Badania weksylologiczne oraz problematyka konserwatorska XX-wiecznego sztandaru kombatanckiego powstańców wielkopolskich pochodzącego ze zbiorów Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

• Authors: Dominika Popiołek

Title variants

EN

Vexillological research and conservation aspects of the 20th-century veteran banner of the Wielkopolska insurgents from the collection of the Museum of the First Piasts at Lednica

Abstracts

EN

The following article is devoted to vexillological research and conservation aspects of the 20th-century veterans’ banner of the Insurgents and Warriors Society (TPiW) from Zdziechowa against the background of the regional tradition of the Wielkopolska Uprising. The work has three objectives. The first is the verification of archival materials, placed in the historical context of the battle of Zdziechowa and the development of the Insurgents and Warriors Society (the history of its establishment, the assumptions adopted and the figures of veterans). The second – identification of the kind and type of banner, its construction, and the technique and technology of its manufacture, together with the determination of the state of its preservation and the indication of the causes of the damage it has received. In addition, an attempt was made to determine the provenance of the banner, its dating, and to identify the manufacturing plant (workshop) in which it was made. The conducted study involved scientific consultation, research of source materials, as well as comparative analysis of analogously dated objects. The obtained results of the formal and content analysis and their interpretation constitute the content of this article.

PL

Poniższy artykuł poświęcony jest badaniom weksylologicznym oraz problematyce konserwatorskiej XX-wiecznego sztandaru kombatanckiego Towarzystwa Powstańców i Wojaków ze Zdziechowy na tle regionalnej tradycji powstania wielkopolskiego. W pracy podjęto trzy zasadnicze cele. Pierwszym jest weryfikacja materiałów archiwalnych, ujęta w kontekście historycznym bitwy pod Zdziechową oraz rozwoju TPiW (historii jego powstania, przyjętych założeń oraz postaci kombatantów). Drugim – identyfikacja rodzaju i typu sztandaru, jego konstrukcji oraz techniki i technologii wykonania wraz z określeniem stanu zachowania i wskazaniem przyczyn powstałych zniszczeń. Ponadto podjęto próby ustalenia proweniencji sztandaru, jego datowania i określenia zakładu produkcyjnego (warsztatu), w którym powstał. Opracowanie przedmiotu badań zostało przeprowadzone na podstawie konsultacji naukowych, badań materiałów źródłowych, a także analiz porównawczych analogicznie datowanych obiektów. Uzyskane wyniki analizy formalnej i treściowej oraz ich interpretacja stanowią treść niniejszego artykułu.

Keywords

PL

projekt badawczy; prace konserwatorsko-restauratorskie; weksylologia; weksylium; sztandar kombatancki; Matka Boska Częstochowska; Orzeł Biały; kombatanci; powstanie wielkopolskie 1918-1919; Towarzystwo Powstańców i Wojaków Zdziechowa; Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

EN

research project; conservation and restoration works; vexillology; vexillum; veteran’s banner; Our Lady of Częstochowa; White Eagle; veterans; Wielkopolska Uprising 1918-1919; Zdziechowa Insurgents and Warriors Society; Museum of the First Piasts at Lednica

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2023
• Issue: XXII
• Pages: 9-57

