Господар смрти као Свечовек: пројекције елитних филозофских токова у српском стрипу и популарној култури 1930–их

• Authors: Zoran Stefanović

Title variants

EN

The Master of Death as the All–Man: Projections of elite philosophical trends in Serbian comics and popular culture in the 1930s

Abstracts

EN

Among many philosophically and artistically challenging themes of comics in the Kingdom of Yugoslavia in the late 1930s - popular entertainment exported from Belgrade into a dozen of European countries - one of the dominating was the new world war. It spontaneously took on various forms, from documentary and pseudorealistic, through technologically sophisticated and futurofantastic, to metaphysical and transcendental. A special place in the microgenre occupies the Belgrade superhero series „The Master of Death” (Gospodar smrti, November 1939 - May 1940), whose author was the then young comic artist George/Yuri Lobachev (Đorđe Lobačev), a Russian born and raised in Serbian culture, founder of some comic strip genres. Unlike openly militaristic spirit reflected in the contemporary popular culture of Europe and the United States, the images of the world conflict in the comics of the Kingdom of Yugoslavia, a country not yet recovered from The Great War, were most often oriented towards the world peace and universal values. This attitude in the Serbian entertainment industry was a direct intellectual reflection of the fusion of the philosophy of life of Henri Bergson and other European thinkers with the ideas of the classical Serbian tradition and theology, which led to a new philosophical direction in the 1920s and 1930s - Svetosavlje („Saint Sava’s Way”) embodied in the works of Justin Popović, Nikolaj Velimirović, Miloš N. Đurić, and others, whose ambition was to achieve cosmopolitan values through autochthonous national forms. Belgrade comic book superheroes and antiheroes - so different from contemporary American models - through peacemaking attitude, science fiction, and mystic ethical fantasy were bringing a unique concept, in which Dostoyevsky’s All–Man (Serbian: Svečovek, Russian: Vsechelovek) shows himself as not so far away of Tesla’s Man - the Automaton of the Universe.

Keywords

EN

ideas in comics; anti–militarism; superheroes; Svetosavlje/ Saint Sava’s Way; Serbian culture; Russian; émigré culture

SR

стрипске идеје; антимилитаризам; суперјунаци; светосавље; српска култура; руска емигрантска култура

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
• Journal: International Journal of Slavic Studies Transgressive, Pragmatic and Speculative Horizons of Popular Literature and Culture
• Year: 2020
• Volume: 1
• Issue: 2

