Praca informacyjna kontrwywiadu cywilnego w drugiej połowie lat 80. XX wieku i transformacji ustrojowej w Polsce

• Authors: Anna Grabowska-Siwiec

Title variants

EN

Information work of civilian counterintelligence in the second half of the 1980s and the political transformation in Poland

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the information work of civilian counterintelligence – Department II of the Ministry of Internal Affairs in the second half of the 1980s and during the political transformation. A research hypothesis was formulated – the information work of counterintelligence was an important source of knowledge for decision-makers in power both at the end of the Polish People’s Republic (PRL) and at the beginning of the Third Polish Republic (III RP). The article uses the method of analysing documents found in the resources of the IPN archives and analogous reasoning regarding the period of the first months of the UOP’s activities. An important aspect of the presented analysis is the location of the subject matter and scope of information work of counterintelligence against the background of turbulent geopolitical events in the examined time period. The adopted methodology made it possible to identify: new topics not previously undertaken by counterintelligence, a new form of transmitted data, as well as attempts to adapt the forms of information work developed during the Polish People’s Republic to the needs of new decision-makers in the Third Polish Republic.

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie pracy informacyjnej kontrwywiadu cywilnego, tj. Departamentu II MSW w drugiej połowie lat 80. XX w. oraz podczas transformacji ustrojowej. Postawiono hipotezę badawczą – praca informacyjna kontrwywiadu była ważnym źródłem wiedzy dla decydentów sprawujących władzę zarówno w okresie końca PRL, jak i na początku istnienia III RP. W artykule wykorzystano metodę analizy dokumentów odnalezionych w zasobach archiwów IPN oraz wnioskowanie analogiczne dotyczące okresu pierwszych miesięcy działań UOP. Istotnym aspektem prezentowanej analizy jest usytuowanie tematyki i zakresu pracy informacyjnej kontrwywiadu na tle burzliwych wydarzeń geopolitycznych badanego okresu. Przyjęta metodologia pozwoliła na wskazanie: nowych, wcześniej nie podejmowanych przez kontrwywiad tematów, nowej formy przekazywanych danych, a także prób dostosowania wykształconych w okresie PRL form pracy informacyjnej do potrzeb nowych decydentów w III RP.

Keywords

PL

kontrwywiad; informacja; decydent

EN

counterintelligence; information; decision-maker

• Publisher: Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie
• Journal: Społeczeństwo i Polityka
• Year: 2023
• Issue: 3(76)
• Pages: 231-251

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Grabowska-Siwiec

• https://orcid.org/0000000307884171

References

• Materiały administracyjne Gabinetu Ministra Spraw Wewnętrznych 1971 r.
• Załączniki do informacji dziennej 1985–1989.
• Informacje Departamentu II MSW 1985–1989.
• Departament II MSW – materiały dotyczące funkcjonowania Grupy Operacyjnej „Wisła”.
• Awłasewicz T. (2018), Łowcy szpiegów. Polskie służby kontra CIA, Czerwone i Czarne, Warszawa.
• Awłasewicz T. (2021), Niewidzialni. Największa tajemnica służb specjalnych PRL, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
• Biała księga bezpieczeństwa narodowego RP (2013), https://archiwum2019-bip.mon.gov.pl/polityka-bezpieczenstwa/artykul/do-pobrania/biaa-ksiegabezpieczenstwa-narodowego-rp-10325479/ [dostęp: 01.09.2022].
• Chlasta G. (2014), Czterech. Brochowicz Miodowicz Niemczyk Sienkiewicz, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
• Chmaj M., Żmigrodzki M. (1996), Wprowadzenie do teorii polityki, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Dudek A. (2014), Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
• Encyklopedia PWN (2022), https://encyklopedia.pwn.pl/jaslo/kontrwywiad;4008844.html [dostęp: 15.08.2023].
• Galij-Skarbińska S. (2019), Model zmiany cywilnych służb specjalnych w Polsce w latach 1989–1990. Powstanie Urzędu Ochrony Państwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Herman M. (2002).,Potęga wywiadu. Bellona, Warszawa.
• John T., Maguire M. (2007), Criminal intelligence and the National Inteligence Model, (w:) Newburn T., Williamson T., Wright A. (Eds.), Handbook of Criminal Investigation, Willan Publishing.
• Klub Paryski (2024), Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Klub-Paryski;3923086.html [dostęp: 15.08.2023].
• Komar M. (2009), Historia z konsekwencjami rozmawiają Krzysztof Kozłowski i Michał Komar, Świat Książki, Warszawa.
• Kontrwywiad (2022), Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/jaslo/kontrwywiad;4008844.html [dostęp: 01.09.2022].
• Kowal P. (2012), Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego w latach 1986–1989, Instytut Studiów Politycznych PAN, IPN, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
• Laskowski D. (2017), Polskie służby specjalne, Fundacja na rzecz Czystej Energii, Poznań.
• Minkina M. (2014), Sztuka wywiadu w państwie współczesnym, Belona, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa.
• Pacek B. (2013), Osobowościowe uwarunkowania efektywności oficerów kontrwywiadu, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa.
• Piecuch H. (1992), Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie. Mówi były szef wywiadu i kontrwywiadu, pierwszy zastępca Ministra Spraw Wewnętrznych generał dywizji Władysław Pożoga, Agencja Reporter, Warszawa.
• Pleskot P. (2013), Dyplomata czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie, IPN KŚZPNP, Warszawa.
• Słoń M., Wójcik S. (2020), Tajemnice wywiadu wewnętrznego, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa.
• Tarnowski P. (2022), Długa spłata długów PRL, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/edukatorekonomiczny/1531277,1,dluga-splata-dlugowprl.read [dostep: 15.04.2022].
• Ustawa... (1990). Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. 1990 Nr 30 poz. 180), https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19900300180 [dostęp: 15.08.2023].
• Zalewski S. (2005), Służby specjalne w państwie demokratycznym, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa.
• Żebrowski A. (2005), Ewolucja polskich służb specjalnych. Wybrane obszary walki informacyjnej (wywiad i kontrwywiad w latach 1989–2003), Wydawnictwo Abrys, Kraków.
• Żebrowski A. (2010), Wywiad i kontrwywiad XXI wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie, Lublin.

Identifiers

DOI

10.34765/sp.0323.a13

Biblioteka Nauki

31348413