bennett, Charlottesville, 2036–2049.
• Rechberger T., Kulik-Rechberger B., 2011: Anomalie rozwojowe narządu rodnego – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, „Forum Medycyny Rodzinnej” 5 (2), 130–136.
• Rękas-Wójcik A. et al, 2013: Wodobrzusze jako pierwszy objaw raka okrężnicy, „Family Medicine & Primary Care Review” 15 (3), 507–509.
• Reveron R.R., 2014: Herophilus and Erasistratus, Pioneers of Human Anatomical Dissection, „Vesalius: Acta Internationales Historiae Medicinae” 20 (1), 55–58.
• Riaz H. et al., 2016: Hepatoprotective Effect of Crocus sativus on Amiodarone-Induced Liver Toxicity, „Journal of Pharmaceutical Research International” 12 (4), 1–11.
• Roslan M., Zachalski W., Bagińska J., Krajka K., 2009: Zabiegowe metody leczenia kamicy moczowej, „Forum Nefrologiczne” 2 (3), 196–201.
• Rzewuska D., 2010: Grzybicze zakażenia paznokci – punkt widzenia lekarza rodzinnego, „Clinical Dermatology/Dermatologia Kliniczna” 12 (4), 273–278.
• Rzeźnicka Z., 1997: Ser w dietetyce, farmakologii, procedurach terapeutycznych i sztuce kulinarnej, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.). Część III. Ab ovo ad γάλα. Jajka, mleko i produkty mleczne w medycynie i sztuce kulinarnej (I–VII w.), red. Z. Rzeźnicka, M. Kokoszko, Łódź, s. 134–169.
• Rzempoluch J., Stanisz-Laitl A., Wieczorek M., 1989: Zastosowanie lasera CO2 w leczeniu kłykcin kończystych sromu u kobiet, „Przegląd Dermatologiczny” 76 (2), 141.
• Sakai A., 1991: Phrenitis: Inflammation of the Mind and Body, „History of Psychiatry” 2 (6), 193–205.
• Salomon J., Szepietowski J., 2014: Kłykciny kończyste – nowości w leczeniu, „Przegląd Dermatologiczny” 101, 211–216.
• Scarborough J., 1976: Celsus on Human Vivisection at Ptolemaic Alexandria, „Clio Medica. Acta Academiae Internationalis Historiae Medicinae” 11, 25–38.
• Scarpa A., Guerci A., 1982: Various Uses of the Castor Oil Plant (Ricinus communis L.): A Review, „Journal of Ethnopharmacology” 5 (2), 117–137.
• Sconocchia S., 1993: Alcuni rimedi nella letteratura medica latina del I sec. D. C.: emplastra, malagmata, pastilli, acopa, „Archivo della ricerca di Trieste” 6, 133–159.
• Segura J. W., 1990: Surgical Management of Urinary Calculi, „Seminars in Nephrology” 10, 53.
• Sezer Senol F. et al., 2013: A Mechanistic Investigation on Anticholinesterase and Antioxidant Effects of Rose (Rosa damascena Mill.), „Food Research International” 53 (1), 502–509.
• Sharma R., 2012: Diocles of Carystus on Scientific Explanation, „CQ” 62 (2), 582–602.
• Shohayeb M. et al., 2014: Antibacterial and Antifungal Activity of Rosa damascena MILL: Essential Oil, Different Extracts of Rose Petals, „Global Journal of Pharmacology” 8 (1), 1–7.
• Siek B., Ryś A., Sein Anand J., 2013: Najbardziej popularne trucizny świata grecko-rzymskiego, „Przegląd Lekarski” 70, 643–646.
• Simon A. et al 2009: Medical Honey for Wound Care – Still the ‘Latest Resort’?, „Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine” 6 (2), 165–173.
• Skiadas P. K., Lascaratos J. G., 2001: Dietetics in Ancient Greek Philosophy: Plato’s Concepts of Healthy Diet, „European Journal of Clinical Nutrition” 55, 532–537.
