Program wychowawczo-profilaktyczny "Spójrz inaczej na agresję" jako propozycja wspomagania rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych uczniów we wczesnym okresie dorastania

• Authors: Agnieszka Misiuk

Title variants

EN

Prevention education programme Look Differently at Aggression as a proposal to support the social and emotional development in early adolescents

Abstracts

EN

The prevention education programme Look differently at aggression is a proposal for students in the sixth, seventh and eighth years of primary school to create conditions for the development of socio-emotional attitudes and skills, facilitating constructive response to difficult social situations. The aim of the article is to present the results of the programme analysis carried out by the content analysis method. The analysis covers two main sources of change. The first is the programme assumptions presented in the manual, including understanding the basic cathegories, such as anger, aggression and violence, proposed working methods and ways of overcoming difficulties that may arise during the course of the classes. The second source consists of activities proposed by the authors of the programme to the class teacher in the lesson plans. For this purpose, each of them was analysed in turn, paying attention to the assumed goals and actions leading to their achievement. The result of the analysis is the conclusion that as a result of participation in classes, favorable changes can be expected. These include: attitudes towards anger, aggression and violence, empathy, coping skills, dealing with stress and expressing anger, and the classroom climate.

PL

Program zajęć wychowawczo-profilaktycznych Spójrz inaczej na agresję jest propozycją tworzenia uczniom w szóstym, siódmym i ósmym roku nauki w szkole podstawowej warunków do rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych sprzyjających radzeniu sobie w trudnych sytuacjach społecznych. Celem artykułu jest prezentacja rezultatów analizy tego programu przeprowadzonej metodą analizy treści. W badaniu uwzględniono dwa główne źródła zmian. Pierwsze to przedstawione w podręczniku założenia programu, w tym rozumienie podstawowych dla programu kategorii, takich jak złość, agresja i przemoc, proponowane metody pracy oraz sposoby przezwyciężania trudności, które mogą się pojawić w trakcie realizacji zajęć. Drugie źródło zmian to działania proponowane wychowawcy klasy w scenariuszach zajęć. Przeanalizowano kolejno każdy z nich, zwracając uwagę na założone cele i działania mające prowadzić do ich osiągnięcia. Efektem tej analizy jest ustalenie, że na skutek uczestniczenia w zajęciach można oczekiwać korzystnych zmian w zakresie: postaw wobec złości, agresji i przemocy, empatii, umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach oraz klimatu klasy.

Keywords

PL

pedagogika; analiza praktyki edukacyjnej; profilaktyka agresji; uczniowie we wczesnym etapie dorastania; program zajęć wychowawczo-profilaktycznych Spójrz inaczej na agresję

EN

pedagogy; analysis of educational practice; early adolescents; curriculum of prevention education activities Look differently at aggression

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2023
• Issue: 1
• Pages: 141-158

