Ognozja, czyli Olgi Tokarczuk teologia sekularna

• Authors: Andrzej Draguła

Title variants

EN

Ognosia, or Olga Tokarczuk’s secular theology

Abstracts

EN

Olga Tokarczuk proposes – both in the Nobel Prize lecture and in her essays – her concept of literature, the features of which are the project she calls ognosia, based on a four-person (panoptical) narrator, or the understanding and function of myth, and more broadly – of all narration. As she believes, her concept can be considered as alter-religious. She refers to the nature of the biblical narrative to – resorting to analogy – describe her view of an author and other components of a literary work. The concept may be interpreted from the point of view of literary theory but also theology. The article is an attempt at such an interpretation. Its author looks for a parallel between literature as understood by Tokarczuk and the Bible as a text revealed and written down by hagiographers. In the conclusion of the sketch, a thesis may be found that Tokarczuk’s idea is not a post-secular or quasi-religious project, but secular and de facto gnostic, because it refers to the knowledge and supposedly divine competence as the foundation for the construction of the world presented.

PL

Zarówno w wykładzie noblowskim, jak i w swoich esejach Olga Tokarczuk proponuje własną koncepcję literatury, którymi elementami są projekt nazywany przez nią ognozją, koncepcja narratora czwartoosobowego (panoptykalnego) czy też rozumienie i funkcja mitu, a szerzej – wszelkiej narracji. Jak sama przyznaje, jej koncepcję można uznać za alterreligijną. Ona sama odwołuje się do natury narracji biblijnej, aby – uciekając się do analogii – opisać własną koncepcję autora i innych składowych dzieła literackiego. Jej koncepcję można interpretować z punktu widzenia teorii literatury, ale także teologii. Niniejszy tekst jest próbą takiej właśnie interpretacji. Autor szuka paraleli pomiędzy literaturą w rozumieniu Tokarczuk a Biblią jako tekstem objawionym i spisanym przez hagiografa. W konkluzji autor stawia tezę, że nie jest to projekt postsekularny czy quasi-religijny, ale sekularny, a de facto gnostycki, ponieważ odwołuje się do wiedzy i kompetencji niby-boskiej jako fundamentu dla konstrukcji świata przedstawionego.

Keywords

EN

Olga Tokarczuk; Northrop Frye; literature; Bible; myth

PL

Olga Tokarczuk; Northrop Frye; literatura; Biblia; mit

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
• Journal: Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Year: 2023
• Volume: 9
• Pages: 81-93

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Draguła

• Uniwersytet Szczeciński

• https://orcid.org/0000000232873119

References

• Bilut-Homplewicz Z., Krauz M., Das Konzept der liebevolle Erzähler in Olga Tokarczuks Vorlesung zur Verleihung des Nobelpreises für Literatur. Eine linguistische Analyse, „Zeitschrift für und Literaturwissenschaft Linguistik” 2022, nr 52.
• Calasso R., Nienazwana teraźniejszość, przeł. J. Ugniewska, Gdańsk 2019.
• Conrad Festival: Spotkanie z Olgą Tokarczuk, https://www.youtube.com/watch?v=plAETYPZL_0 [38-42’].
• Draguła A., Powrót wiary, religii czy duchowości? Teolog wobec postsekularyzmu, [w:] M. Ciesielski, K. Szewczyk-Haake, Szkoda, że Cię tu nie ma. Filozofia religii a postsekularyzm jako wyzwanie nowych czasów, Kraków 2018.
• Frye N., Wielki kod. Biblia i literatura, przeł. A. Fulińska, Bydgoszcz 1998.
• Kantner K., [wypowiedź w:] Czy czuły narrator istnieje? Debata wokół nowej książki Olgi Tokarczuk, 27.12.2020 r.; transkrypcja podcastu: https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2021/02/Czy-czu%C5%82y-narrator-istnieje-Debata-wok%C3%B3%C5%82-nowej-ksi%C4%85%C5%BCki-Olgi-Tokarczuk-transkrypcja-podcastu.pdf.
• Koehler K., [wypowiedź w:] Czy czuły narrator istnieje? Debata wokół nowej książki Olgi Tokarczuk, 27.12.2020 r. transkrypcja podcastu: https://audycjekulturalne.pl/wp-content/uploads/2021/02/Czy-czu%C5%82y-narrator-istnieje-Debata-wok%C3%B3%C5%82-nowej-ksi%C4%85%C5%BCki-Olgi-Tokarczuk-transkrypcja-podcastu.pdf.
• Kołakowski L., Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, przeł. D. Zańko, Kraków 2014.
• Koziołek R., Humanista sygnalista, [w:] idem, Wiele tytułów, Wołowiec 2019.
• Koziołek R., Pani literatura, „Tygodnik Powszechny”, 20 października 2019 r.
• Piekarski I., Pismo świeckie. Northrop Frye o literaturze, [w:] T. Garbol, Ł. Tischner, Literatura a religia, t. 1: Teorie i metody, Kraków 2020.
• Sosnowski J., W co wierzy Olga Tokarczuk, „Więź” 28.03.3020 r.; https://wiez.pl/2020/03/28/w-co-wierzy-olga-tokarczuk/.
• Stanzel F., Sytuacja narracyjna i epicki czas przeszły, „Pamiętnik Literacki” 1970, R. LI, nr 4.
• Szymik J., Czytajcie Tokarczuk, www.teologiapolityczna.pl/ks-jerzy-szymik-czytajcie-tokarczuk.
• Tokarczuk O., Czuły narrator, Kraków 2020.
• Tokarczuk O., Najważniejsza jest opowieść, rozmawia K. Maliszewski, „Nowy Nurt” 1994, nr 16.
• Tokarczuk O., Świat z odwrotnej strony, „Tygodnik Powszechny” 1996, nr 46, dodatek „Kontrapunkt”, nr 10.
• Zając A., W poszukiwaniu nowego uniwersalizmu. O „Czułym narratorze” Olgi Tokarczuk i trzech pytaniach stawianych przez literaturę współczesną, [w:] J. Potkański, M. Libich, A. Zając, Języki literatury współczesnej, Warszawa 2022.

Identifiers

DOI

10.34768/fp2023a4

Biblioteka Nauki

22792532