Migocące znaczenia kategorii krytyczna refleksja w dyskursach pedagogicznych

• Authors: Henryk Mizerek

Title variants

EN

Flickering meanings of critical reflection in educational discourses

Abstracts

EN

The subject of the analyzes undertaken in this paper is the issue of the language of pedagogy. The example of the key categories of contemporary humanities – reflection, critical reflection, reflectivity and reflexivity – illustrates the importance of the problem of using concepts developed in philosophy, sociology and psy-chology in pedagogical research. The scope of the analyzes presented here is determined by the following issues: 1) What are the meanings of critical reflection and related categories (reflection, reflexivity and reflexivity) in contemporary philosoph-ical, sociological and psychological concepts?, 2) What are the nature of the relationships between these categories?, 3) What are the contents, functions and places of reflection, critical reflection, reflexivity and reflexivity in contemporary pedagogical discourses? Critical reflection is presented in the article in two “scenes”. The first is formed by the results of the analysis of relations with related categories. The second part of the text is an attempt to show critical reflection in the perspective of the content, functions and places in which it appears in contemporary pedagogical discourses.

PL

Przedmiotem analiz podjętych w artykule jest kwestia języka współczesnych dyskursów pedagogiki. Na przykładzie kluczowych kategorii współczesnej humanistyki – refleksji, refleksji krytycznej, refleksyjności oraz refleksywności – zilustrowano wagę problemu wykorzystania w badaniach pedagogicznych koncepcji wypracowanych na terenie filozofii, socjologii i psychologii. Zakres prezentowanych tu analiz wyznaczają następujące kwestie: 1) W jakich znaczeniach pojawia się refleksja krytyczna oraz kategorie pokrewne (refleksja, refleksyjność i refleksywność) we współczesnych koncepcjach filozoficznych, socjologicznych i psychologicznych?; 2) Jaki charakter mają relacje między tymi kategoriami?; 3) Jakie są treści, funkcje oraz miejsca przypisywane są refleksji, refleksji krytycznej, refleksyjności i refleksywności we współczesnych dyskursach pedagogicznych. Krytyczna refleksja została przedstawiona w artykule w dwóch odsłonach. Pierwszą z nich tworzą wyniki analizy jej relacji z kategoriami pokrewnymi. Drugą część tekstu stanowi próba ukazania refleksji kry-tycznej w perspektywie treści, funkcji oraz miejsc, w których się pojawia we współczesnych dyskursach pedagogicznych.

Keywords

PL

refleksja krytyczna; refleksja; myślenie krytyczne; refleksyjność; refleksywność

EN

critical reflection; reflection; critical thinking; reflexivity

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2021
• Volume: 13
• Issue: 3
• Pages: 99-116