• Skrajna A., Maździarz A., Reinholz-Jaskólska M., 2010: Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego – współczesne metody diagnostyczne, „Current Gynecologic Oncology” 8 (1), 40–46.
• Snyder Ch., 1964: Aurelius Cornelius Celsus on Cataracts, „Archives of Ophthalmology” 71 (1), 144–146.
• Soszka T., 2010: Krwawienia czynnościowe, „Przegląd Menopauzalny” 4, 231–235.
• Spivack B., 1991: A. C. Celsus: Roman Medicus, „Journal of the History of Medicine and Allied Sciences” 46 (2), 143–157.
• Stacey R. J., 2011: The Composition of Some Roman Medicines: Evidence for Pliny’s Punic Wax?, „Analytical and Bioanalytical Chemistry” 401, 1749–1759.
• Staden H. von, 2009: The Hellenistic Character of Celsus, Artes X–XI (Medicina V–VI), [w:] Fito-zooterapia antigua y altomedieval: textos y doctrinas, red. A. Ferraces Rodriguez, La Coruña, s. 11–32.
• Staples A., 1999: From Good Goddess to Vestal Virgin: Sex and Category in Roman Religion, London–New York.
• Steckerl F., (red. i tł.) 1958: The Fragments of Praxagoras of Cos and his School, Leiden.
• Stivala J., 2018: An Introduction to Fever in the Roman Empire, „Vesalius: Journal of the International Society for the History of Medicine” 24 (2), 30–39.
• Stypulowska Misiurewicz H., Adonajlo A., 1978: Czerwonka bakteryjna, „Przegląd Epidemiologiczny Polski” 32 (1), 93–98.
• Styszyńska A., 2013: Jaskra, „Optyka” 3, 52–57.
• Supady J., 2020: Aulus Cornelius Celsus – a Famous Roman Encyclopedist, „Health Promotion & Physical Activity” 10 (1), 20–22.
• Syryło A., 2009: Zapalenie migdałków podniebiennych, „Alergoprofil” 5 (1), 11–15.
• Syryło A., Wojdas A., Jurewicz D., 2007: Flora bakteryjna występująca na powierzchni i w miąższu migdałków w przewlekłym zapaleniu migdałków podniebiennych, „Otolaryngologia Polska” 61 (4), 598–601.
• Szaflik J., Izdebska J., Tesla P., 2000: Jaskra, „Przewodnik Lekarza/Guide for GPs” 3, 88–96.
• Szczypa A., Wilemska J., Hryniewicz W., Sitkiewicz I., 2013: Epidemiologia zakażeń Streptococcus pyogenes, struktura klonalna populacji i antybiotykooporność, „Postępy Mikrobiologii” 52 (3), 223–232.
• Szeleszczuk Ł., Zielińska-Pisklak M., Goś P., 2013: Propolis – panaceum prosto z ula, „Lek w Polsce” 23, 32–39.
• Sztaba D., 2009: Barwa szafranu, aromat cynamonu, smak kaparów – właściwości lecznicze biblijnych przypraw, „Farmacja Polska” 65 (1), 29–40.
• Sztych D., 2013: Zastosowanie środków leczniczych pochodzenia zwierzęcego w medycynie ludowej, „Życie Weterynaryjne” 88 (2), 126–132.
• Szumny D. et al., 2007: Leki roślinne stosowane w chorobach układu oddechowego, „Dental and Medical Problems” 44 (4), 507–515.
• Szymankiewicz M., Kowalewski J., 2005: Zakażenia wywoływane przez grzyby Candida. Czynniki predysponujące, „Mikol Lek” 12, 189–192.
• Tadajczyk K., Witczak K.T., 2014: Lekarstwo na zaćmę Aglajasa z Bizancjum, „Farmacja Polska” 70 (7), 267–270.
• Tasca C. et al., 2012: Women and Hysteria in the History of Mental Health, „Clinical Practice & Epidemiology in Mental Health” 8, 110–119.
• Temkin O., 1991: Hippocrates in a World of Pagans and Christians, Baltimore–London.
• Tieleman T., (red.) 2003: Chrysippus On Affection: Reconstruction and Interpretation, Leiden–Boston.
