Makrosystemowe i indywidualne źródła kształtujące kulturę. Refleksje nad problemem i ich implikacje pedagogiczne

• Authors: Sylwia Jaronowska

Title variants

EN

Macrosystemic and individual sources shaping culture. Reflections on the problem and their pedagogical implications

Abstracts

EN

In the presented text, an analysis and pedagogical interpretation of two dimensions of the approach to culture-forming sources was made: the macrosystemic and the individual. The first dimension includes processes and phenomena destabilizing the socio-cultural life. This approach to culture-forming sources can be found in some threads of the reflections of Andrzej Wierciński, Roger Caillois, Mieczysław Porebski, Victor Turner and Józef Kozielecki. The embodiment of culture-creating sources in the individual dimension is the individual and his potential to fulfill himself as the creator of culture. Representatives of the Polish pedagogy of culture: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Suchodolski, Florian Znaniecki and two authors: Tadeusz Paleczny and Piotr Koprowski, in their texts presented a more detailed description of the features of an individual predisposed to this to be the creator of culture. In the pedagogical interpretation of both approaches to culture-creating sources, reference was made to the existential orientation of education that strengthens the role of self-education in overcoming the path to creative participation in culture.

PL

W prezentowanym tekście dokonano analizy i pedagogicznej interpretacji dwóch wymiarów ujęcia źródeł kulturotwórczych: makrosystemowego i indywidualnego. W pierwszym wymiarze mieszczą się procesy i zjawiska destabilizujące życie społeczno-kulturowe. To ujęcie źródeł kulturotwórczych można odnaleźć w niektórych wątkach refleksji Andrzeja Wiercińskiego, Rogera Caillois, Mieczysława Porębskiego, Victora Turnera oraz Józefa Kozieleckiego. Ucieleśnieniem źródeł kulturotwórczych w wymiarze indywidualnym jest jednostka i jej potencjał do realizowania się w roli twórcy kultury. Do tego ujęcia źródeł kulturotwórczych nawiązywali, wskazując niektóre cechy potencjalnych twórców kultury, przedstawiciele polskiej pedagogiki kultury: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Suchodolski, Florian Znaniecki oraz dwaj autorzy: Tadeusz Paleczny i Piotr Koprowski, którzy w swoich tekstach przedstawili bardziej szczegółowy opis cech jednostki predysponowanej do tego, by być twórcą kultury. W próbie pedagogicznej interpretacji obydwu ujęć źródeł kulturotwórczych uzasadniono sens jej powiązania z pewnymi aspektami egzystencjalnego ukierunkowania edukacji wzmacniającej rolę samowychowania w pokonywaniu drogi do twórczego uczestnictwa w kulturze.

Keywords

PL

destabilizacja; twórca kultury; odwaga; samowychowanie; edukacja; źródła kulturotwórcze

EN

culture-generating sources; destabilization; creator of culture; courage; self-education; education

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2022
• Issue: 1
• Pages: 46-61

Dates

published

2022

Contributors

author

Sylwia Jaronowska

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

References

• Caillois R. (1995). Człowiek i sacrum. Przeł. A. Tatarkiewicz i E. Burska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
• Gara J. (2021). Istnienie i wychowanie. Egzystencjalne inspiracje myślenia i działania pedagogicznego. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
• Gennep van A. (2006). Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. Przeł. B. Biały. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Janicka K. (1969). Światopogląd surrealizmu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Jaronowska S. (2021). Doświadczanie piękna w kontaktach ze sztuką i jego implikacje pedagogiczne. W: M. Szajda i A. Pawłowska (red.), Człowiek w przestrzeni sztuki. Wokół piękna (s. 127–141). Szczecin: Wydawnictwo Akademii Sztuki.
• Jaskulska S. (2013). Rytuał przejścia jako kategoria analityczna. Przyczynek do dyskusji nad badaniem rytualnego oblicza rzeczywistości szkolnej. Studia Edukacyjne, 26, 80–97.
• Joniec-Bubula K. (2000). Rola rytuałów przejścia w tworzeniu się tożsamości w okresie dorastania. W: A. Gałkowa (red.), Tożsamość człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kamińska A. (2021). Kotański. Bóg Ojciec Kontrontacja. Opowieść o legendarnym twórcy Monaru. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Koprowski P. (2015). Odrzucenie społeczne a kształtowanie niepokornej kompetencji kulturowej. W: S. Jaronowska (red.), Człowiek w sytuacji granicznej. Filozoficzne, kulturowe i historyczne wymiary refleksji i jej implikacje pedagogiczne (s. 381–387). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Akademia Pedagogiki Specjalnej.
• Kozielecki J. (2001). Psychotransgresjonizm. Nowy kierunek psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Kozielecki J. (2004). Społeczeństwo transgresyjne, szansa i ryzyko. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Kozielecki J. (1997). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Kracauer S. (2009). Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego. Przeł. E. Skrzywanowa i W. Wertenstein. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria. Lipska A. i Zagórska W. (2011). „Stająca się dorosłość” w ujęciu Jeffreya J. Arnetta jako rozbudowana faza liminalna rytuału przejścia. Psychologia Rozwojowa, 16(1), 9–21.
• Mazurkiewicz M. (2011). Istota rytuału. Respectus Philologicus, 25, 40–51.
• Mysłakowski Z. (1938). Totalizm czy kultura. Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
• Paleczny T. (1998). Bunt nadnormalnych. Kraków: Universitas.
• Płażewski J. (1977). Historia filmu dla każdego. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i filmowe.
• Radomski M. (2017). Wizualna filozofia. Doświadczenie liminalne w „Szalonym Piotrusiu” Godarda. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 6, 99–107.
• Richard L. (1996). Encyklopedia Ekspresjonizmu. Przeł. D. Górna. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Suchodolski B. (1937). Polityka kulturalno-oświatowa w Polsce współczesnej. Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Śliwerski B. (2007). Samowychowanie jako odrodzenie moralne. Przegląd Pedagogiczny, 1(18), 15–34.
• Śliwerski B. (2011). Podstawowe prawidłowości pedagogiki. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Turner V. (2010). Proces rytualny. Struktura i antystruktura. Przeł. E. Dżurak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Zara Ch. (2015). Artyści udręczeni. Przeł. J. Bartoszewicz. Warszawa: Burda Publishing Polska.
• Zimbardo Ph. (2012). Efekt Lucyfera. Przeł. A. Cybulko, J. Kowalczewska, J. Radzicki i M. Zieliński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Znaniecki F. (2001). Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Znaniecki F. (1991). Pisma filozoficzne. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.34767/PP.2022.01.03

Biblioteka Nauki

18104588