Cień Ameryki „Zwykła sprawa” Adama Tarna i „Dwunastu gniewnych ludzi” Sidneya Lumeta

• Authors: Magdalena Wasąg

Title variants

EN

The shadow of America. Common Business by Adam Tarn and Twelve Angry Men by Sidney Lumet

Abstracts

EN

The article has an interdisciplinary character. It combines biographical, historical, literary, dramaturgical, and film themes. Adam Tarn’s Common Business (Zwykła sprawa) is a drama which undoubtedly played an important role in the period of socialist realism together with the performance directed by Erwin Axer. In the article, the significance of Tarn’s work, which was awarded at the 1st Festival of Polish Contemporary Arts in the early 1950s, is shown against the background of the cultural policy pursued in the People’s Republic of Poland. The writer’s nine-year stay in America has been presented in the perspective of the emigration-related origin of the Common Business.The proposed juxtaposition of Tarn’s debut drama and Sidney Lumet’s Oscar-winning film Twelve Angry Men (screenplay by Reginald Rose) reveals the complex political context in which each of the works appeared. The 1949 New York Foley Square Trial of 11 members of the National Board of the CPUSA (Communist Party USA), which ‘was the best known legal proceeding against a communist party’, has been indicated as the direct inspiration for Tarn’s play.

Keywords

EN

Adam Tarn; Common Business; 1st Festival of Polish Contemporary Arts; Twelve Angry Men by Sidney Lumet; Foley Square Trial of 11 members of the Communist Party USA

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2021
• Issue: 166
• Pages: 37-68

