Krytyka parlamentaryzmu w Rzeczypospolitej w literaturze staropolskiej końca XVI wieku

• Authors: Krzysztof Koehler

Title variants

EN

Criticism of Parliamentarism in the Polish Literature of the Late 16th Century

Abstracts

EN

A Zebrzydowski’s rebellion (1606–1609) is a proof of exhaustion of the citizens’ trust in the parliament. This paper does not treat the line of reasoning about the Sejm at the time of the rebellion but intends to elucidate certain earlier arguments pointing to the criticism of the Sejm of the Commonwealth presented in three seminal works of the last decade of the 16th century. They are: Stanisław Karnkowski’s Exorbitancyje i naprawa Koła Poselskiego (literally: “Exorbitances and repair of the Deputies’ Faction,” 1596), Piotr Skarga’s Kazania sejmowe (“Sermons before the Sejm,” 1597), and Krzysztof Warszewicki’s De optimo statu libertatis (1598).

PL

Rokosz Zebrzydowskiego (1606–1609) jest dowodem spadku zaufania obywateli do parlamentu. W artykule nie opisuje się jednakowoż rozumowania o sejmie w czasie rokoszu. Moim celem jest wskazanie na pewne elementy wcześniejszej argumentacji dotyczącej krytyki sejmu zawartej w trzech ważnych pracach powstałych w ostatnim dziesięcioleciu wieku XVI. Są to: Stanisława Karnkowskiego Exorbitancyje i naprawa Koła Poselskiego (1596), Piotra Skargi Kazania sejmowe (1597) oraz Krzysztofa Warszewickiego De optimo statu libertatis (1598).

Keywords

PL

retoryka; Stanisław Karnkowski; Piotr Skarga; Krzysztof Warszewicki; rokosz sandomierski; krytyka Izby Poselskiej; krytyka parlamentaryzmu; pisma polityczne XVI w.

EN

Rhetorics; Stanisław Karnkowski; Piotr Skarga; Krzysztof Warszewicki; Zebrzydowski’s rebellion (rokosz); critique of House of Representatives; ciritique of parliamentarism; 16th century political writings

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2023
• Volume: 41
• Issue: 2/1
• Pages: 307-320

Dates

published

2023

Contributors

author

Krzysztof Koehler

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

• https://orcid.org/0000000251892454

References

• Czubek, J. (red.). (1916–1918). Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608. T. 1–3. Kraków: Akademia Umiejętności.
• Ekes, J. (1987). Złota demokracja. Warszawa: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Ekes, J. (2001a). Natura – Wolność – Władza. Studium z dziejów myśli politycznej Renesansu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Ekes, J. (2001b). Trójpodział władzy i Zgoda Wszystkich. Naczelne zasady ‘ustroju mieszanego’ w staropolskiej refleksji politycznej. Siedlce: IH AP.
• Grześkowiak-Krwawicz, A. (2018). Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Warszawa: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.
• Karnkowski, S. (1859). Exorbitancyje i naprawa koła poselskiego. W: Pisma ks. Stanisława Karnkowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, pry-masa kor., etc, wyd. K.J. Turowski. Kraków.
• Koehler, K. (2012). Boży podżegacz. Opowieść o Piotrze Skardze. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Koehler, K. (2016). Rzeczpospolita. Obywatelskość. Wolność. Szkice polskim pisarstwie politycznym XVI wieku. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Maciszewski, J. (1960). Wojna domowa w Polsce 1606–1609. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Pawłowska-Kubik, A. (2019). Rokosz sandomierski 1606–1609. Rzeczpospolita na politycznym rozdrożu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Pieńkowski, M.A. (2019). Dzieło Stanisława Karnkowskiego „Egzorbitanvcje i naprawa koła poselskiego z 1596 r.”. W: Ł. Cybulski i K. Koehler (red.), Retoryka, Polityka, Religia w Pierwszej Rzeczypospolitej. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Skarga, P. (1984). Kazania sejmowe, oprac. J. Tazbir, M. Korolko, BN I/70. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sobieski, W. (1913). Pamiętny sejm. Warszawa–Lwów: nakł. Gebethnera i Wolffa.
• Tazbir, J. (1978). Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Warszewicki, K. (2010). De optimo statu libertatis. W: Krzysztofa Warszewickiego i Anonima uwagi o wolności szlacheckiej, przeł. z języka łacińskiego K. Nowak, oprac. K. Koehler. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.410201.20

Biblioteka Nauki

37501507