Język tekstów mistycznych w języku religijnym. Propozycja klasyfikacji

• Authors: Izabela Rutkowska

Title variants

EN

The language of mystical texts as a part of the religious language. Proposal for a classification

Abstracts

EN

This article aims to show the place of mystical texts in classifying religious language. First, we had to define such terms as the language of the mystic and mystical text’s language. Then we had to expose the classifications known in theolinguistics. A confrontation of these issues with the philology knowledge pictured the significant differences. The work, the mystical masterpiece in the philology eye, does not have the same theological value. In catholic theology, the main criterion of appraisement of the mystical text is the relationship between the author and God – not the lexical level. Based on this criterion, we can divide the mystical works into the texts consequence of contact with God, texts designed to contact with God, testimonies of such relationship and those which aim to teach about God. The level of these works’ mysticism depends on the author’s spirituality, morality and coherence with Bible and catholic instruction. What is the place of mystical texts in the religious texts? Very similar to the site where the mystical experience takes in the religious experience. We can notice the specific graduation – from the testimony of the contact with God “face to face”, through the description of the spiritual experience, to the text where God is just the story’s object.

PL

Celem artykułu jest określenie, jakie miejsce w klasyfikacji języka religijnego może zajmować język tekstów mistycznych. Na początku zostały zdefiniowane pojęcia typu język mistyki, tekst mistyczny oraz opisane dotychczas stworzone klasyfikacje. Następnie skonfrontowano je z wiedzą filologiczną. Wykazało to znaczne różnice w rozumieniu pojęcia tekst mistyczny. Dla teologii bowiem główne kryterium oceny tekstu zależne jest od rodzaju relacji człowieka (autora) do Boga, a nie tylko od rodzaju użytego stylu czy zasobu słownictwa. Na tej podstawie można podzielić mistyczne dzieła na wynikające z kontaktu z Bogiem; na te, które służą do kontaktu z Bogiem; te, które są świadectwem kontaktu z Bogiem, oraz te, które służą do nauczania o Bogu. Inaczej też wygląda ocena ‘mistyczności’ tekstu – zależy ona w Kościele dodatkowo od poziomu duchowości i moralności autora, od zgodności treści z przesłaniem Biblii i nauki Kościoła. Natomiast odpowiedź na pytanie o miejsce, jakie zajmują teksty mistyczne pośród tekstów religijnych, zawarta jest poniekąd w odpowiedzi na pytanie o miejsce, jakie posiada doświadczenie mistyczne pośród doświadczeń religijnych. Podział takich dzieł ukazuje stopniowanie – od tekstu będącego świadectwem bezpośredniego kontaktu z Bogiem (poprzez objawienie, wizje, rozmowę), przez zapis doświadczenia religijnego, po tekst, w którym Bóg i sacrum są tylko przedmiotem opisu.

Keywords

EN

theoliguistics; religious language; mystical texts; Catholic Church; Christianity

PL

teolingwistyka; język religijny; teksty mistyczne; Kościół katolicki; chrześcijaństwo

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Wydział Humanistyczny
• Journal: Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Year: 2023
• Volume: 9
• Pages: 159-174