Dates

published

2021

Contributors

author

Magdalena Wasąg

• Uniwersytet Łódzki

References

• Abramow-Newerly, Jarosław, Nie schodzić z Olimpu, „Związkowiec” 1989 nr 17.
• American Political Trials, red. M.R. Belknap, Greenwood Press, Westport, Conn. 1994.
• Axer, Erwin, Kartka z pamiętnika. Wielkość i upadek redaktora „Dialogu”, „Dialog” 1988 nr 1.
• Axer, Erwin, Tarn i nasz teatr, [w:] Mrożek – Tarn. Listy 1963-1975, posłowie i komentarze M. Prussak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.
• Batóg, Włodzimierz, Wywrotowcy? Komunistyczna Partia USA we wczesnym okresie zimnej wojny (1945-1954), Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2003.
• Beylin, Karolina, Zwykła sprawa, „Express Wieczorny”, 14 I 1951.
• Czerwiński, Edward Joseph, Contemporary Polish Theater and Drama, Greenwood Press, New York 1988.
• Doherty, Thomas Patrick, Cold War, Cool Medium. Television, McCarthyism, and American Culture, Columbia University Press, New York 2003.
• Fik, Marta, Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944-1981, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1991.
• Fik, Marta, Trzydzieści pięć sezonów: teatry dramatyczne w Polsce w latach 1944-1979, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1981.
• Jarmułowicz, Małgorzata, Sezony błędów i wypaczeń: socrealizm w dramacie i teatrze polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
• Jędrzejewicz, Jerzy, Sztuka, która odsłania kulisy machinacji wyborczych w USA, „Słowo Tygodnia” 1952 nr 34.
• Kott, Jan, Dwie strony. Czterdzieści pięć lat i Tarn, „Dialog” 2001 nr 5-6.
• Kruczkowski, Leon, Po Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych, przypisami opatrzył S.W. Balicki, „Dialog” 1974 nr 1.
• Marczak-Oborski, Stanisław, Rozprawa trwa, „Nowa Kultura” 1951, nr 14, http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/116904/rozprawa-trwa, [dostęp: 21 III 2021].
• Mrożek – Tarn. Listy 1963-1975, posłowie i komentarze M. Prussak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.
• Nałkowska, Zofia, Dzienniki, cz. 2 (1949-1952), Czytelnik, Warszawa 2000.
• Napiontkowa, Maria, Teatr polskiego Października, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2012.
• Pomianowski, Jerzy, Wniosek nagły w sprawie nieformalnej [o repertuar kin i teatrów w okresie dyskusji nad projektem Konstytucji], „Nowa Kultura” 1952 nr 8.
• Prussak, Maria, hasło: Adam Tarn, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 52/3, z. 214, r. 2018.
• Puzyna, Konstanty, Cztery razy realizm, „Teatr” 1951 nr 3.
• R.N., Geheimkaten „Freiheit”, „Volksstimme”, 28 V 1953.
• Stradecki, Janusz, Kalendarium życia i twórczości Juliana Tuwima, [w:] J. Tuwim, Wiersze, t. 1 (w edycji Pisma zebrane), opr. A. Kowalczykowa, Czytelnik, Warszawa 1986.
• Tarn, Adam, Amerykański styl życia, „Trybuna Wolności” 1952, nr 13.
• Tarn, Adam, Delitto al Central Park: [commedia in tre atti], traduttore L. Cini, Universale economica, Milano 1951.
• Tarn, Adam, Lekcja warsztatu scenicznego, „Teatr” 1951 nr 1, http://www.encyklopediateatru.pl/artykuly/116905/lekcja-warsztatu-sceni… [dostęp: 11 IX 2020].
• Tarn, Adam, O współpracy autora z teatrem, „Pamiętnik Teatralny” 1954 z. 1 (9).
• Tarn, Adam, Spotkanie z wrogiem i Wujek z Ameryki (przeł. z fr. P. Kamiński), Ciotka z Hüningen (przeł. z niem. D. Żmij-Zielińska), „Dialog” 1981 nr 5.
• Tarn, Adam, Sprawy bieżące, „Dialog” 1960 nr 1.
• Tarn, Adam, Z listów do Tadeusza Różewicza, „Dialog” 2002 nr 11.
• Tarn, Adam, Zwykła sprawa, sztuka w trzech aktach: adaptacja dla świetlic, Centralna Rada Związków Zawodowych w Polsce, Wydawnictwo Związkowe CRZZ, Warszawa 1951.
• Tarn, Adam, Zwykła sprawa, Czytelnik, Warszawa 1950.
• The Communist Indictments, „The New York Times”, 22 VII 1948.
• The Letters of Samuel Beckett, vol. 3: 1957–1965, red. G. Craig i in., Cambridge University Press, Cambridge 2014.
• Widener, Alice, Hiss Led the Way, „The Freeman” 1952 nr 4.
• Wilczek, Jan, Dramaty konkursowe, „Teatr” 1951 nr 3.
• Archiwalia
• AAN, Zespół archiwalny nr 1650, Komitet Nagród Państwowych w Warszawie, sygn. 200.
• Kronika życia literackiego w PRL 1951, oprac. M. Wosiek, http://www.rcin.org.pl/Content/61264/WA248_80190_Masz_kronika-51_o.pdf [dostęp: 8 VII 2021].
• Kronika życia literackiego w PRL 1954, oprac. A. Makowiecki, http://rcin.org.pl/Content/61267/WA248_80193_Masz_kronika-54_o.pdf [dostęp: 31 III 2021].
• Program Zwykłej sprawy, Katowice 1951.
• Przemówienie Adama Tarna podczas VI Walnego Zjazdu Delegatów ZLP w Warszawie w 1954 roku, maszynopis w zbiorach Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, sygn. 1837 t. 3, k. 177-181.
• Tarn, Adam, Podanie o pracę, 7 stycznia 1949, IPN BU 01224/1526/D.
• Teczka Adam Tarn, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.
• Trial of 12 Communists, prosecuted under the Smith Act, held in Foley Square Court House New York City, New York City 1949, https://www.criticalpast.com/video/65675041853_Trial-of-12-Communists_C… [dostęp: 21 VII 2021).
• USA. Proces dwunastu | Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej (fn.org.pl) [dostęp: 13 VII 2021].

Identifiers

DOI

10.34762/n17f-2m36

Biblioteka Nauki

1953446