Polishness as a Superior Value in the Social Activism of Erazm Józef Jerzmanowski

• Authors: Arkadiusz S. Więch

Title variants

PL

Polskość jako wartość nadrzędna w działalności społecznej Erazma Józefa Jerzmanowskiego

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The “Polish Nobel,” “Polish baron,” and “the one that illuminated America,” are just some of the nicknames given to Erazm Jerzmanow­ski (1844-1909), participant of the January Uprising, a Polish migrant, inventor, businessman and philanthropist. Jerzmanowski obtained a high position in the world of American business of the 1880s and 1890s. He was the only Pole on the list of the top American million­aires of the time. He realized positivist ideals of grassroots work and devoted himself to a wide array of social and philanthropic activities addressed both to the American Polonia and the Poles under occupa­tion. His crowning achievement was the establishment of the awards which were compared to the Alfred Nobel Foundation (the laureates included Henryk Sienkiewicz and Ignacy Jan Paderewski). The over­riding value in his activities was his work for the economic, cultural and scientific improvement of the Polish society which was intended to lead to the restoration of Poland’s independence.

PL

„Polski Nobel”, „polski baron”, „ten, który oświetlił Amerykę”, to tyl­ko niektóre z przydomków nadawanych Erazmowi Jerzmanowskie­mu (1844-1909) – uczestnikowi powstania styczniowego, polskiemu emigrantowi, wynalazcy, biznesmenowi i filantropowi. Jerzmanow­ski, uzyskując wysoką pozycję w świecie amerykańskiego biznesu lat 80. i 90. XIX stulecia (jedyny Polak na ówczesnej liście największych milionerów amerykańskich), realizował ideały pozytywistycznej pra­cy u podstaw i poświęcił się szerokiej działalności filantropijnej oraz społecznej skierowanej zarówno do amerykańskiej Polonii, jak i pozo­stających pod zaborami rodaków. Jej ukoronowaniem stała się funda­cja nagrody porównywanej z fundacją Alfreda Nobla (laureatami byli m.in. Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski). Wartością nad­rzędną w prowadzonych przez niego działaniach była praca na rzecz podniesienia poziomu ekonomicznego, kulturalnego i naukowego polskiego społeczeństwa, a poprzez to doprowadzenie w przyszłości do odzyskania przez Polskę niepodległości.

Keywords

EN

Erazm Jerzmanowski; Polonia; businessman; philanthropist; United States

PL

Erazm Jerzmanowski; Polonia; biznesmen; filantrop; Stany Zjednoczone; Erazm Jerzmanowski; Polonia; biznesmen; filantrop; Stany Zjednoczone

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2019
• Volume: 25
• Issue: 2
• Pages: 47-66

Dates

published

2019-07-01

Contributors

author

Arkadiusz S. Więch

References

• Borys M., Polska emigracja do Stanów Zjednoczonych do 1914 roku, Toruń 2011.
• Fijałkowska G., Tyle życia ile w czynie. Rzecz o Erazmie Jerzmanowskim, Kraków 2009.
• Hulewicz J., Jerzmanowski Erazm Józef Dołęga, “Polski Słownik Biograficzny,” 1964, T. XI, pp. 178-179.
• Kiper D., Wzorce zachowań politycznych przywódców polonijnych na przykładzie biografii Henryka Kałussowskiego i Erazma Józefa Jerzmanowskiego, in: Mędrzec, filozof, humanista… czyli uczony poprzez wieki, eds. E.L. Po¬lańska, P.M. Siewierska, T. Siewierski, Lublin 2013, pp. 82-100.
• Kubiak H., Rodowód narodu amerykańskiego, Kraków 1975.
• Łotysz S., Wynalazczość Polska w Stanach Zjednoczonych, Warszawa 2013.
• Radecki-Pawlik A., Patenty inżynierskie „polskiego Nobla” Erazma Jerzmanowskiego, in: Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909). Życie w służbie idei, ed. O.J. Biernat, A.S. Więch, Kraków–Prokocim 2013.
• Skrzyński T., Fundacja Nagród imienia Erazma i Anny małżonków Jerzmanowskich. Założenia i rzeczywistość, in: Prokocim dawniej i dziś, ed. T. Ściężor, Kraków 2018, pp. 91-106.
• Więch A.S., Realizacja chrześcijańskiej idei miłości bliźniego – wokół katolicyzmu Erazma Józefa Jerzmanowskiego, in: Erazm Józef Jerzmanowski (1844- 1909). Życie w służbie idei, eds. O.J. Biernat, A.S. Więch, Kraków–Prokocim 2013, pp. 49-55.
• Więch A.S., Rola powstania styczniowego w drodze życiowej Erazma Józefa Jerzmanowskiego, in: Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909). Życie w służbie idei, eds. O.J. Biernat, A.S. Więch, Kraków–Prokocim 2013, pp. 41-48.
• Wodzińska I., Obraz działalności Erazma Jerzmanowskiego w polskiej publicystyce prasowej przełomu XIX i XX wieku, in: Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909). Życie w służbie idei, eds. O.J. Biernat, A.S. Więch, Kraków– Prokocim 2013, pp. 56-65.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2019.2502.05