Dates

published

2023

Contributors

author

Izabela Rutkowska

• Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Głogowie

• https://orcid.org/0000000170603788

References

• Andrzejuk A., Kilka trudności w związku z ascezą i mistyką, Collectanea Theologica (1988) 58/3, s. 177-182.
• Bajerowa I., Swoistość języka religijnego i niektóre problemy jego skuteczności, „Łódzkie Studia Teologiczne” 1994, nr 3.
• Bibliografia języka religijnego 1945-2005, red. M. Makuchowska, Tarnów 2007.
• Czermińska M., Autobiografia duchowa w dwudziestowiecznej literaturze polskiej, [w:] Proza polska w kręgu religijnych inspiracji, red. M. Jasińska-Wojtkowska, K. Dybciak, Lublin 1993.
• Dul P., Mistrz Eckhart. Język dogmatu a język doświadczenia mistycznego, [w:] Ostatnie przed wielkim milczeniem. Język i religia, red. E. Przybył, Kraków 2001.
• Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 2003.
• Encyklopedia katolicka, t. 8, Lublin 2000; t. 12, Lublin 2008.
• Furdal A., Językoznawstwo otwarte, Wrocław 2000.
• Gogola J.W., Teologia komunii z Bogiem, Kraków 2001.
• Grupiński W., Wewnątrz. Rzecz o „Autobiografii” mistycznej Marianny Marchockiej, Warszawa 2005.
• Kłoczowski J.A., Między samotnością a wspólnotą. Wstęp do filozofii religii, Tarnów 1994.
• Krzan K., Ekstaza w wersji pop. Poszukiwania mistyczne w kulturze popularnej, Warszawa 2008.
• Labocha J., Tekst, wypowiedź, dyskurs w procesie komunikacji językowej, Kraków 2008.
• Leksykon duchowości katolickiej, red. M. Chmielewski, Lublin-Kraków 2002.
• Leksykon mistyki, red. P. Dinzelbacher, przeł. B. Widła, Warszawa 2002.
• Matuszczyk B., Dlaczego spór o język religijny?, [w:] Język religijny dawniej i dziś III, red. P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka, Poznań 2007.
• Mistyka drogą zjednoczenia z Bogiem, red. S. Urbański, Warszawa 1999.
• Mnich kartuski, Eucharystia tajemnica ślubna, przeł. R. Skrzypczak, Warszawa 2005.
• Nadolski B., Liturgika, t. IV: Eucharystia, Poznań 1992.
• Nowak M.D., Świadectwo religijne. Gatunek – język – styl, Lublin 2005.
• Pałucka I., Czy istnieje „język religijny”?, „Język Polski” 2000, nr LXXX, z. 3-4.
• Przybylska R., Wstęp do nauki o języku polskim, Kraków 2003.
• Puzynina J., Człowiek – język – sacrum, [w:] Człowiek – dzieło – sacrum, red. S. Gajda, H.J. Sobeczko, Opole 1998.
• Rutkowska I., Boskie objawienia ręką ludzką spisane. Tekst mistyczny w kontekście kultury, [w:] Język. Tekst. Kultura, red. H. Bartwicka, Bydgoszcz 2010.
• Rutkowska I., „Liturgia” i „mistyka” jako pojęcia wzajemnie od siebie zależne, [w:] Język w liturgii, red. B. Drabik, W. Przyczyna, Teolingwistyka 14, Tarnów 2018.
• Rutkowska I., Mistyka – studium terminu, [w:] Człowiek i sacrum. O pojęciach religijnych w języku i kulturze, red. D. Sarzyńska, R. Tokarski, Sandomierz 2006.
• Rutkowska I., Sytuacja komunikacyjna w pismach mistyków (na podstawie prologów ich dzieł), [w:] Język religijny dawniej i dziś, red. S. Mikołajczak, T. Węcławski, Poznań 2004.
• Sakaguchi A., Język – mistyka – proroctwo. Od doświadczenia do wysłowienia, Poznań 2011.
• Skrobak I., Doświadczenie (religijne) w opisach leksykograficznych (cz. I), [w:] Język doświadczenia religijnego, t. 4, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin 2012.
• Słownik teologiczny, red. A. Zuberbier, t. 1, Katowice 1985.
• Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław 1988.
• Strona internetowa Zespołu Języka Religijnego: https://rjp.pan.pl/zespoy-rady/zespo-jzyka-religijnego.
• Sudbrack J., Mistyka, przeł. B. Białecki, Kraków 1996.
• Szczepińska B., Zapis doświadczenia mistycznego w „Dzienniczku” siostry Faustyny Kowalskiej. Rozważania wokół gatunku, [w:] Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, red. K. Korotkich, J. Ławski, D. Zawadzka, Białystok 2007.
• Termińska K., Metaopis przeżycia metafizycznego. (Na przykładzie prozy Jarosława Iwaszkiewicza), [w:] Język a kultura, t. 3: Wartości w języku i tekście, red. J. Puzynina, J. Anusiewicz, Wrocław 1991.
• Urbański S., Metodologia teologii duchowości, „Studia Nauk Teologicznych” 2007, t. 2, s. 215-234.
• Wieczorek U., O niewyrażalności w języku. Mistyka języka, [w:] Studia linguistica Danutae Wesołowska oblata, red. H. Kurek, J. Labocha, Kraków 2004.
• Wojtak M., Styl religijny w perspektywie genologicznej, [w:] Język religijny dawniej i dziś, red. S. Mikołajczak, T. Węcławski, Poznań 2004.
• Wojtak M., Styl religijny we współczesnej polszczyźnie, „Stil” 2006, t. 5.
• Zdunkiewicz-Jedynak D., Język w polskim Kościele katolickim początku XXI w. – przegląd najważniejszych zjawisk, [w:] Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie, red. J. Mazur, M. Rzeszutko-Iwan, Lublin 2007.
• Zgółka T., Styl potoczny jako narzędzie myślenia potocznego, [w:] Systematyzacja pojęć w stylistyce, red. S. Gajda, Opole 1992.

Identifiers

DOI

10.34768/fp2023a8

Biblioteka Nauki

22792544