Mleko i produkty mleczne w IV-wiecznych traktatach weterynaryjnych

• Authors: Agnieszka Bartnik

Title variants

EN

Milk and dairy products in 4th century veterinary treatises

Abstracts

EN

In antiquity, a number of dietary and medicinal properties were attributed to milk, butter and other dairy products. Veterinarians created their own treatments based on the observations and achievements of doctors, but milk was not a popular ingredient in veterinary medicines. Milk from goats, cows and donkeys were used most often. Butter was slightly more popular, as it was believed that it could be used interchangeably with other fats. Other dairy products, including cheese, were not used in veterinary treatments, and despite knowing about the dietary properties of these products, they were not included in the diet of farm animals. The use of milk and its products in human and veterinary medicine shows similarities, but in the 4th century the differences became much more visible.

Keywords

EN

ancient veterinary medicine; milk; goat milk; butter

PL

starożytna weterynaria; mleko; kozie mleko; masło

• Publisher: Uniwersytet Wrocławski. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych. Instytut Historyczny
• Journal: Studia Antiquitatis et Medii Aevi Incohantis
• Year: 2021
• Volume: 6
• Pages: 139-161

Dates

published

2021

Contributors

author

Agnieszka Bartnik

• Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/0000000335181318

References

• Adams J.N., 1999: Filocalus as an epithet of horse owners in Pelagonius: its origin and meaning, „CPh” 85(4), 305–310.
• Adams J.N., 1995: Pelagonius and Latin veterinary terminology in the Roman Empire, Leiden–New York–Köln.
• Alcock J.P., 2000: Milk and its products in ancient Rome, [w:] Milk: beyond the dairy. Proceedings of the Oxford syposium on food and cookery 1999, red. H. Walker, Wiltshire, 31–38.
• Bartnik A., 2016: Hydrophobia, λυσσα, λυττα, rabies. Kilka słów o tym jak starożytni próbowali leczyć wściekliznę, „Studia Antiquitatis et Medii Aevii Incohantis” 1, 49–63.
• Bartnik A., 2019a: „Swędzący problem”: rzymscy weterynarze w walce z pasożytami zewnętrznymi, „Wieki Stare i Nowe” 14 (19), 37–57.
• Bartnik A., 2019b: Zastosowanie miodu w rzymskiej medycynie weterynaryjnej, „Studia Antiquitatis et Medii Aevii Incohantis” 4, 74–106.
• Bartnik A., 2020a: O medycznych właściwościach i zastosowaniu miodu w De medicina libri VIII Aulusa Korneliusza Celsusa, „Studia Antiquitatis et Medii Aevii Incohantis” 5, 88–127.
• Bartnik A., 2020b: O skuteczności kuracji antyświerzbowych zawartych w Georgikach Publiusza Wergiliusza Maro, „Res Gestae. Czasopismo Historyczne” 11, 136–153.
• Bestry A., 2009: COPD, IAD, SPAOPD – tajemnicze skróty dające kliniczny obraz duszności i napadowego kaszlu u koni, „Konie i Rumaki” 9, 40–43.
• Biazik A., Henklewski R., Szmiglewska M., 2011: Ostra niewydolność nerek u koni, „Magazyn Weterynaryjny” 20 (6), 688–690.
• Curtius Neckel J., 2005: Management of urinary tract infections: historical perspective and current strategies: Part 1 – before antibiotics, „The Journal of Urology” 175 (1), 21–26.
• Cygan Z., 1996: Tężec u koni, „Medycyna Weterynaryjna” 52(2), 78-80.
• Déry C. A., 2000: Milk and dairy products in the Roman period, [w:] Milk: beyond the dairy. Proceedings of the Oxford syposium on food and cookery 1999, red. H. Walker, Wiltshire, 117–125.
• Dzieciątkowski T., Golke A., Słońska A., 2011: Zakażenia wirusem niedokrwistości zakaźnej koni, „Życie Weterynaryjne” 86 (12), 960–963.
• Eknouan G., 2002: Rufus of Ephesus and his “Diseases of the kidneys”, „Nephron” 91 (3), 383–390.
• Fischer K.-D., 1981: The first Latin treatise on horse medicine and its author Pelagonius Salonianus, „Medizinhistorisches Journal” 16 (3), 215–226.
• Fischer K.-D., 1988: Ancient veterinary medicine: a survey of Greek and Latin sources and some recent scholarship, „Medizinhistorisches Journal” 23, 191–209.
