Ukraina we współczesnych rosyjskich projektach imperialnych

• Authors: Andrzej Dudek

Title variants

EN

Ukraine in Contemporary Russian Imperial Projects

Abstracts

EN

The paper is focused on projects of reconstruction/establishment of an empire being pushed by contemporary authorities of the Russian Federation, with special reference to the perception of Ukraine in these notions. The text pays attention to inspirations by nationalistic and imperial ideas either (especially in the shape of Eurasian doctrines) visible in the activity of Russian authorities. Examples of ideas issued by Ivan Ilyin, Lev Gumilov and Alexander Dugin and referred to by president Putin are taken into account. Russian authorities, following the doctrines voiced by the above-mentioned ideologists, perceive Ukraine as a necessary structural element of the reconstruction of the Eurasian empire, stressing the historical unity of Russians and Ukrainians and at the same time refusing the right of Ukraine to make a choice as far as self-determination is concerned. That sort of message constituted the core of Russian justification of the invasion of Ukraine on 24.02.2022. The role of Russian Orthodox Church supporting authorities in this justification of the war in Ukraine and attitudes of the Russian society towards the invasion are taken into account.

PL

Artykuł analizuje projekty odtworzenia/ zbudowania imperium, lansowane przez współczesne władze Federacji Rosyjskiej, ze szczególnym uwzględnieniem miejsca Ukrainy w tych zamysłach. W tekście zwrócono uwagę na widoczne w działaniach władz rosyjskich inspiracje ideologią nacjonalistyczną i imperialną – zwłaszcza w wariancie eurazjatyckim. Przywoływane są przykłady ujęć proponowanych przez Iwana Iljina, Lwa Gumilowa, Aleksandra Dugina i ich echa w wystąpieniach prezydenta Putina. Idąc śladem wspomnianych trzech ideologów, władze Federacji Rosyjskiej traktują Ukrainę jako niezbędny strukturalny element odtwarzanego imperium eurazjatyckiego, podkreślając historyczną jedność narodu ukraińskiego i rosyjskiego oraz negując prawo Ukrainy do samostanowienia o własnej drodze rozwoju cywilizacyjnego. Ten rodzaj oficjalnego przekazu legł u podstaw propagandowego uzasadniania inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę 24 lutego 2022 r. W artykule zwrócono uwagę na rolę Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej we wspieraniu decyzji władz rosyjskich o rozpoczęciu wojny na Ukrainie oraz na postawę społeczeństwa rosyjskiego w tej kwestii.

Keywords

PL

Rosja; Ukraina; inwazja Rosji na Ukrainę; imperium eurazjatyckie; Ijin; Gumilow; Dugin; Putin

EN

Russia; Ukraine; invasion of Russia on Ukraine; Eurasian empire; Ilyin; Gumilov; Dugin; Putin

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2023
• Volume: 41
• Issue: 2/2
• Pages: 111-136

