Muzyka na instrumenty klawiszowe Karlheinza Stockhausena na przykładzie jego serii Klavierstücke

• Authors: Monika Pasiecznik

Abstracts

PL

Karlheinz Stockhausen (1928–2007) komponował muzykę fortepianową w różnych okresach życia. Jego dorobek w tej dziedzinie stanowią przede wszystkim Klavierstücke I–XIX, pisane od 1952 do 2003 roku. Zbiór dziewiętnastu utworów połączonych wspólnym określeniem gatunkowym odzwierciedla następstwa poszczególnych faz w twórczości kompozytora, ukazuje też nowatorskie podejście Stockhausena do aparatu wykonawczego, pasję eksplorowania możliwości technicznych i wyrazowych instrumentu oraz potrzebę redefiniowania kompetencji pianisty, m.in. w kontekście rozwoju technologii. O ile Klavierstücke I–XI to przede wszystkim ascetyczne poszukiwania na gruncie abstrakcyjnego języka dźwiękowego oraz próba sformułowania nowej definicji muzycznej formy (otwartej), o tyle Klavierstücke XII–XIX to rozbuchane sceny operowe, w których kompozytor, operując lejtmotywami muzycznymi symbolizującymi Michała, Ewę i Lucyfera, rozwija pewną opowieść, a poszerzona definicja muzyczności (Stockhausenowska szenische Musik) obejmuje nie tylko dźwięki, ale także choreografię i kostium. Poszerzone zostaje wreszcie instrumentarium - począwszy od skomponowanego w 1991 roku Klavierstück XV (Synthi-Fou) Stockhausen tworzy nie na fortepian tradycyjny, lecz na fortepian elektroniczny (elektronisches Klavier), wyznaczając nowy kierunek rozwoju współczesnej pianistyki w stronę elektronicznego performansu. Stockhausen historię rozwoju muzyki na instrumenty klawiszowe widział jako nieprzerwaną linię, w której syntezator był nowej generacji fortepianem, tak jak wcześniej fortepian był następcą klawikordu. Kompozytor zwrócił również uwagę na możliwości rozwoju środków pianistycznych oraz zupełnie nową technikę gry na fortepianie elektronicznym. Tekst ukazuje rozwój twórczości fortepianowej Karlheinza Stockhausena, stanowiącej kanon XX-wiecznej literatury pianistycznej i prekursorskiej wobec wielu tendencji w muzyce XXI wieku.

Keywords

PL

Karlheinz Stockhausen; Klavierstücke; współczesna pianistyka; muzyka na instrumenty klawiszowe; fortepian elektroniczny (elektronisches Klavier); muzyka sceniczna (szenische Musik)

• Publisher: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Wydział Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki
• Journal: Aspekty Muzyki
• Year: 2019
• Issue: 9

Dates

published

2019

Contributors

author

Monika Pasiecznik

• Instytut Muzykologii, Uniwersytet Wrocławski

References

• Eco Umberto, Dzieło otwarte, przekład zbiorowy, Warszawa 2016.
• Fowler Michael, Becoming the Synthi-Fou: Stockhausen and the New Keyboardism, „Tempo” 2011, Vol. 65 (255), s. 2–8.
• Frisius Rudolf, Stockhausen. Die Werke 1950–1977, Mainz 2008.
• Frisius Rudolf, Stockhausen. Einführung in das Gesamtwerk. Gespräche, Mainz 1996.
• Henkel Georg, Kosmisches Lachen: SYNTHI-FOU und der närrische Humor in Karlheinz Stockhausens Opernzyklus LICHT, Hamburg 2012.
• Kotoński Włodzimierz, Muzyka elektroniczna, Kraków 2006.
• Lehmann Harry, Rewolucja cyfrowa w muzyce. Filozofia muzyki, tłum. Monika Pasiecznik, Warszawa 2015.
• Utz Christian, „Klangkomposition 1950–1965”, hasło w: Lexikon Neue Musik, Hrsg. Jörn Peter Hieckel, Christian Utz, Stuttgart/Kassel 2016, s. 41–45.
• Maconie Robin, Other Planets. The Music of Karlheinz Stockhausen, Oxford 2005.
• Pasiecznik Monika, Rytuał superformuły. Cykl operowy LICHT Karlheinza Stockhausena, Warszawa 2011.
• Skowron Zbigniew, Teoria i estetyka awangardy muzycznej drugiej połowy XX wieku, Warszawa 2016.
• Walshe Jennifer, Nowa Dyscyplina, tłum. Agata Klichowska, „Glissando” [online], http://glissan- do.pl/aktualnosci/manifest-jennifer-walshe-i-odpowiedzi-james-saunders-matthew-shlomowitz/ (dostęp: 27.12.2019).
• Wirtz Markus, LICHT. Die szenische Musik von Karlheinz Stockhausen. Eine Einführung, Saarbrücken 2000.
• Stockhausen Karlheinz, Clavier Music 1992, „Perspectives of New Music” 1993, Vol. 31, No. 2, s. 136–149.
• Stockhausen Karlheinz, Pięć muzycznych rewolucji od roku 1950, tłum. Jan Topolski, „Glissando” 2005, nr 4, s. 72–73.
• Stockhausen Karlheinz, Texte zur Musik, Band 1–6, Köln 1963–1989.
• Stockhausen Karlheinz, Texte zur Musik, Band 7–17, Kürten 1998–2014.

Identifiers

DOI

10.34861/aspmuz9-04_muz-na-ins

Biblioteka Nauki

2143974