• Furowicz A. J., Czernomysy-Furowicz D., 1994: Mleko kozie – właściwości chemiczne i biologiczne, z uwzględnieniem żywienia człowieka, „Przegląd Hodowlany” 62 (12), 8–10.
• Gliński Z., Chełmiński A., 2014: Zakażenia zwierząt i ludzi wywołane przez Actinomyces, „Życie Weterynaryjne” 89 (6), 499–504.
• Gliński Z., Kostro K., 2018: Niedokrwistość zakaźna koni – nowe dane, „Magazyn Weterynaryjny” 27(10), 78-85.
• Gliński Z., Kostro K., 2009: Nosacizna – aspekty kliniczne i zoonotyczne, „Magazyn Weterynaryjny” 18 (11), 1189–1192.
• Golat T., 1961: Dwa przypadki pasterelozy u koni, „Medycyna Weterynaryjna” 17 (1), 25–26.
• Hepworth-Warren K.L., 2020: Ostra biegunka u dorosłych koni, „Weterynaria po Dyplomie” 21 (4), 63–66.
• Iwaszko-Simonik A., 2014: Choroby układu moczowego, „Konie i Rumaki” 11, 34–37.
• Iwaszko-Simonik A., 2015: Sarkoidoza koni, „Konie i Rumaki” 8, 48–51.
• Jagusiak K., 1997: Kapusta, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II-VII w.). Część II. Pokarm dla ciała i ducha, red. M. Kokoszko, Łódź, 176–183.
• Janeczko J., 2000: Gorączka, [w:] Choroby zakaźne i pasożytnicze, red. W. Dziubek, Warszawa, 34–43.
• Kane E., 2012: Zapalenie przewodów żółciowych i wątroby u koni wyścigowych, „Weterynaria po Dyplomie” 13 (3), 58–62.
• Kasperek K., 2019: Zanieczyszczona rana – uwaga tężec, „Tygodnik Poradnik Rolniczy” 30, 53.
• Kita J., Anusz K., Zaleska M., 2005: Szczepienia koni, „Życie Weterynaryjne” 80 (11), 625–630.
• Kita J., 2000: Niedokrwistość zakaźna koni, „Magazyn Weterynaryjny” supl. konie, 16–18.
• Kokoszko M., 2011: Rola nabiału w diecie późnego antyku i wczesnego Bizancjum (IV–VII w.), „Zeszyty Wiejskie” 16, 8–28.
• Kokoszko M., 2015: Galaktologia terapeutyczna (γαλακτολογíα ἰατρική) Galena zawarta w De simplicium medicamentorum temperamentis ac facultatibus, „Przegląd Nauk Historycznych” 14 (2), 5–23.
• Kokoszko M., Dybała J., 2016a: Medical science of milk included in Celsus treatise De medicina, „Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe” 6, 323–353.
• Kokoszko M., Dybała J., 2016b: Medyczna nauka o mleku (γαλακτολογία ἰατρική) zawarta w De medicina Celsusa, „Przegląd Nauk Historycznych” 15 (2), 5–43.
• Kokoszko M., Dybała J., 2016c: Milk in medical theory extant in Celsus De medicina, „Journal of Food Science and Engineering” 6, 267–279.
• Kokoszko M., Jagusiak K., 1997: Burak, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.). Część II. Pokarm dla ciała i ducha, przeł. M. Kokoszko, Łódź, 190–196.
• Kokoszko M. et al., 2018: Pedanius Dioscorides’ remarks on milk properties, quality and processing technology, „Journal of Archaeological Science: Reports” 19, 982–986.
• Kołodziejczyk P., 1999: Choroba Aujeszky’ego, „Trzoda Chlewna” 37 (11), 104–108.
• Krajewska M. et al., 2015: Gruźlica u ludzi i zwierząt – aktualne dane epidemiologiczne, „Życie Weterynaryjne” 90 (10), 647–651.
• Ledecki V. et al., 2000: Przypadek kamicy moczowej u konia, „Medycyna Weterynaryjna” 56 (7), 465–466.
• Maćkowiak P.A., 1998: Concepts of fever, „Archives of Internal Medicine” 158, 1870–1881.
• Mikołajczyk I., 2004: Rzymska literatura agronomiczna, Toruń.
• Milewski S., Kędzior I., 2010: Specyficzne cechy mleka koziego i jego właściwości prozdrowotne, „Przegląd Hodowlany” 78 (9), 26–28.
• Mirowski A., 2013: Mleko i preparaty mlekozastępcze w odchowie szczeniąt i kociąt, „Życie Weterynaryjne” 88 (11), 948–950.
• Mirowski A., Didkowa A., 2015: Siara i mleko klaczy. Część II. Mleko – skład chemiczny i znaczenie w żywieniu źrebiąt, „Życie Weterynaryjne” 90, 38–40.
• Nicpoń J., Michnik K., 2012: Choroby układu moczowego koni. Cz. I, „Magazyn Weterynaryjny” 21 (9), 1015–1022.
• Nicpoń J., Niedźwiedź A., 2013: Choroby układu moczowego koni. Cz. II. Choroby pęcherza moczowego i cewki moczowej, „Magazyn Weterynaryjny” 22 (2), 104–108.
• Niedźwiedź A., Matyszczak L., Nicpoń J., 2008: Przewlekła niewydolność nerek u koni, „Lecznica Dużych Zwierząt. Ogólnopolski Kwartalnik dla Lekarzy Weterynarii” 3 (4), 85–89.