Dates

published

2020

Contributors

author

Zoran Stefanović

• Comic strip art center/USAS, Belgrade

References

• Ajdačić, Dejan. „Ideološke projekcije u slovenskim naučnofantastičnim književnostima”, Slovenska naučna fantastika, zbornik, eds. Dejan Ajdačić & Bojan Jović. Beograd: Institut za književnost i umetnost, 2011, 343–382.
• Antanasievič, Irina. „Supergeroi v russkom komikse Korolevstva Yugoslaviya”, Izotekst. Sbornik materialov II Konferencii issledovateley risovannyh istoriy 17–19 maya 2017, Moskva, 2017), 5– 24.
• Antanasievič, Irina. Russkiy komiks korolevstva Yugoslaviya. Sankt–Petersburg: Skifiya, 2018.
• Antanasijević, Irina et al. Rusi u Srbiji: Pavle i Đorđe Lobačov, diplomata i slikar, Katalog izložbe. Moskva–Beograd: Društvo za očuvanja nasleđa ruske emigracije Arhiv Altera i Dom ruske dijaspore „Aleksandar Solženjicin", 2020.
• Antanasijević, Irina et al. Ruski strip Kraljevine Jugoslavije, Katalog izložbe. Moskva–Beograd:
• Društvo za očuvanje nasleđa ruske emigracije Arhiv „Altera”, 2018.
• Bogdanović, Žika. „Đorđe Lobačev ili Detinjstvo ponovo pronađeno” /ogled/, Čardak ni na nebu ni na zemlji: Rađanje i život beogradskog stripa 1934–1941. Beograd: Izdavačka zadužbina „Ateneum” i „Informatika” AD, 2006, 41. Originally: „Đorđe Lobačev ili Detinjstvo koje ne prestaje”, Pegaz, br. 1–2. Beograd: 1974.
• Crnjanski, Miloš. „Sveti Sava”, Vreme, god. XII, br. 3617, 27. I 1932, 5. = M. Crnjanski, Sveti Sava, Dnevnik o Čarnojeviću, Pripovedna proza. Beograd: Štampar Makarije, Podgorica: Oktoih, 2008, 115.
• Draginčić, Slavko i Zdravko Zupan. Istorija jugoslovenskog stripa 1. Novi Sad: Forum, 1986.
• Đurić, Miloš. „Anri Bergzon ili filosofija stvaranja”, Misao III, knj. V, 1921, sv. 7, 481–488; sv. 8, 574–583 = M.Đurić, Izabrana dela, tom II: Kulturna istorija i rani filosofski spisi. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavnasredstva 1997, 272–283.
• Đurić, Miloš. „Kulturna misija Slovena”, Srpski književni glasnik, n. s. knj. XI, 1924 br. 7, 523– 530; br. 8, 605–612 = M. Đurić, Izabrana dela, tom II: Kulturna istorija i rani filosofski spisi. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva 1997, 256–268.
• Đurić, Miloš. „Mit o sunčevoj sestri ili poznato i nepoznato u mitskoj filosofiji”, Živa filosofija sv. 1, Beograd 1925, 7 = M. Đurić, Izabrana dela, tom II: kulturna istorija i rani filosofski spisi. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva 1997, 144172.
• Đurić, Miloš. Problemi filosofije kulture. Beograd: Izdanje Knjižarnice Rajkovića i Ćukovića, 1929. = M. Đurić, Izabrana dela, tom II: Kulturna istorija i rani filosofski spisi. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva 1997, 381–489.
• Harnack, Adolf. „Der Geist der morgenländischen Kirche im Unterschied von der abendländischen”, SPAW, Berlin 1913, Bd. 1, 157–183.
• Ivkov, Slobodan. „Đorđe Lobačev”, The World Encyclopedia of Comics, ed. by Maurice Horn., Broomall: Chelsea House, 1999, 488–489.
• Milovanović, Miodrag. Srpska naučna fantastika. Beograd: Everest Media, 2016.
• Najdanović, Dimitrije. „Smisao i snaga naše istorije”, Izveštaj Četvrte muške realne gimnazije u Beogradu za 1934–35. šk. godinu, Beograd 1935 = Filosofija istorije Imanuela Hermana Fihtea i drugi spisi iz filosofije, bogoslovlja i književnosti. Beograd: Jasen, Fond istine o Srbima, 2003, 423–431.
• Nikolić, Brana. „Gospodar smrti”, Eks almanah, 214, 18. mart 1980, 24.
• Popović, Justin Sp. Svetosavlje kao filosofija života, Srpska religiozna biblioteka Svečanik knj. 11, München: Iskra 1953. = Prepodobni Otac Justin, Sabrana dela, knj. 4: Pravoslavna Crkva i ekumenizam / Svetosavlje kao filosofija života. Beograd, 2001, 171–267.
• Popović, Vladan. „Svetosavlje, nacionalizam i sekularizacija našeg društva”, Teološki pogledi, god. I, br. 6. 1968 373–401.
• Rakezić, Saša. „Maskirani pravednici u Srbiji tridesetih”, http://www.aleksandarzograf.com/writes/Maskirani-pravednici-u-Srbiji-tridesetih.html (s. a.) Ryan, Marie–Laure. Possible Worlds, Artificial Intelligence and Narrative Theory. Indiana University, 1991.
• Stefanović, Zoran. „Bajka srpska, čarobni napitak rusko–američki: preobražaj Baš–Čelika iz folklora u strip i film”, Slovenski folklor i književna fantastika, Sastanak slavista u Vukove dane, Tršić, 27–29. 9. 2019. In print, 2020.
• Stefanović, Zoran. „Duh se vratio iz senke: O Rejmondu S. Muru, najnepoznatijem slavnom crtaču (svih vremena)”, (in) Fok, Li, Rej Mur & Vilson Mekoj. Fantom. Knj. 2, 1942–1945. Beograd: Beli put i Makondo, 2015, 5–13.
• Stefanović, Zoran. „La fiançailles longue durée: La symbiose entre la Serbie et la France au l’art de la bande dessinée: le fait significatif”, in: A suivre…: 3 générations d’auteurs de la bande dessinée contemporaine serbe, catalogue d’exposition. Belgrade - Novi Sad: Institute français & l’Association des auteurs de bande–dessinée de Serbie, 2013, 21–28.
• Stefanović, Zoran. „U potrazi sa papirnim Holivudom”, (in) Antanasijević, Irina et al. Ruski strip Kraljevine Jugoslavije, Katalog izložbe. Moskva–Beograd: Društvo za očuvanje nasleđa ruske emigracije Arhiv „Altera”, 2018, 243–244.
• Stefanović, Zoran. Anotacije za strip Gospodar Smrti, Lobačev: Sabrana dela 2: Princeza Ru i Gospodar Smrti. Beograd: Makondo, 2019, 192, 210, 226, 242.
• Strinati, Pierre. «Bandés dessinées et surréalisme», Giff–Wiff, N°15, septembre 1965, 29–31. Šijaković, Bogoljub. Svetosavlje i filosofija života: Skica za aktuelizaciju međuratne rasprave o ideji svetosavlja (Retractatio). Novi Sad: Pravoslavna reč, 2019.
• Tamburić Živojin, Zdravko Zupan & Zoran Stefanović, with foreword by Paul Gravett. The Comics We Loved: Selection of 20th Century Comics and Creators from the Region of Former Yugoslavia. Belgrade: Omnibus, 2011.
• Trocha, Bogdan. „Speculative Fiction for the Future of Man and Civilization”. Future Human Image. 12, 2019, 104–114.
• Velimirović, Nikolaj. „Nacionalizam Svetoga Save”, Pravoslavlje, god. II, br. 45, 1935, 102– 109.
• Zupan, Zdravko. „The Golden Age of Serbian comics, Belgrade Comic Art 1935–1941”. International Journal of Comic Art, 2000, 90–101.
• Zupan, Zdravko. Vek stripa u Srbiji. Pančevo: Kulturni centar - Galerija savremene umetnosti, 2007.
• Zupan, Zdravko. Lobačev: Čardak i na nebu i na zemlji. Beograd: Modesti stripovi i Makondo, in print, 2020.
• Živković, Zoran. „Ilić, Dragutin”, Enciklopedija naučne fantastike, vol. 1–2. Beograd: Prosveta, 1990.

Identifiers

DOI

10.34768/MF8T-DN95

Biblioteka Nauki

1385342