Napoleon Orda - uczeń Chopina, rówieśnik Moniuszki, kompozytor muzyki fortepianowej

• Authors: Alicja Kozłowska-Lewna

Abstracts

PL

Autorka przypomina niesłusznie zapomnianą w Polsce postać Napoleona Ordy (1807–1883), ucznia Chopina, rówieśnika Moniuszki. Szkicuje jego biografię oraz zarysowuje jego wielotorową drogę twórczą. Omawia działalność konspiracyjną przed wybuchem powstania listopadowego, działalność w środowisku emigracyjnym w Paryżu (przyjaźń z Chopinem, członkostwo w Towarzystwie Historyczno-Literackim, działalność w Komitecie Emigracji Polskiej, pracę w charakterze dyrektora Opery Włoskiej w latach 1848–1849) oraz jego losy po powrocie do kraju (1856). Jest to pierwsza szersza publikacja w polskim piśmiennictwie muzykologicznym, poświęcona różnorodnemu dorobkowi artystycznemu Napoleona Ordy: dziełom fortepianowym, pracom plastycznym, działalności edytorskiej (Album de pianistes polonais, 1841), pracy lingwistycznej (trzy edycje podręcznika do nauki języka polskiego), dorobkowi z zakresu teorii muzyki (podręcznik do nauki harmonii), działalności patriotycznej (nielegalna działalność w organizacji studenckiej „Zorzanie”, udział w powstaniu listopadowym, Złoty Krzyż Virtuti Militari za udział w bitwie pod Kockiem, konfiskata majątku i kary więzienia ze strony rosyjskiego zaborcy). Zasadniczy trzon pracy poświęcony został twórczości fortepianowej Napoleona Ordy. Autorka podejmuje próbę chronologicznego uporządkowania jego dzieł (polonezy, mazurki, walce, nokturny), prezentuje dotychczasowe wydania oraz dyskografię i akcentuje liczne zasługi Ordy dla kultury polskiej. Jej zdaniem dorobek Napoleona Ordy - mimo że tworzył dość konwencjonalne, salonowe utwory - zasługuje na znacznie większe zainteresowanie ze strony polskich muzykologów i wykonawców. Jego utwory posiadają kantylenową linię melodyczną, poprawną harmonikę, zróżnicowaną fakturę fortepianową, dobrą pianistyczną fakturę i indywidualny, idiomatyczny styl.

Keywords

PL

polska muzyka fortepianowa; Napoleon Orda; uczeń Chopina; działalność patriotyczna

• Publisher: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Wydział Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki
• Journal: Aspekty Muzyki
• Year: 2021
• Issue: 11
• Pages: 11-44

Dates

published

2021

Contributors

author

Alicja Kozłowska-Lewna

• Katedra Teorii Muzyki, Wydział Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

