Transwersalna racjonalność jako teoria relacji międzykulturowych

• Authors: Paulina Winiarska

Title variants

EN

Transversal Rationality as a Theory of Intercultural Relations

Abstracts

EN

Transformations in the cultural sphere such as globalization cause researchers to be forced to develop a new coherent approach in order not to lose the cultural identity of nations in the face of otherness: religious, linguistic, moral and axiological diversity. The solution to this problem may be a concept that, on the one hand, will enable relative autonomy of views in all domains of human life, and, on the other hand, will expand the space of intercultural discourses. These two reasons seem to be sufficient to justify the introduction of the concept of transversal rationality into the theory of cultural studies. The purpose of this article is to present the concept of transversal rationality, which was created by the American researcher C.O. Schrag. An argument may be put forward that the concept of transversal rationality can be used in research on the individual intellectual development of a human being, but also to study the cultural development of a community. In the concept of C.O. Schrag, transversality is the dynamic that drives communicative action. The human being as a “transversal agent” who acts in the field of cultural spheres, which include: religion, morality, art and science, create a community that always has an ethical dimension. As Schrag proves, a series of interactions (discursive, interpretative, transversal) at the micro and macro social levels build intercultural relations.

PL

Przeobrażenia w sferze kulturowej – takie jak choćby globalizacja – powodują, że badacze są zmuszeni wypracować nowe, spójne podejście, aby w obliczu konfrontacji z innością/ różnorodnością religijną, językową, obyczajową, aksjologiczną nie zatracić odrębności kulturowej narodów. Rozwiązaniem tego problemu może być koncepcja, która z jednej strony będzie umożliwiać względną autonomię poglądów we wszystkich domenach ludzkiego życia, a z drugiej strony będzie poszerzać przestrzeń międzykulturowych dyskursów. Te dwa powody wydają się w sposób wystarczający uzasadniać wprowadzenie do teorii badań nad kulturą pojęcia transwersalnej racjonalności. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie tej właśnie koncepcji, której twórcą jest amerykański badacz C.O. Schrag. Możemy postawić tezę, że dzięki użyciu koncepcji transwersalnej racjonalności da się podjąć badania nad indywidualnym intelektualnym rozwojem człowieka, ale też może ona posłużyć do badań nad rozwojem kulturowym społeczności. W koncepcji C.O Schraga transwersalność jest dynamiką, która napędza działanie komunikacyjne. Człowiek jako „wielowymiarowy sprawca” działa w obszarze sfer kulturowych, do których zaliczane są: religia, moralność, sztuka i nauka, tworząc wspólnotę mającą zawsze wymiar etyczny. Jak dowodzi Schrag, szereg interakcji (dyskursywnych, interpretacyjnych, transwersalnych) na poziomie mikro- i makrospołecznym buduje relacje międzykulturowe.

Keywords

PL

sfery kulturowe; transwersalna racjonalność; aksjologia narodów; dyskurs; relacje międzykulturowe; kryzys kultury; kryzys człowieka; transkulturowość

EN

culture spheres; transversal rationality; axiology of nations; discourse; intercultural relations; crisis of culture; crisis of human; transculturalism

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2023
• Volume: 41
• Issue: 2/2
• Pages: 59-76

Dates

published

2023

Contributors

author

Paulina Winiarska

• Akademia Ignatianum w Krakowie

• https://orcid.org/0000000243167383

References

• Bauman, Z. (1999). Po co komu teoria zmiany? W: J. Kurczewska (red.), Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie. Warszawa: Wy-dawnictwo PWN.
• Dąbrowski, K. (1964). O dezintegracji pozytywnej. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Gielarowski, A. (2016). Kryzys kultury, kryzys człowieka. Fenomenologiczna krytyka kultury: Husserl, Lévinas, Henry. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Guattari, F. (1984). Molecular Revolution. Psychiatry and Politics, red. R. Sheed. London: Penguin Books.
• Jaskuła, S. i Korporowicz, L. (2017). Współczesne paradygmaty dialogu międzykulturowego. Edukacja Humanistyczna, nr 2(37), 121–138.
• Jung, J.H. (2002). Transversality and Geophilosophy in the Age of Global-ization. W: M.B. Matuštik i W.L. McBride (red.), Calvin O. Schrag and the Task of Philosophy after Postmodernity. Evanston: Northwestern University Press.
• Kopaliński, W. (2007). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.
• Korporowicz, L. (1995). Od konfliktu do spotkania kultur, czyli tożsamość jako reguła autotransformacji. W: A. Kapciak, L. Korporowicz i A. Tyszka (red.), Komunikacja międzykulturowa. Zbliżenia i impresje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Korporowicz, L. (2017). Ku zintegrowanej teorii przestrzeni międzykulturowej. Relacje Międzykulturowe, nr 1(1), 59–60.
• Kozielecki, J. (2002). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Kruszyńska, S. (2020). Analiza religijnej niewiary – ku niemożliwościom dialogu. W: L. Grudziński (red.), Rzeczywistość dialogu. Dialog w filozofii. Filozofia dialogu. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Limont, W. (2011). Teoria dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego a zdolności, twórczość, transgresja. Prace Psychologiczne LX – Acta Universitatis Wratislavensis, nr 335, 96–97.
• Mrówka, A. (2017). Felix Guattari. Krytyka psychoanalizy i przypadek La Borda. Praktyka Teoretyczna, nr 3/26, 332.
• Nikitorowicz, J. i Guzik-Tkacz, M. (2021). Wielokulturowość – międzykulturowość – transkulturowość w kontekście pedagogicznym. . Edukacja Międzykulturowa, nr 2/15, 23–36.
• Paleczny, T. (2017). Wymiary analizy relacji międzykulturowych. Relacje Międzykulturowe, nr 1/1, 28–55.
• Schrag, O.C. (1997). The Self after Postmodernity. New Haven: Yale University Press.
• Schrag, O.C. (2004). Convergence amidst difference. Philosophical Conversations across National Boundaries. New York: State University of New York Press.
• Smrokowska-Reichmann, A. (2011). Wolfganga Welscha koncepcja transwersalnego rozumu albo „Krytyka statycznego rozumu”. Folia Turistica. Filozofia podróży i turystyki, nr 24, 99–119.
• Winiarska, P. (2020). Koncepcja ucieleśnionego podmiotu w filozofii Calvina Schraga. Logos i Ethos, nr 2/55, 111–127.
• Winiarska, P. (2022). Kultura – Dyskurs – Wspólnota. Calvina Orville’a Schraga koncepcja komunikacji. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
• Welsch, W. (1998). Nasza postmodernistyczna moderna, przeł. R. Kubicki, A. Zeidler-Janiszewska. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Welsch, W. (2004). Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury. W: R. Kubicki (red.), Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
• Wilkoszewska, K. (red.). (2004). Wstęp. Estetyka transkulturowa. Kraków: Universitas.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.410202.06

Biblioteka Nauki

37473586