Reforma uwłaszczeniowa we wsi Lednogóra i początki Moraczewa

• Authors: Jakub Linetty

Title variants

EN

The enfranchisement reform in Lednogóra village and the origins of Moraczewo

Abstracts

EN

The following article is devoted to the enfranchisement reform conducted in Lednogóra village. The enfranchisement reform, which was begun on the territory of the Grand Duchy of Posen by the Prussian authorities in 1823, aimed at ending the relics of a manorial-serf economy, formed in the Middle Ages. It meant the abolition of serfdom and the creation of medium-sized peasant farms free from obligations to the manor. To cultivate the land on these farms, draught animals were needed. In Lednogóra, the implementation of the reform started at the requests of the peasants in 1830. As a result of the procedure that took nearly 10 years, a “reces” was written (1839), whereby 14 farms were created free of any encumbrances from the manor. At the same time, the established farms were moved to a new land and a new settlement was created – Moraczewo. The old and new land divisions were documented on the map of Lednogóra drawn up by the surveyor Demmler.

PL

Poniższy artykuł jest poświęcony zagadnieniu realizacji reformy uwłaszczeniowej we wsi Lednogóra. Reforma uwłaszczeniowa, rozpoczęta na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego przez władze pruskie w 1823 roku, miała na celu likwidację reliktów gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej, ukształtowanej jeszcze w średniowieczu. Oznaczało to zniesienie pańszczyzny oraz utworzenie wolnych od powinności wobec dworu średniej wielkości gospodarstw chłopskich, do uprawy których potrzebny był sprzężaj. W Lednogórze realizację postanowień reformy uwłaszczeniowej rozpoczęto na wniosek włościan w 1829/1830 roku. W wyniku trwającej blisko 10 lat procedury sporządzono reces (1839), w świetle którego utworzono 14 gospodarstw wolnych od wszelkich obciążeń ze strony dworu. Jednocześnie powstałe gospodarstwa przeniesiono na nowe grunty i utworzono nową osadę – Moraczewo. Dawne i nowe podziały gruntów zostały udokumentowane na mapie Lednogóry sporządzonej w 1831 roku przez mierniczego Demmlera.

Keywords

PL

Lednogóra; reforma uwłaszczeniowa; regulacja gruntów; pańszczyzna; chłopi

EN

Lednogóra; the enfranchisement reform; land regulation; serfdom; peasants

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2021
• Volume: 20
• Pages: 51-78

Dates

published

2021

Contributors

author

Jakub Linetty

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

• https://orcid.org/0000000343727085

References

• Chojnacka M., 2005. Cmentarze ewangelickie na obszarze Lednickiego Parku Krajobrazowego: Stan zachowania zieleni i uwarunkowania ich rewaloryzacji, „Studia Lednickie”, t. 8, s. 251-274.
• Czubaty J., 2011. Księstwo Warszawskie (1807-1815), Warszawa.
• Florkowski H., 1983. Z procesu uwłaszczenia chłopów w dobrach gen. Dezyderego Chłapowskiego, „Rocznik Narodowego Muzeum Rolnictwa w Szreniawie”, t. 13, s. 247-253.
• Jakóbczyk W., 1951. Uwłaszczenie chłopów w Wielkopolsce XIX wieku, Warszawa.
• Jakóbczyk W. 1951-1952. Komplikacje regulacyjne w Poznańskiem, „Roczniki Historyczne”, t. 20, s. 139-166.
• Kaszubkiewicz A., 2012. Aula palatium lednickiego, „Studia Lednickie”, t. 11, s. 117-121.
• Kniat M., 1939. Dzieje uwłaszczenia włościan w Wielkim Księstwie Poznańskim, t. 1: Przebieg prac ustawodawczych do roku 1823, Poznań.
• Kozierowski S., 1934. Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań.
• Kozierowski S., 1921. Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. 1, Poznań.
• Kozłowski J. 2004. Wielkopolska pod pruskim zaborem 1815-1918, Poznań.
• Le Goff J. 2007. Długie średniowiecze, Warszawa.
• Leśny J. 1994. Lednickie podanie o tronie monarszym i jego historyczne korzenie, „Studia Lednickie”, t. 3, s. 115-126.
• Linetty J. 2020. Reforma uwłaszczeniowa we wsi Grzybowo, „Studia Lednickie”, t. 19, s. 129-149.
• Łukasiewicz D., 2015. Sarmatyzm i Prusy na przełomie XVIII i XIX wieku, Warszawa.
• Makohonienko M., 2020. Palinologia reliktów palatium Pierwszych Piastów na Ostrowie Lednickim i jego najbliższego otoczenia, [w:] Ostrów Lednicki – palatium Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Chronologia i kontekst, red. D. Banaszak, A. Kowalczyk, A. Tabaka, A.M. Wyrwa, Lednica, s. 135-162.
• Opisanie. 1846. Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, opr. L. Plater, J. N. Bobrowicz, Lipsk.
• Pawiński A., 1883. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska, t. 1, Warszawa.
• Plit J. 2016. Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany, Warszawa.
• Rymut K. (red.) 2005. Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany, t. 6, Kraków.
• Siewczyński B. 2004. Zabytki architektoniczne Ostrowa Lednickiego w rekonstrukcji komputerowej, Lednica-Poznań 2004.
• Strzyżewski C., Łastowiecki M., Kara M. 2003. Wczesnośredniowieczne grodzisko w Moraczewie pod Ostrowem Lednickim, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, t. 6, s. 76-93.
• Szymański J. 2001. Nauki pomocnicze historii, Warszawa.
• Topolski J. 1973. Wielkopolska poprzez wieki, Poznań.
• Wąsicki J. 1957. Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy południowe 1793-1806. Studium historycznoprawne, Wrocław.
• Wrzesiński J. 1996. Lednicka arkada, „Studia Lednickie”, t. 4, s. 429-432.
• Wyrwa A.M. 2013. Ginący głos ludu – czyli o potrzebie ochrony dziedzictwa kulturowego wsi, „Studia Lednickie”, t. 12, s. 75-93.

Identifiers

DOI

10.34698/sl.20.2021.03

Biblioteka Nauki

2044602