References

• Burhardt Stefan, Polonez. Katalog tematyczny, t. 3, 1831–1981, współpr. i red. Maria Prokopowicz, Andrzej Spóz, Kraków 1985.
• Ćwiek Martyna, Ubiel - Muzeum Moniuszkowskie [online], https://culture.pl/pl/artykul/ubiel-mu- zeum-moniuszkowskie (dostęp: 03.08.2021).
• Dmochowski Franciszek Ksawery, O właściwe rozumienie ustawy rządowej, w: Kuźnica Kołłątajowska, wybór źródeł, opr. Bogusław Leśnodorski, Wrocław 2003, s. 199–211.
• Ekier Jan, Wstęp do Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina (WN). Część 1. Zagadnienia edytorskie, 1974 [online], http://serwer1374796.home.pl/wp-content/uploads/2013/05/wstep-do-wydania-narodowego.pdf (dostęp: 01.08.2021).
• Eigeldinger Jean-Jacques, Chopin w oczach swoich uczniów, przeł. Zbigniew Skowron, Kraków 2000.
• Fedoruk Aleksander, Ukraina w oczach Napoleona Ordy, w: Napoleon Orda 1807–1883. Edycja specjalna materiałów Międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 200. rocznicy urodzin artysty, Brześć, 29 października 2007 r., Brześć–Warszawa 2008, s. 27–34.
• Fedoruk Anatolij F., Napoleon Orda: historia rodu, poleskie lata życia i twórczości, w: Napoleon Orda 1807–1883. Edycja specjalna materiałów Międzynarodowej konferencji naukowej po- święconej 200. rocznicy urodzin artysty, Brześć, 29 października 2007 r., Brześć–Warszawa 2008, s. 59–64.
• German Franciszek, „Orda Napoleon”, hasło w: Polski Słownik Biograficzny, t. 24, z. 1–2, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 161–163.
• Glensk Jeremiusz, 2010, Polonika w prywatnej kolekcji muzykaliów Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania, w: Biblioteka Muzyczna / Music Library 2007–2009, red. Stanisław Hrabia, Andrzej Spóz, Warszawa 2010, s. 145–166.
• Glensk Jeremiusz, Unikatowe chopiniana w kolekcji Ewy i Jeremiusza Glensków z Poznania, „Rocznik Chopinowski” 2019, t. 27, s. 233–270.
• Jaskółka Paweł, Narodowy aspekt muzyki polskiej w latach 1795–1918 [online], https://www.amuz. krakow.pl/wp-content/uploads/doc/jaskolka-pdf_wersja_ostateczna.pdf (dostęp: 16.08.2021).
• Kaczanowska Maria, Napoleon Orda twórca widoków architektonicznych. Zarys życia i twórczości, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1968, nr 12, s. 115–159.
• Korespondencja Fryderyka Chopina, t. 1, zebrał i oprac. Bronisław Edward Sydow, Warszawa 1955.
• Korespondencja Fryderyka Chopina, t. 2, zebrał i oprac Bronisław Edward Sydow, Warszawa 1955.
• Korespondencja Fryderyka Chopina, t. I, 1816–1831, oprac. Zofia Helman, Zbigniew Skowron, Hanna Wróblewska-Straus, Warszawa 2009.
• Książek Jarosław, Między historią a współczesnością. Kilka uwag na marginesie życia i twórczości Napoleona Ordy, w: Napoleon Orda 1807–1883. Edycja specjalna materiałów Międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 200. rocznicy urodzin artysty, Brześć, 29 października 2007 r., Brześć–Warszawa 2008, s. 17–20.
• Maniakowska-Jazownik Zofia, Lisai Yulia, Nieznane praktyki Napoleona. Rysunki Ordy w innym świetle, „Notes Konserwatorski” 2017, nr 19, s. 139–160.
• Napoleon Orda 1807–1883. Edycja specjalna materiałów Międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 200. rocznicy urodzin artysty, Brześć 28 października 2007 r. Napoleon Orda 1807– 1883. Ϲnecalnoje izdanije materialy Meždunarodnoj Naučnoj Konferencii, posvâŝënnoj 200-letiû roždeniâ hudožnika, Brest 29 oktâbrâ 2007 g, Brześć–Warszawa 2008.
• Несцярчук Леанід, Напалеон Орда: Шлях да Бацькаўщыны: кніга-альбом 3 трох частак, Мінск 2009.
• „Orda Napoleon”, hasło w: Bielecki Robert, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowe- go, t. 3 (L-R), Warszawa 1998, s. 234.
• Ostaszewska Ewa, „Orda Napoleon”, hasło w: Encyklopedia Muzyczna PWM n-pa, część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, Kraków 2002, s. 168.
• Podhajski Marek, Nowy system muzyki X, Jana Jarmusiewicza w perspektywie polskich prac z harmonii XIX wieku, (Prace Specjalne 48), Gdańsk 1992.
• Poniatowska Irena, Twórczość muzyczna w drugiej połowie XIX wieku, (Historia Muzyki Polskiej, t. 5, Romantyzm, cz. 2A, 1850–1900), Warszawa 2010.
• Poniatowska Irena, Muzyka fortepianowa i pianistyka w wieku XIX, Warszawa 1991.
• Радзюк Алесь, Царызм супраць Напалеона Орды, „Асоба і час: Беларускі біяграфічны альманах” 2013, nr 5, s. 27–36 [online], https://harodnia.com/be/uczora/45-slaunyja-imiony/643ales-radzyuk-tsaryzm-suprats-napaleona-ordy (dostęp: 19.08.2021).
• Sowiński Albert, Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, Paryż 1874.
• Spóz Andrzej, Polonezy kompozytorów polskich w latach 1831–1981, w: Burhardt Stefan, Polonez. Katalog tematyczny, t. 3 1831–1981, współpr. i red. Maria Prokopowicz, Andrzej Spóz, Kraków 1985, s. 12–28.
• Szejnert Małgorzata, Usypać góry. Historie z Polesia, Kraków 2015.
• Tomaszewski Mieczysław, Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans, Poznań 1998.
• Tomaszewski Mieczysław, Mazurek a-moll (Gaillard) [online], https://pl.chopin.nifc.pl/chopin/ composition/detail/id/102 (dostęp: 01.08.2021).
• Tomaszewski Mieczysław, Muzyka Chopina na nowo odczytana. Studia i interpretacje, Kraków 1996.
• Tomaszewski Mieczysław, Odczytywanie dzieła muzycznego. Od kategorii elementarnych do fundamentalnych i transcendentnych, „Teoria Muzyki. Studia, interpretacje, dokumentacje” 2012, nr 1, s. 2–25.
• Topolska Agnieszka, Mit wieszcza. Stanisław Moniuszko w piśmiennictwie lat 1858–1989, Poznań 2014.
• Tracewski Władymir W., Napoleon Orda - Mistrz pejzażu architektonicznego, w: Napoleon Orda 1807–1883. Edycja specjalna materiałów Międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej 200. rocznicy urodzin artysty, Brześć, 29 października 2007 r., Brześć–Warszawa 2008, s. 47–49.

Identifiers

DOI

10.34861/aspmuz11-01_nap-orda

Biblioteka Nauki

2144051