• Niedźwiedź A., 2013: Nowe spojrzenie na leczenie RAO u koni, [w:] Aktualne problemy w patologii koni Wrocław, 22–23 czerwca 2013 r., Wrocław, 25–30.
• Niedźwiedź A. et al., 2007: Tężec koni – problem wciąż aktualny, „Magazyn Weterynaryjny” 16 (2), 24–26.
• Osińska K., Wrzosek M., Niedźwiedź A., 2019: Zaburzenia słuchu u koni, „Życie Weterynaryjne” 94 (1), 33–37.
• Plezia M. (red.), 1998: Słownik łacińsko-polski, I-V, Warszawa.
• Raga E., 2019: Romans and barbarians at the table: banquets and food as tools of distinction according the Sidonius Apollinaris (fifth-century Gaul), [w:] Inclusion and exclusion Mediterranean christianities 400–800, red. Y. Fox, E. Buchberger, Turnhout, 239–258.
• Różański P., Różańska D., Krukowski H., 2011: Występowanie Clostridium tetani w środowisku hodowlanym koni, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 17 (46), 7–11.
• Rzeźnicka Z., 1997a: Jajka w dietetyce, farmakologii, procedurach terapeutycznych i sztuce kulinarnej, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.). Część III. Ab ovo ad γἀλα. Jajka, mleko i produkty mleczne w medycynie i sztuce kulinarnej (I–VII w.), red. M. Kokoszko, Łódź, 9–49.
• Rzeźnicka Z., 1997b: Masło w dietetyce, farmakologii, procedurach terapeutycznych i sztuce kulinarnej, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.). Część III. Ab ovo ad γἀλα. Jajka, mleko i produkty mleczne w medycynie i sztuce kulinarnej (I–VII w.), red. M. Kokoszko, Łódź, 170–182.
• Rzeźnicka Z., Kokoszko M., 1997: Mleko i produkty mleczne, [w:] Dietetyka i sztuka kulinarna antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.). Część III. Ab ovo ad γἀλα. Jajka, mleko i produkty mleczne w medycynie i sztuce kulinarnej (I–VII w.), red. M. Kokoszko, Łódź, 59–182.
• Sikora J., 2008: Ostre biegunki u koni dorosłych, „Magazyn Weterynaryjny” 17 (12), 1238–1239.
• Sobiech E., 1997: Nieswoiste reakcje serologiczne w niedokrwistości zakaźnej koni szczepionych przeciw tężcowi i grypie, „Życie Weterynaryjne” 72 (1), 12–14.
• Szalata A., 2011: Biegunki u koni, „Konie i Rumaki” 10, 36–37.
• Szczepanik A., Libudzisz Z., 2000a: Mleko kozie i jego właściwości, „Przegląd Mleczarski” 5, 136–139.
• Szczepanik A., Libudzisz Z., 2000b: Wartość dietetyczna mleka koziego, „Przemysł Spożywczy” 54 (11), 25–27.
• Szczerba-Turek A. et al., 2009: Kliniczne typy sarkoidów koni, „Medycyna Weterynaryjna” 65 (12), 827–829.
• Ugorski L., Kamiński J., Strojna S., 1959: Przypadek listeriozy u koni, „Medycyna Weterynaryjna” 15 (3), 153–156.
• Wilkołek P., Kolanko N., Maszkowska N., 2015: Sarkoidoza koni – rozpoznawanie i leczenie. Część II, „Weterynaria w Terenie” 9 (1), 71–78.
• Wilkołek P. et al., 2013: Sarkoidoza – etiopatogeneza i postaci kliniczne choroby – cz. I, „Weterynaria w Terenie” 3, 60–63.
• Wiśniewska E., Dąbrowska J., 2002: Rozpoznawanie chorób z objawami biegunki u koni, „Medycyna Weterynaryjna” 58 (12), 934–937.
• Wiśniewski E., 1992a: Choroby koni przebiegające z biegunką. Część I: Colitis X, „Życie Weterynaryjne” 67 (3), 63–66.
• Wiśniewski E., 1992b: Choroby koni przebiegające z biegunką. Część II: Monocytarna erlichioza koni, „Życie Weterynaryjne” 67(2), 106-108.
• Wiśniewski E., 1992c: Schorzenia koni przebiegające z biegunką. Część III: Salmoneloza, „Życie Weterynaryjne” 67 (6), 136–140.
• Wiśniewski E., 2001: Niespecyficzne choroby zakaźne koni podlegające obowiązkowi zwalczania. III. Listerioza, „Magazyn Weterynaryjny” 10 (12), 37–39.
• Wołoszyn S., 2000: Nosacizna [malleus], „Magazyn Weterynaryjny” supl. konie, 14–15.
• Zając S., Łuczak R., 2004: Sarkoidoza, „Koń Polski” 39 (5), 34–35.
• Ziarno M., Truszkowska K., 2005: Właściwości mleka koziego i jego przetworów, „Przegląd Mleczarski” 3, 4–8.
• Ziętek J., Adaszek L., Winiarczyk S., 2008: Szczepienie koni, „Weterynaria w Praktyce” 5 (4), 64–67

Identifiers

DOI

10.34616/samai.2021.6.139.161

Biblioteka Nauki

26917529