Esej i narracja eseistyczna – próba rozpoznania istoty gatunku i możliwości jego uobecnienia w pedagogice

• Authors: Marta Krasuska-Betiuk

Title variants

EN

Essay and essay narrative – an attempt to recognize the essence of the genre and the possibility of making it present in pedagogy

Abstracts

EN

The article has the character of a metatextual, analytical and review study devoted to the essay as an autonomous genre of academic writing. The purpose of the text is to compile the genre determinants of the essay and to show the possibility of using its elements in the academic training of pedagogical majors. Although the essay is a mode of expression closely related to the subjectivity of the human individual, it does not relieve the author of the obligation to be communicative. First of all, the source of knowledge about the genre and its determinants are the voices of literary scholars – Jan Tomkowski and Tadeusz Slawek. The essay narrative is no stranger to pedagogues, so next I give them the floor and finally I look from the perspective of the student, for in academic didactics the essay serves the function of both an applied text written for the needs of a particular subject, a tutorial, and for the purpose of self-discovery, to trigger self-reflection.

PL

Artykuł ma charakter metatekstowego, analityczno-przeglądowego opracowania poświęconego esejowi jako autonomicznemu gatunkowi pisarstwa akademickiego. Celem tekstu jest zestawienie wyznaczników gatunkowych eseju i pokazanie możliwości wykorzystania jego elementów w kształceniu akademickim na kierunkach pedagogicznych. Chociaż esej jest sposobem wypowiadania się ściśle związanym z subiektywnością ludzkiego indywiduum, to jednak nie zwalnia autora z obowiązku komunikatywności. W pierwszej kolejności źródłem wiedzy o gatunku i jego wyznacznikach są głosy literaturoznawców – Jana Tomkowskiego i Tadeusza Sławka. Narracja eseistyczna nie jest obca pedagogom, dlatego następnie oddaję im głos, a na koniec spoglądam z perspektywy studenta, albowiem w dydaktyce akademickiej esej pełni funkcję zarówno tekstu użytkowego pisanego na potrzeby konkretnego przedmiotu, tutorialu, jak i w celach samopoznania, uruchomienia autorefleksji.

Keywords

PL

pedagogika kultury; esej literacki; eseje studenckie; pisarstwo akademickie

EN

cultural pedagogy; literary essay; student essays; academic writing

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
• Journal: Przegląd Pedagogiczny
• Year: 2023
• Issue: 2
• Pages: 97-113

