Znalezisko denarów w zbiorach Biblioteki Kórnickiej i jego znaczenie dla określenia chronologii najwcześniejszych emisji menniczych w Czechach

• Authors: Jiří Lukas

Title variants

EN

The Denier Find from the Kórnik Collections and its Contribution to the Chronology of the Earliest Bohemian Denier Mintages

Abstracts

EN

The abundant find set of 256 denier mintages from the second half of the 10th century, deposited since the end of the 19th century in the Polish Academy of Sciences Kórnik Library collections, thanks to its composition, is of quite exceptional importance for capturing the beginnings of the Bohemian coinage. According to the results of the latest find analysis, 23 deniers of the cross-chapel type coined in the Prague mint during the 970s are represented in its Bohemian component. The oldest variants of the Bohemian deniers of the so-called Bavarian-Swabian type are the coins with lettering PER under the roof on their reverses and those with lettering IISFERA, bearing the marginal legend on the obverse side. Most probably, the mentioned denier variants were minted within the last reigning years of Boleslaus I (935–972). The other variants of the cross-chapel denier type from this find were not minted until the reign of Boleslaus II (972–999). The wide range of the Bohemian cross-chapel type denier variants was based iconographically on the Bavarian deniers of Henry II (955–976) with nine balls in the angles of the cross arms on the obverse sides, minted in Regensburg and Nabburg from the late 960s to the early 970s. The find unit´s composition indicates that the coin set made its journey into the territory of today's Poland from Bavaria via Bohemia, and that its original hiding place may have been also in Lower Silesia.

PL

Zawartość bogatego zbioru 256 denarów z drugiej połowy X w., który trafił pod koniec XIX w. do zbiorów PAN Biblioteki Kórnickiej, ma wyjątkową wartość z punktu widzenia wiedzy o początkach czeskiego mennictwa. Wyniki najnowszej analizy znaleziska wykazują, że w jego komponencie czeskim znajdują się 23 denary typu krzyż-kaplica wybite w mennicy w Pradze w latach 70. X w. Najstarsze warianty czeskich denarów tzw. typu bawarsko-szwabskiego to monety z zestawem liter PER pod dachem na rewersach oraz monety z zestawem liter IISFERA, zawierające legendę otokową na awersie. Najprawdopodobniej te warianty denarów zostały wybite w ostatnich latach panowania Bolesława I (935–972). Inne warianty denarów typu krzyż-kaplica z tego znaleziska wybito za panowania Bolesława II (972–999). Z punktu widzenia ikonografii szeroki wachlarz czeskich denarów typu krzyż-kaplica opierał się na denarach bawarskich Henryka II (955–976) z dziewięcioma kulkami w kątach ramion krzyża na awersie, które bito w Ratyzbonie i Nabburgu od początku lat 60. do początku lat 70. X w. Skład jednostkowy znaleziska wskazuje, że zbiór monet trafił na terytorium dzisiejszej Polski z Bawarii przez Czechy i że pierwotnym miejscem jego ukrycia mógł być również Dolny Śląsk.

Keywords

PL

zbiór monet; denar; Czechy; Bolesław II; Biblioteka Kórnicka

EN

coin hoard; denier; Bohemia; Boleslaus II.; Kórnik Library

• Publisher: Biblioteka Kórnicka PAN
• Journal: Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej
• Year: 2024
• Issue: 41
• Pages: 57-76