Dates

published

2021

Contributors

author

Henryk Mizerek

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000186742205

References

• Archer, M. (2013). Człowieczeństwo: Problem sprawstwa. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Baudrillard, J. (2008). Słowa klucze. Warszawa: Wyd. Sic!
• Baxter Magolda, M. (2001). Making Their Own Way. Narratives for Transforming Higher Education to Promote Self-Development. Sterling: Stylus.
• Beck, U., Giddens, A., Lash, S. (1994). Reflexive Modernization. Politics, Tradition and Aestetic in the Modern Social Order. Cambrigde; Malden: Polity Press.
• BielinisL. (2020). Academic reflective practice: tools supporting the self-evaluation ap-proach, Kultura i Edukacja,2(128), 210–227. https://doi.org/10.15804/kie.2020.02.126.
• Brückner, A. (1927). Słownik etymologiczny języka polskiego. nakł. i własność Krakowskiej Spółki Wydawniczej. http://www.wbc.poznan.pl/Content/4265387.
• Chudy, W. (1984). Rola refleksji w epistemicznej i ontycznej strukturze osoby ludzkiej. Studia Philosophiae Christianae, 1(20), 7–29.
• Czaja-Chubyba, I. (2013). Myślenie krytyczne w kontekstach edukacji wczesnoszkolnej –uwarunkowania nieobecności. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedago-gicznego.
• Czerepaniak-Walczak, M. (1994).Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej teorii edukacji. Szczecin: Wydawictwo Naukowe US.
• Dix, M. (2016). The Cognitive Spectrum of Transformative Learning. Journal of Trans-formative Education, 14(2), 139–162. https://doi.org/10.1177/154134461562195111.
• Elder, L. (2007). Another Brief Conceptualization of Critical Thinking. W: The Critical Thinking Community. Defining Critical Thinking. http://www.criticalthinking.org/pages/de-fining-critical-thinking/766
• Ennis, R.H. (1985). A Logical Basis for Measuring Critical Thinking Skills. Educational Leadership, 43(2), 44–48.
• Fairclough, N., Duszak, A. (2008). Krytyczna analiza dyskursu–nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych. W: N. Fairclough, A. Duszak (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej (7–33). Kraków: Universitas.
• Finlay, L. (2002). Negotiating the swamp: the opportunity and challenge of reflexivity in research practice. Qualitative Research, 2(2), 209–230. https://doi.org/10.1177/146879410200200205
• Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Warszawa: PIW.
• Giddens, A. (2007). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce później nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Giroux, H.A., Witkowski, L. (2010). Edukacja i sfera publiczna: idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Glaser, E.M. (1941). An experiment in the development of critical thinking. New York: Teachers College, Columbia University.
• Gołębniak, B.D. (2001). Ku pedeutologii refleksyjnej – od „agresywnej pewności” do „łagodnej perswazji”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja: Kwartalnik Myśli Społeczno-Pedagogicznej, Numer specjalny, 203–222.
• Hałas, E. (2011). Refleksyjność jako zasada i problem teorii społecznej. Zagadnienia Naukozwawstwa, 2(188), 191–202.
• Hejwosz-Gromkowska, D. (red.). (2014). Rekonstrukcje tożsamości w kulturze natych-miastowości. Poznań.
• Jabłońska, B. (2006). Krytyczna analiza dyskursu; refleksje teoretyczno-metodolo-giczne. Przegląd Socjologii Jakościowej, 2(1), 53–67.
• Kacperczyk, A. (2005). Zastosowanie koncepcji społecznych światów w badaniach empirycznych. W: E. Hałas, K. Konecki (red.), Konstruowanie jaźni i społeczeńsktwa. Europejskie warianty interakcjonizmu symbolicznego(169–191). Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Korthagen, F.A.J. (1993). Two modes of reflection. Teaching and Teacher Education, 9(3), 317–326.
• Kowalik-Kaleta, Z. (2011).Interdyskursywność w medialnych tekstach perswazyjnych – analiza w ramach KAD. Media i Społeczeństwo, 103–111.
• Kuhn, D. (2017). Educating About and For the Future. LEARNing Landscapes,11(1), 171–182. https://doi.org/10.36510/learnland.v11i1.930
• Kuhn, D., Cheney, R., Weinstock, M. (2000). The development of epistemological un-derstanding. Cognitive Development, 15(3), 309–328. https://doi.org/10.1016/S0885-2014(00)00030-7
• Kwaśnica, R. (2014). Dyskurs edukacyjny po inwazji rozumu instrumentalnego. O potrzebie refleksyjności. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Malewski, M. (2016). O granicach andragogiki i granicach w andragogice. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(75), 9–39.
• Melosik, Z. (2012). Mass media, tożsamość i rekonstrukcje kultury współczesnej. W: W. Skrzydlewski, S. Dylak (red.), Media – Edukacja – Kultura (31–50). Poznań: Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych.
• Melosik, Z., Szkudlarek, T. (2010). Kultura, tożsamość i edukacja – migotanie znaczeń (wyd. III). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Mezirow, J. (1981). A Critical Theory of Adult Learning and Education. Adult Education Quarterly, 32(1), 3–24. https://doi.org/10.1177/074171368103200101
• Mezirow, J. (1987). Fostering critical reflection in adulthood: a guide to transformative and emancipatory learning. Interpreting, 214–216. https://doi.org/10.1002/ace.7401
• Mezirow, J. (1990). How Critical Reflection triggers Transformative Learning. CanadianJournal for the Study of Adult Education, 6(1), 86–89. https://doi.org/10.1002/ace.7401
• Mizerek, H. (2018). O wymierającej sztuce dialogu.Zarządzanie Publiczne, 1(41), 1–10. https://doi.org/10.4467/20843968ZP.18.001.8230
• Nowicka, M. (2014). Socjologia krytyczna a obietnica emancypacji. Wybrane problemy. Stan Rzeczy, 1, 235–254.
• Paul, R. (2005). The state of critical thinking today. New Directions for Community Col-leges, Summer 200(130), 27–38. https://doi.org/10.1002/cc.193
• Perkowska-Klejman, A. (2019). Poszukiwanie refleksyjności w edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Phillips, D.C. (1995). The Good, the Bad, and the Ugly: The Many Faces of Constructivism. Educational Researcher, 24(7), 5–12. https://doi.org/10.3102/0013189X024007005
• Schön, D.A. (1983). The reflective practitioner: How professionals think in action. Basic Books.
• Szahaj, A. (1985). Interes – poznanie – dyskurs – prawda. Jurgena Habermasa teoria poznania. Studia Filozoficzne, 4, 138–159. https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004
• Trzópek, J. (2010). „Kto jest kontrolerem?” Problem podmiotu i świadomego „ja” we współczesnej psychologii kognitywnej. Roczniki Psychologiczne, 13(1), 129–154.
• Vygotsky, L.S. (2012). Thought and language. Cambrigde, London: MIT Press.
• Witkowski, L. (2010). Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• Witkowski, L. (2013). Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Kraków: Oficyna Wy-dawnicza Impuls.
• Wodak, R. (2008). Dyskurs populistyczny: Retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego. W: N. Fairclough, A. Duszak (red.), Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej (185–214). Universitas.
• Wodak, R., Meyer, M. (2009). Critical Discourse Analysis: History, Agenda, Theory, and Methodology. W: R. Wodak, M. Mayer (Eds.).Methods of Critical Discourse Anal-ysis (1–33). London and New York: Sage Publications.
• Wojtyła, K. (1985). Osoba i czyn. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
• Woronowicz, W. (2009). Edukacja refleksyjna w świetle koncepcji inteligencji społecznej. Chowanna, Tom Jubileuszowy, 69–77.
• Wójcik, S. (2015). Analiza dyskursu polityki wokół obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej na wybranych przykładach debat parlamentarnych. Polityka i Społeczeństwo, 1(13), 5–22.
• Zamojski, P. (2014). Od demaskacji ku budowaniu. Postkrytyczna perspektywa badań pedagogicznych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 67(3), 7–22.

Identifiers

DOI

10.34813/27coll2021

Biblioteka Nauki

2076702