Dates

published

2023

Contributors

author

Marta Krasuska-Betiuk

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

References

• Bielik-Robson A. (2020). Esej czyli klęska urodzaju. W: M. Jakubowiak i S. Kloska (red.), Prognoza niepogody: Literatura polska w XXI wieku. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Boyd A., Gorham J.J., Justice J.E. i Anderson J.L. (2013). Examining the Apprenticeship of Observation with Preservice Teachers: The Practice of Blogging to Facilitate Autobiographical Reflection and Critique. Teacher Education Quarterly, 40(3), 27–50.
• Brach-Czaina J. (2023). Rzeczywistość komponowana. Warszawa: Wydawnictwo Dowody.
• Cameron J. (2021). Droga artysty: jak wyzwolić w sobie twórcę. Tłum. P. Listwan. Warszawa: Szafa.
• Cobel-Tokarska M., Pokrzywka A. i Prokopczuk M. (red.) (2017). Miasto na dyplomach: szkoła profesor Elżbiety Tarkowskiej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Dróżka W. (2021). Biograficzno-pokoleniowe rysy w narracjach nauczycieli na tle przemian w minionym trzydziestoleciu. Kwartalnik Pedagogiczny, 66(2), 16–38.
• Duda M., Galant A., Iwasiów I. i in. (2022). Nie-pokoje twórcze. Antologia tekstów studentek i studentów studiów pisarskich US. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Gadamer H.-G. (1993). Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. B. Baran. Kraków: Inter Esse.
• Gara J. (2018). „Casus” dwupodmiotowości myślenia i działania pedagogicznego. W: J. Głodkowska, K. Sipowicz i I. Patejuk-Mazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich: W 95-lecie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (s. 423–441).Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Głowiński M. (2000). Gombrowiczowska diatryba. Pamiętnik Literacki, 4, 63–81. Jaworska-Witkowska M. (2009). Ku kulturowej koncepcji pedagogiki: fragmenty i ogarnięcie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kaliszewska M. (2009). Esej pedagogiczny w kształceniu akademickim: teoria, praktyka i ocenianie. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
• Kaliszewska M. (2010). Bogacenie warsztatu pedagoga o esej. Studia Pedagogiczne, 19, 123–144.
• Kania A. (2021). Autobiograficzna narracja o edukacji, czyli jak zdefiniować siebie i zostać refleksyjnym nauczycielem. W: A. Janus-Sitarz (red.), Personalizacja w akademickiej i szkolnej dydaktyce polonistycznej (s. 39–63). Kraków: TAiWPN Universitas.
• Karpińska-Musiał B. (red.) (2016). Studenckim piórem w tutorskim kałamarzu: Tutoring akademicki w Uniwersytecie Gdańskim. Kraków: Wydawnictwo Libron – Filip Lohner.
• Kędzierska H. (2018). Opowiadanie o doświadczeniach z własnej praktyki jako metoda wspomagania rozwoju profesjonalnego nauczycieli. W: B. Niemierko i M.K. Szmigiel (red.), Wspomaganie rozwoju kompetencji diagnostycznych nauczycieli: XXIV Krajowa Konferencja Diagnostyki Edukacyjnej Kato[1]wice, 27–29 września 2018 r. (s. 143–151). Kraków: Grupa Tomami.
• Lis R. (2017). Esej i kwanty. Dwutygodnik, 224.
• Łukasik J.M. (2016). Codzienność w narracjach nauczycielek w okresie wczesnej dorosłości. T. 1. Kraków: Wydawnictwo WAM, Akademia Ignatianum.
• Markowski M.P. (2001). Występek: eseje o pisaniu i czytaniu. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Markowski M.P. (2010). Od siebie: o pisaniu i czytaniu. Tygodnik Powszechny, 44, 13–14.
• Miłosz Cz. (1961). Proza. Kultura, 11(169), 41–44.
• Miłosz Cz. (1977). Ziemia Urlo. Paryż: Instytut Literacki.
• Miłosz Cz. (1998). Ogród nauk. Kraków: Znak.
• Nowacki D. (2021). Nasi instruktorzy: uwagi o autorach i wydawcach poradników twórczego pisania. Autobiografia. Literatura. Kultura. Media, 2(17), 147–157.
• Ochwat M. (2018). Społeczna odpowiedzialność edukacji polonistycznej. W: E. Jaskółowa i M. Wójcik-Dudek (red.), Język, lektura, interpretacja w dydaktyce szkolnej (s. 43–56). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Przanowska M. (2015). Przekładanie, czytanie, wychowanie: Perspektywa hermeneutyczna. Sendyka R. (2006). Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku. Kraków: Universitas.
• Siwicki M. (2021). Nowe podwórka współczesnego dzieciństwa. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Skrendo A. (2003). Recenzja: A. Zawadzki, Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim pierwszej połowy XX wieku. Pamiętnik Literacki, 3, 236–242.
• Sławek T. (2002). Antygona w świecie korporacji: rozważania o uniwersytecie i czasach obecnych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Sławek T. (2019). Esej. W: Z. Kadłubek, B. Mytych-Forajter i A. Nawarecki (red.), Ilustrowany słownik terminów literackich: historia, anegdota, etymologia (s. 168–171). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Szefer J.M (2019). Pedagogika czytania jako rezydualny projekt kulturowy, społeczny i psychorozwojowy. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem promotora: dr hab. Moniki Jaworskiej-Witkowskiej, Akademia Ignatianum.
• Świetlikowska J. (2011). Dobry tekst naukowy. Studia z Teorii Wychowania, 2(1), 172–193.
• Tomkowski J. (2017). Polski esej literacki: Antologia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Witkowski L. (2011). Czytanie jako gruntowanie bycia w kulturze. W: M. Jaworska-Witkowska i M. Natanek (red.), Kolaż w myśleniu pedagogicznym. Inkantacje studenckie (s. 40–56). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Witkowski L. (2018). Humanistyka stosowana: wirtuozeria, pasje, inicjacje: profesje społeczne versus ekologia kultury. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Zbróg Z. (2017). Podmiot – w – procesie: Poststrukturalistyczna analiza wspomnień w grupach studenckich metodą zbiorowego pisania biografii. Kwartalnik Pedagogiczny, 62(2), 56–72, Kwartalnik Pedagogiczny, 1(235), 27–51.

Identifiers

DOI

10.34767/PP.2023.02.05

Biblioteka Nauki

27318896