Dates

published

2024

Contributors

author

Jiří Lukas

• Muzeum města Prahy

• https://orcid.org/0009000178129272

translator

Marzena Matla

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000277115426

References

• Cach: Cach František, Nejstarší české mince. I. České denáry do mincovní reformy Břetislava I, Praha 1970.
• CNP: Gumowski Marian, Corpus Nummorum Poloniae. Monety X i XI w., Kraków 1939.
• Dbg.: Dannenberg Hermann, Die deutschen Münzen der sächsischen und fränkischen Kaiserzeit, Berlin 1876.
• FMP I: Szczurek Tadeusz, Paszkiewisz Borys, Tabaka Arkadiusz, Bogucki Mateusz, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Grosspolen, [w:] Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar I, red. Mateusz Bogucki, Peter Ilisch, Stanisław Suchodolski, Warszawa 2017.
• FMP II: Horoszko Genowefa, Piniński Jerzy, Illisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Pommern, [w:] Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar II, red. Mateusz Bogucki, Peter Ilisch, Stanisław Suchodolski, Warszawa 2016.
• FMP IV/2: Butent‑Stefaniak Barbara, Ilisch Peter, Malarczyk Dorota, Nowakiewicz Tomasz, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Schlesien, [w:] Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar IV, red. Mateusz Bogucki, Peter Ilisch, Stanisław Suchodolski, Warszawa 2013.
• Friedenthal 1932: Friedenthal Adolf, Der Münzfund von Kumna. Beiträge zur Kunde Estlands, 1932, s. 5–13.
• Gibasiewicz 1958: Gibasiewicz Stanisław, Skarb denarów z końca X w. ze zbiorów Biblioteki w Kórniku, „Wiadomości Numizmatyczne” 1958, nr 2, s. 14–25.
• Hahn: Hahn Wolfgang, Moneta Radasponensis. Bayerns Munzpragung im 9., 10. und 11. Jahrhundert, Braunschweig 1976.
• Hahn 1977: Hahn Wolfgang, Herzog Heinrich II. von Bayern und die Anfänge der Böhmischen Münzprägung, „Wiadomości Numizmatyczne” 1977, nr 21, s. 162–167.
• Hahn 1978–1979: Hahn Wolfgang, BLAGOTA CONIUNX und EMMA REGINA – einige Randbemerkungen zu den ältesten böhmischen Herzogsmünzen, „Jahrbuch für Numismatik und Geld geschichte” 1978–1979, nr 28–29, s. 65–80.
• Hahn 1986: Hahn Wolfgang, Imitativprägungen nach frühen bayerischen Münztypen in böhmischen und polnischen Schatzfunden, [w:] Denárová měna na Moravě. Sborník prací z III. numismatického symposia 1979. Ekonomicko‑peněžní situace na Moravě v období vzniku a rozvoje feudalismu (8.–12. století), red. Jiři Sejbal, Brno 1986, s. 285–299.
• Hahn 2002: Hahn Wolfgang, Die älteste böhmische Münzprägung Boleslaus II. – eine Materialzusammenstellung,[w:] Moneta mediaevalis. Studia numizmatyczne i historyczne ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Suchodolskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. Borys Paszkiewicz, Warszawa 2002, s. 379–392.
• Kilger 2000: Kilger Christoph, Pfennigmarkte und Wahrungslandschaften. Monetarisierung im sachsisch‑slawischen Grenzenland ca. 965–1120. Commentationes de nummis saeculorum IX–XI in Suecia repertis. Nova series 15, Stockholm 2000.
• Lukas 2012: Lukas Jiři, K činnosti bavorských řezačů kolků v pražské mincovně v 70. a 80. letech 10. století, „Numismatické listy” 2012, nr 67, s. 62–66.
• Lukas – Videman 2021: Lukas Jiři, Videman Jan, Počátky českého mincovnictví. Monumenta numismatica 5, Praha 2021.
• Suchodolski 1974: Suchodolski Stanisław, Dziesiątowieczny skarb z Gębic odnaleziony, „Wiadomości Numizmatyczne” 1974, nr 18, s. 211–218.
• Turnwald 1963: Turnwald Krystian, Dodatek ke zprávě o nálezu denárů z X. stol. z Kórniku, „Numismatické listy” 1963, nr 18, s. 71–80.
• Żak 1966: Żak Jan, Uzupełnienie do inwentarza: Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski, [w:] wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Małopolski, Śląska, Warmii i Mazur. Materiały, red. Marian Hasing, Ryszard Kiersnowski, Janusz Reyman, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966 („Polskie skarby wczesnośredniowieczne. Inwentarze”, t. IV).

Identifiers

DOI

10.34843/4tfk-g797

Biblioteka Nauki

58969529