Dates

published

2023

Contributors

author

Dominika Popiołek

• Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu

• https://orcid.org/0009000372516946

References

• Materiały archiwalne
• Źródło 1. XX-wieczna fotografia przedstawiająca członków Towarzystwa Powstańców i Wojaków ze Zdziechowa wraz z analizowanym sztandarem kombatanckim. Pamiątka rodzinna ze zbiorów prywatnych Leszka Kabacińskiego po Kazimierzu Nowaku z Ostrowa Wielkopolskiego.
• Wydawnictwo źródłowe
• Statut Towarzystwa Powstańców i Wojaków Związku D.O.K. VII. Poznań. 1926. s. 4-5.
• Grudziński H. (red.). 1929. Gazeta Gnieźnieńska Lech: codzienne pismo polityczne dla wszystkich stanów, r. 31, nr 160, Gniezno, s. 5.
• LITERATURA
• Anders P. 2008. Śladami Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Poznań.
• Barłóg S. (red.).2019. 100 lat pamięci i obchodów rocznicowych Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, Poznań.
• Czajkowski J., Dąbrowski S., Zamojska I. 1994. Sztandary polskiego ruchu ludowego, Warszawa.
• Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B. 1988. Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów, Warszawa.
• Gloger Z. 1989. Drzewce, [w:] Encyklopedia staropolska, t. II, Warszawa, s. 54.
• Jasieński K. 2014. Sztandar to rzecz dziwna, „Flaga” (Biuletyn Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego), nr 2 (26), s. 11-13.
• Jedlina-Jacobson W. 2018. Z ludem wielkopolskim przeciw zaborcom. Wspomnienia, Poznań.
• Karwat J., Rezler M. (red.). 2021. Encyklopedia Powstania Wielkopolskiego, Poznań.
• Kozakiewicz S. (red.).1969. Słownik Terminologiczny Sztuk Pięknych, Warszawa.
• Kuczyński S.K. (red.).1995. Orzeł Biały – 700 lat herbu Państwa Polskiego. Wystawa. Zamek Królewski w Warszawie 26 czerwca – 15 października. Warszawa.
• Łuczak J. 1999. Chorągwie weteranów Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, Poznań.
• Mach I. 2020. Wyszywanie. Wëszywk, Gdynia.
• Miśkiewicz B. 2008. Wielkopolska w dziejach oręża polskiego (X-XX wiek), Poznań.
• Nowak M.F. 2018. Wielkopolska pamięta! 1918-2018. Album fotograficzny wybranych miejsc Powstania Wielkopolskiego w województwie wielkopolskim, Ostrów Wielkopolski.
• Nowik K. 2000. Wielkopolanie w walce o niepodległość 1918-1920, Zielona Góra.
• Polak B., Rezler M. (red.). 2010. Walki Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, Koszalin, s. 125-133.
• Ptak J. 2008. Napisy na chorągwiach wojskowych w Polsce, „Roczniki Humanistyczne”, t. LVI, z. 2, s. 157-192.
• Ptak J. 2016. Weksylologia polska, Warszawa.
• Ptak J. 2016. Chorągwie i sztandary z okresu walk o niepodległość dziełem kobiecych serc i rąk, „Teka Komisji Historycznej”, t. XIII.
• Rezler M. 2011. Wielkopolanie pod bronią 1768-1921. Udział mieszkańców regionu w powstaniach narodowych, Poznań.
• Rezler M. 2018. Powstanie Wielkopolskie po 100 latach, Poznań.
• Russocki S., Kuczyński S.K., Willaume J. 1978. Godło, barwy i hymn Rzeczpospolitej, Warszawa.
• Smoliński A. 2009. Morale i dyscyplina Wojsk Wielkopolskich w latach 1918-1919. Przyczynek do dziejów Powstania Wielkopolskiego, Toruń.
• Statut Towarzystwa Powstańców i Wojaków Związku D.O.K VII, 1926. Wojciechowski J. S. 2006. Stowarzyszenia i związki kombatanckie w latach 1919-1939, Pruszków.
• Topolski J. 1999. Wielkopolska poprzez wieki, Poznań.
• Zdziabek W., Pacholska M. 2008. Powstanie Wielkopolskie 1918-1919, Poznań.
• Znamierowski A. 2017. Heraldyka i weksylologia, Warszawa.
• Dokumentacje konserwatorsko-restauratorskie
• Martin-Sobecka E. 2011. Dokumentacja konserwatorsko-restauratorska XX-wiecznego sztandaru Związku Inwalidów Wojennych, pochodzącego ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Chodzieży.
• Martin-Sobecka E. 2014. Dokumentacja konserwatorsko-restauratorska sztandaru Związku Weteranów Powstań Narodowych Koło Chodzież, 1935 rok, pochodzącego z Muzeum Regionalnego w Chodzieży.
• Martin-Sobecka E. 2022. Dokumentacja konserwatorsko-restauratorska sztandaru Towarzystwa Powstańców i Wojaków im. Ks. Józefa Smolińskiego w Morzewie, 1925 rok, pochodzącego ze zbiorów Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Stefana Michalskiego w Chodzieży.
• Labut M., Stępień A., Hoyo-Meléndez J. 2022. Konserwacja oraz technika wykonania dwóch malowanych chorągwi jedwabnych z kolekcji książąt Czartoryskich.
• Źródła internetowe
• https://youtu.be/Ho03D4GY4So
• https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1542661,1,co-mozna-wyczytac-z-choragwi.read
• https://pw.ipn.gov.pl/pwi/dokumenty/mapy/mapy-operacyjne/10876,Potyczka-pod-Zdziechowa-30-31-grudnia-1918-r.html
• https://www.weksylologia.pl/weksylologia/Sztandary-w-dwudziestoleciu-miedzywojennym.pdf
• https://pw.ipn.gov.pl/pwi/form/r7082292480674,RABSKI-Zygmunt.html
• https://sjp.pl>drzewce
• https://powstaniewielkopolskie.pl/nowa/?page id=5246
• https://powstanie.wmn.poznan.pl/sztandary-organizacji-kombatanckich/
• https://muzeumwp.pl/?s=zbiory
• https://gniezno.eu/cms/20469/barciszewski_Leon
• https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/94423/edition/106503/content?fbclid=lwAR3zl9nt8Pl0uvjVSaLGrSzigrgkk0aM2jkUEDPESyxoLaTCwcWieol6Z6M

Identifiers

DOI

10.34698/sl.22.2023.01

Biblioteka Nauki

26917842