Idylla - katastrofa - transcendencja. Trzy utwory na wiolonczelę i fortepian op. 11 (1914) Antona Weberna: próba hermeneutyki

• Authors: Marcin Trzęsiok

Abstracts

PL

Dwie przełomowe monografie poświęcone życiu i twórczości Antona Weberna (H. i R. Moldenhauer, 1978; J. Johnson 1999) wprowadziły zasadniczą rewizję do tradycyjnego obrazu muzyki tego kompozytora. Okazuje się, że wprowadzone przez niego nowatorskie rozwiązania techniczne i formalne miały także aspekt symboliczny, związany z jednej strony z zainteresowaniami religijno-mistycznymi (Goethe, Swedenborg, Jone), za drugiej zaś - z przeżyciami autobiograficznymi (formatywne doświadczenia związane ze śmiercią matki i poczuciem jej bezcielesnej obecności). Idąc tropem wytyczonym przez Johnsona (hermeneutyka Sześciu utworów na orkiestrę op. 6, odwołująca się m.in. do niepublikowanego dramatu Weberna pt. Zmarły [Tot]) i Harveya (hermeneutyka pieśni O sanftes Glühn der Berge), niniejszy artykuł proponuje rozważyć Trzy utwory na wiolonczelę i fortepian op. 11 w świetle Webernowskiej symboliki mistycznej. Okazuje się, że cykl ten można postrzegać jako skondensowaną narrację symboliczną, która z grubsza odpowiada programowi Sześciu utworów na orkiestrę: oto w świat młodzieńczej idylli wkracza śmierć, która wszakże nie zrywa więzi ze zmarłym, lecz przenosi się ją w inny wymiar, który tym samym odkrywa. Na narrację taką składa się szereg aspektów: harmonika (aluzje do „pastoralnej” tonacji D-dur i „requialnej” d-moll), topika (z aluzjami do siciliany i marsza), barwa, rejestr i artykulacja (np. wysokie flażolety wiolonczeli, puentujące ten cykl, są typowym dla Weberna symbolem sfery anielskiej).

Keywords

PL

Anton Webern; Arnold Schönberg; Emanuel Swedenborg; druga szkoła wiedeńska; atonalność; estetyka muzyki; modernizm; mistycyzm

• Publisher: Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Wydział Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki
• Journal: Aspekty Muzyki
• Year: 2019
• Issue: 9
• Pages: 133-151

Dates

published

2019

Contributors

author

Marcin Trzęsiok

References

• Covach John R., Schoenberg’s Turn to an ʻOther’ World, „Music Theory Online” 1995, Vol. 2, No. 5 [online], http://www.mtosmt.org/issues/mto.95.1.5/mto.95.1.5.covach.html (dostęp: 31.01.2019).
• Harvey Jonathan, In Quest of Spirit: Thoughts on Music, Cambridge 2001.
• Johnson Julian, Webern and the Transformation of Nature, Cambridge1999.
• Krebs Harold, Some Extensions of the Concept of Metrical Consonance and Dissonance, „Journal of Music Theory” 1987, No. 31/1, s. 99–120.
• Krebs Harold, Fantasy Pieces. Metrical Dissonance in the Music of Robert Schumann, New York–Oxford 1999.
• Leichtentritt Hugo von, Musikalische Formlehre, Leipzig 1927.
• Mickiewicz Adam, Utwory dramatyczne, Warszawa 1981.
• Moldenhauer Hans und Rosaleen, Anton Webern. Chronik seines Lebens und Werkes, übersetzt von K.W. Barlett, Zürich 1980.
• Rognoni Luigi, Wiedeńska szkoła muzyczna. Ekspresjonizm i dodekafonia, przeł. Henryk Krzeczkowski, Kraków 1978.
• Stawowy Ludomira, Webern, Kraków 1992.
• Strauss Joseph N., Remaking the Past. Musical Modernism and the Influence of Tonal Tradition, Cambridge 1990.
• Taruskin Richard, The Oxford History of Western Music, Vol. 4, Oxford 2010.
• Trzęsiok Marcin, Narodziny dodekafonii z ducha teozofii? Schönberg, Swedenborg i metempsychoza, w: Kompozytor i jego świat. Bronisław Kazimierz Przybylski in memoriam, red. E. Kowal- ska-Zając i M. Szoka, Łódź 2012, s. 39–56.

Identifiers

DOI

10.34861/aspmuz9-07_idy-kata-tran

Biblioteka Nauki

2144004