„1989” – fantazja non-fiction

• Authors: Zbigniew Majchrowski

Title variants

EN

1989 – non-fiction fantasy

Abstracts

EN

Can a theatrical spectacle rectify the greatest neglect of Poland’s post-1989 transformation and create a ‘positive’ founding myth of the ‘Solidarity’? This is the ambition of the musical 1989 produced by a creative team led by Marcin Napiórkowski, Katarzyna Szyngiera, Mirosław Wlekły and Andrzej ‘Wolny’ Webber (co-produced by the Gdansk Shakespeare Theatre and the Juliusz Słowacki Theatre in Krakow). According to the announcements, it was to be the first musical in Poland in the likeness of the American Hamilton, for the first time with entirely rapped vocals, showing the fall of communism from a new perspective and finally giving women their rightful place in the struggle for a free Poland. What captivates the audience is undoubtedly the musical and dance qualities of the performance, but the vision of history presented raises serious questions. A major misunderstanding in 1989 is the complete erasure of the church and the figure of John Paul II from the life of Poles in the 1980s. Furthermore, the diminishing of the role played by Lech Walesa in 1980-1989 is also completely incomprehensible. In the stage history, the leader of the August strike remains in the shadow of Jacek Kuroń and his own wife Danuta, and becomes a character without charisma, rather resembling Ubu Roi from Jarry’s play. The show tries to capture the energy of the Polish women’s strikes of the autumn of 2020, but on stage they are mainly rebellious lonely wives of activists who find encouragement in a conservative vision of family (‘to be simply one of many families’). There is nothing subversive here. Unlike in Hamilton, this is not a look at Poland ‘then’ from the perspective of Poland ‘today.’ Despite the repudiation of the traditional narratives, the paradigm of Polish Romanticism still triumphs because the entire dramatic plot is based on an old romantic cliché: ‘He did not find happiness at home because there was none in the fatherland’ (Mickiewicz, Konrad Wallenrod). The artists create their own counter-history, which they are of course artistically entitled to do, but they do not answer the question of causal power, i.e. where did society draw its strength to survive during martial law, or what led to the fall of the communist regime in 1989.

Keywords

EN

Solidarity; Lech Walesa; John Paul II; Polish transformation; counter-history; herstory

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2023
• Issue: 174
• Pages: 60-98

Dates

published

2023

Contributors

author

Zbigniew Majchrowski

• Uniwersytet Gdański

References

• Barańczak, Stanisław, Atlantyda i inne wiersze z lat 1981-1985, Puls, Londyn 1986.
• Barańczak, Stanisław, Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu, Wydawnictwo KOS, Kraków 1980.
• Bratkowski, Stefan, Trzy teatry, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1986
• Czas ciekawy, czas niespokojny. Z Leszkiem Kołakowskim rozmawia Zbigniew Mentzel, część II, Znak, Kraków 2007.
• Domosławski, Artur, Teatr epoki Jaruzelskiego (2): Mit jedności, „Dialog” 1994 nr 3.
• Filar, Dariusz, 4 czerwca – nasza rocznica, „Przegląd Polityczny” 2019 nr 153.
• Gdańsk – Sierpień 1980. Rozmowy Komisji Rządowej z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w Stoczni Gdańskiej (23-31 sierpnia 1980 r.), Warszawa 1981.
• Gondek, Bartosz, Krzyże poległych wystrzeliły w górę, „Narodziny Solidarności. Kroniki sierpniowe w 25 zeszytach”, dodatek do „Gazety Wyborczej” 2005 nr 11, s. 3-7.
• Janion, Maria, O różnicy między „robotnikiem” a „przedstawicielem klasy robotniczej”, [w:] Wałęsa, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1981.
• Janion, Maria, Słowo i symbol w miesiącach przełomu, [w:] Kongres Kultury Polskiej. Warszawa 11-13 grudnia 1981, red. W. Masiulanis, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2000, s. 17-24.
• Kijowski, Andrzej, Papież i lud, [w:] tegoż, Rytuały oglądania, wybór, komentarz i posłowie Z. Majchrowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2005.
• Kościelniak, Marcin, Pochwała profanacji. „Trzecia droga” w kulturze polskiej lat 80., „Teksty Drugie” 2017 nr 2.
• Kościelniak, Marcin, Przez solidarność. Kościół jako struktura emocjonalna polskiego społeczeństwa lat 80., [w:] Teatr a Kościół, red. A. Adamiecka-Sitek, M. Kościelniak, G. Niziołek, Warszawa 2018.
• Kościelniak, Marcin, Rewolucja pod znakiem krzyża. Solidarność jako performans, „Polish Theatre Journal” 2018a nr 2 (6).
• Kuroń, Jacek, Sytuacja kraju a program opozycji, Komunikat KSS „KOR” Biuletyn Informacyjny nr 3 (29), kwiecień 1979.
• Metafizyka wyszła na ulicę, z Ludwikiem Flaszenem rozmawia Jennifer Kumiega, „Odra” 2000 nr 7-8.
• Mury Stoczni Gdańskiej sierpień 1980 (zebrał i opracował Wacław Maksymowicz), „Punkt. Almanach gdańskich środowisk twórczych” 1980 nr 12, s. 123-126.
• Napiórkowski, Marcin, Jak powstawał musical „1989”?, „Tygodnik Powszechny” 2022 nr 49, https://www.tygodnikpowszechny.pl/jak-powstawal-musical-1989-pisze-marcin-napiorkowski-181593 [dostęp: 2.04.2032].
• Nowak, Maciej, Wałęsa, czyli historia wesoła, a ogromnie przez to smutna, „Gazeta Wyborcza – Stołeczna”, 24.02.2016, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,34862,19669537,walesa-czyli-historia-wesola-a-ogromnie-przez-to-smutna-felieton.html [dostęp: 10.04.2023].
• Osiemnaście długich dni, „Ekspres Reporterów” edycja specjalna, red. S. Kozicki, Aleksander Rowiński, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
• Penn, Shana, Podziemie kobiet, przeł. H. Jankowska, wstęp M. Janion, Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2003.
• Pomian, Krzysztof, Wśród mistrzów i przyjaciół, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2018.
• Raczek, Magdalena, „1989”: musical z muzyką słynnych polskich raperów, trójmiasto.pl, 27 października 2022 https://kultura.trojmiasto.pl/Polska-wersja-amerykanskiego-Hamiltona-w-GTS-Wkrotce-premiera-rapowanego-musicalu-1989-n172085.html [dostęp: 10.04.2023].
• Rakowski, Mieczysław, Dzienniki polityczne 1981-1983, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2004.
• Robotycki, Czesław, Sztuka a vista. Folklor strajkowy, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 1990 z. 2.
• Tak, bronię Jana Pawła II, z Adamem Michnikiem rozmawia Dominika Wielowieyska, „Gazeta Wyborcza”, 18-19.02. 2023, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,29459318,adam-michnik-nie-do-przyjecia-jest-redukowanie-jana-pawla-ii.html [dostęp: 10.04.2023].
• Teatr Drugiego Obiegu. Materiały do kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981 – 15 XI 1989, oprac. i red. J. Krakowska-Narożniak, M. Waszkiel, Errata, Warszawa 2000.
• Tusk, Donald, Studenci robotnikom, „Dziennik Bałtycki” 1980 nr 282.
• Wałęsa, Danuta, Marzenia i tajemnice, oprac. P. Adamowicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
• Zarębski, Andrzej, Między Grudniem a grudniem. Zapiski z internowania, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2022.

Identifiers

DOI

10.34762/x0z3-qn62

Biblioteka Nauki

3201177