• Todman D., 2007: Childbirth in Ancient Rome: From Trditional Folclore to Obstetrics, „Australian and New Zealand Journal of Obstetrics nad Gynaecology” 47 (2), 82–85.
• Turgut M., 2011: Ancient medical schools in Knidos and Kos, „Child’s Nervous System” 27, 197-200.
• Vanhoof P., 2003: Miód na trudno gojące się rany, „Pszczelarstwo” 54 (5), 14–15.
• Verbov J., 1978: Celsus and His Contributions to Dermatology, „International Journal of Dermatology” 16 (6), 521–523.
• Vijayan K.. 2009: Parasitic Lung Infections, „Current Opinion in Pulmonary Medicine” 15 (3), 274–282.
• Villarino Herreira H., 1997: [Phrenitis in Greco-Latin Medicine], „Actas Luso-españolas de Neurología, Psiquiatría y Ciencias Afines” 25 (2), 128–134.
• Wachnicka-Bąk A. et al., 2014: Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych – jedno z najczęstszych zakażeń górnych dróg oddechowych, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 10 (1), 25–31.
• Wasielica-Berger J., 2018: Ostra biegunka, „Gastroenterologia Kliniczna” 10 (1), 14–22.
• Wilemska-Kucharzewska K. et al., 2017: Rola miodu w procesie leczenia ran, „Leczenie Ran” 14 (4), 151–158.
• Wills A., 1999: Herophilus, Erasistratus and the Birth of Neuroscience, „The Lancet” 354, 1719–1720.
• Wiltse L.L., Pait T.G., 1998: Herophilus of Alexandria (325–255 B.C.), „Spine” 23, 1904–1914.
• Wojas-Pelc A., Alekseenko A., Jaworek A. K., 2007: Róża – przebieg choroby, nawroty, powikłania: 10-letnia obserwacja retrospektywna, „Przegląd Epidemiologiczny” 61 (3), 457–464.
• Wojtyczka R.D. et al., 2012: Aktywność przeciwdrobnoustrojowa etanolowego ekstraktu propolisu, „Annales Academiae Medicinae Silesiensis” 66 (2), 39–48.
• Wolska K.I. et al., 2017: Nanocząstki srebra, synteza i biologiczna aktywność, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 66 (1), 125–138.
• Wolska K., Górska A., Adamiak A., 2016: Właściwości przeciwbakteryjne propolisu, „Postępy Mikrobiologii” 55 (4), 343–350.
• Wolski T. et al., 2007a: Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare L.) – roślina lecznicza i miododajna, „Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska. Sectio DD: Medicina Veterinaria” 62 (2), 80–93.
• Wolski T. et al., 2007b: Szanta zwyczajna (Marrubium vulgare L.) – roślina lecznicza o wielokierunkowym działaniu farmakologicznym, „Postępy Fitoterapii” 1, 39–45.
• Woźniak S. et al., 2017: Farmakoterapia mięśniaków macicy, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2 (2), 43–47.
• Woźniakowska-Gęsicka T., Tomczonek-Moruś J., 2013: Zakażenia grzybami Candida – wyzwanie medycyny XXI wieku, „Pediatria Polska” 88 (6), 51–566.
• Wyderka M.I., Zalewska D., Szeląg E., 2011: Endometrioza a jakość życia, „Pielęgniarstwo Polskie” 4 (42), 199–206.
• Zieliński K.W., Zalewska-Jura H. (red.) 2004: Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych. Antyczne i nowożytne dzieje chorób w ich nazwach ukryte, Bielsko-Biała.
• Zumla A., Lulat A., 1989: Honey – a Remedy Rediscovered, „Journal of the Royal Society of Medicine” 82 (7), 384–385.
• Zych M.A. et al., 2013, Choroby wywoływane przez drobnoustroje bytujące na skórze, „Medycyna Rodzinna” 1, 158–163

Identifiers

DOI

10.34616/samai.2020.5.88.127

Biblioteka Nauki

28409310