Dates

published

2023

Contributors

author

Agnieszka Misiuk

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie

References

• Appelt K. (2005). Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 259–301). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Badenes V., Estevan C. i Bacete G. (2000). Theory of Mind and Peer Rejection at School. Social Development, 9(3), 271–283. DOI: 10.1111/1467-9507.00125.
• Bardziejewska M. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolatków? W: A.J. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 345–378). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Bierman K.L. (2005). Peer Rejection. Developmental Processes and Intervention Strategies. New York – London: The Guilford Press.
• Borkowski J. (2003). Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
• Batanova M. i Loukas A. (2016). Empathy and Effortful Control Effects on Early Adolescents’ Aggression: When Do Students’ Perceptions of Their School Climate Matter? Applied Developmental Science, 20(2), 79–93. DOI: 10.1080/10888691.2015.1067145.
• Davis M.H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Deptuła M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Deptuła M., Borsich Sz. i Borucka A. (2019). „Niebieskoocy” w naszej szkole… Raport z realizacji i efektów rocznego programu współpracy z nauczycielami klas IV szkół podstawowych, nieopublikowane.
• Dodge K.A., McClaskey C.L. i Feldman E. (1985). Situational Approach to the Assessement of Social Competence in Children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 53(3), 344–353. DOI: 10.1037/0022-006X.53.3.344.
• Gerrig R.J. i Zimbardo P.G. (2006). Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Harris P.L. (2005). Zrozumieć emocje. W: M. Lewis i J.M Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 361–375). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Hejnicka-Bezwińska T. (2015). Praktyka edukacyjna w warunkach zmiany kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Herzberg M. (2012). Pomaganie dzieciom nielubianym przez rówieśników z powodu zachowań antyspołecznych. Program zajęć w małej grupie uczniów klas IV–V. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia.
• Kołodziejczyk T., Czemierowska-Koruba E. i Kołodziejczyk T. (2020). Spójrz inaczej na agresję. Program zajęć wychowawczo-profilaktycznych dla klas 6–8 szkoły podstawowej. Starachowice: Publisher ATE.
• Krejtz K. i Krejtz I. (2005). Metoda analizy treści – teoria i praktyka badawcza. W: K. Stemplewska-Żakowicz i K. Krejtz (red.), Wywiad psychologiczny. Wywiad jako postępowanie badawcze (s. 129–149). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Kulesza M. (2008). Wpływ klimatu szkoły na przejawianie przez uczniów agresji i przemocy w szkole. W: M. Libiszowska-Żółtkowska i K. Ostrowska (red.), Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka (s. 64–79). Warszawa: Difin.
• Kulesza M. (2011). Klimat szkoły a zachowania agresywne i przemocowe uczniów. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Lemerise E.A. i Dodge K.A. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. W: M. Lewis i J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 745–757). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Łoś M. (2010). Analiza porównawcza programów przeciwdziałających zachowaniom agresywnym uczniów z klas IV–VI szkoły podstawowej. W: M. Deptuła (red.), Profilaktyka w grupach ryzyka. Część 2. Działania (s. 151–182). Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia.
• Misiuk A. (2015). Wykorzystanie programu profilaktyczno-wychowawczego „Spójrz inaczej” w procesie wspomagania rozwoju psychospołecznego dzieci. W: J. Aksman, A. Duskova i J. Gabzdyl (red.), Kompetencje – kształcenie – ewaluacja. W poszukiwaniu innowacyjnego modelu kształtowania i oceny kompetencji uczniów młodszych (s. 80–90). Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Obuchowska I. (2007). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała i J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 163–201). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ostaszewski K. (2012). Pojęcie klimatu szkoły w badaniach zachowań ryzykownych młodzieży. Edukacja, 12.
• Przewłocka J. (2015). Klimat szkoły i jego znaczenie dla funkcjonowania uczniów w szkole. Raport o stanie badań. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
• Pszczołowski T. (1978). Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Wrocław – Warszawa–Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pufal-Struzik I. (2007). Dyspozycja do reagowania agresją u dziecka a wadliwa socjalizacja w rodzinie – aspekty psychologiczne. W: tejże (red.), Agresja dzieci i młodzieży. Uwarunkowania indywidualne, rodzinne i szkolne (s. 7–22). Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP.
• Rogers C.R. (2012). Sposób bycia. Poznań: Rebis.
• Rosenberg M.B. (2018). Porozumienie bez przemocy. O języku życia. Warszawa: Czarna Owca.
• Salovey P., Bedell B.T., Detweiler J B. i Mayer J.D. (2005). Aktualne kierunki w badaniach nad inteligencją emocjonalną. W: M. Lewis i J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 634–654). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Sawicka K. (2008). Zapobieganie przemocy rówieśniczej w szkole. W: M. Libiszowska-Żółtkowska i K. Ostrowska (red.), Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka (s. 80–96). Warszawa: Difin.
• Sęk H. i Cieślak R. (2004). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk i R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (s. 11–28) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Schaffer R. (2006). Rozwój społeczny, dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Surzykiewicz J. (2008). Profilaktyczna pomoc wychowawcza szkole w zapobieganiu agresji: znaczenie kompetencji społecznych. W: M. Libiszowska-Żółtkowska i K. Ostrowska (red.), Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka (s. 188–252). Warszawa: Difin.
• Tłuściak-Deliowska A. (2021). Problem przemocy, znęcania się i wykluczenia rówieśniczego z perspektywy uczniów. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Tyszkowa M. (1972). Zachowanie się dzieci szkolnych w sytuacjach trudnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wiliński P. (2005). Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.J. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 303–344). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Ziółkowska B. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.J. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 379–422). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Identifiers

DOI

10.34767/PP.2023.01.08

Biblioteka Nauki

26371495