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Dudek

• Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000202655233

References

• Bžezinski, Z. – Бжезински, З. (1998). Великая шахматная доска: господство Америки и его гео стратегические императивы. Москва.
• Dugin, A. – Дугин, А. (1997). Основы геополитики: геополитическое будущее России. Москва: „Арктогея”.
• Dugin, A. & Дугин, A. (2015). Украина: моя война. Москва.
• Gumilev, L. – Гумилев, Л. (1992). Скажу Вам по секрету, что если Россия будет спасена, только через евразийство. Социум, No. 9.
• Gumilow, L. (2004). Od Rusi do Rosji: szkice z historii etnicznej, przeł. E. Rojewska-Olejarczuk. Warszawa: PIW.
• Il'in, I. – Ильин, И. (1928). О русском фашизме. Русский Колокол. Журнал волевой идеи 1928, No. 3. Редактор – Издатель Профессор И.А. Ильин.
• Il'in, I. – Ильин, И. (1998a). Творческая идея нашего будущего об основах духовного характера. W: И. Ильин (red.), Собрание сочинений в десяти томах, сост. и коммент Ю. Лисицы. Москва, t. 7.
• Il'in, I. – Ильин, И. (1998b). Проект Основного Закона Российской Империи. W: И. Ильин (red.), Собрание сочинений в десяти томах, сост. и коммент Ю. Лисицы. Москва, t. 7.
• Il'in, I. – Ильин, И. (2004). О фашизме. W: И.А. Ильин, Pro et contra. Личность и творчество Ивана Ильина в воспоминаниях, документах и оценках русских мыслителей и исследователей. Санкт-Петербург: Издательство Русского Христианского гуманитарного института.
• Zelinskij, A. – Зелинский, А. (2022). Украина как евразийская проблема. Наш современник, No. 1.
• A Declaration on the “Russian World” (Russkii mir) Teaching (2022). Pozyskano z: https://publicorthodoxy.org/2022/03/13/a-declaration-on-the-russian -world-russkii-mir-teaching/
• Aleksej Naval'nyj opublikoval… – Алексей Навальный опубликовал 15 принципов своей политической платформы – о войне и послевоенном устройстве России (2023). Pozyskano z: https://meduza.io/feature/2023/02/20/aleksey-navalnyy-opublikoval-15-printsipov-svoey-politicheskoy-platformy-o-voyne-i-poslevoennom-ustroystve-rossii
• Anton Krasovskij zaâvil… – Антон Красовский заявил в эфире RT, что нужно «топить» и «жечь» детей в Украине, которые выступают против России. Pozyskano z: https://meduza.io/feature/2022/10/24/anton-krasovskiy-zayavil-v-efire-rt-chto-nuzhno-topit-i-zhech-russkih-detey-v-ukraine-kotorye-vystupayut-protiv-rossii.
• Budapest Memorandums on Security Assurances, 1994. Pozyskano z: https://web.archive.org/web/20140317182201/http://www.cfr.org/arms-control-disarmament-and-nonproliferation/budapest-memorandums-security-assurances -1994/p32484
• Grobman, E. – Гробман, Е. Путин сравнил обстоятельства спецоперации с Северной войной. Pozyskano z: https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2022/06/09/925980-putin-sravnil-obstoyatelstva-spetsoperatsii-s-severnoi-voinoi.
• Il'in, I. – Ильин, И., Основы борьбы за национальную Россию. Pozyskano z: https://www.perunica.ru/svoboda/7818-ivan-ilin-ob-ukraine.html.
• Il'in, I. – Ильин, И., Россия есть живой организм. Pozyskano z: https://pravoslavie.ru/2411.html
• Il'in, I. – Ильин, И., Что сулит миру расчленение России? Pozyskano z: https://pravoslavie.ru/2444.html
• Lavrov: patriarh Varfolomej po ukazke SŠA… – Лавров: патриарх Варфоломей по указке США пытается похоронить влияние православия в мире. Pozyskano z: https://tass.ru/obschestvo/10484649
• Patriaršaâpropoved' v den' Radonicy… – Патриаршая проповедь в день Радоницы после Литургии в Архангельском соборе Московского Кремля. Pozyskano z: http://www.patriarchia.ru/db/text/5922848.html
• Patriaršaâpropoved' v Nedelû… – Патриаршая проповедь в Неделю сыропустную после Литургии в Храме Христа Спасителя. Pozyskano z: http://www.patriarchia.ru/db/print/5906442.html
• Patriaršaâpropoved' v Nedelû 15-û… – Патриаршая проповедь в Неделю 15-ю по Пятидесятнице после Литургии в Александро-Невском скиту. Pozyskano z: http://www.patriarchia.ru/db/text/5962628.html
• Professoramgu Dugina… – Профессора МГУ Дугина потребовали уволить за призыв „убивать, убивать и убивать”. Pozyskano z: https://www.mk.ru/politics/2014/06/16/skandal-iz-seti-professor-mgu-dugin-prizval-ubivat-ubivat-i-ubivat-ukraincev.html
• Putin, W. – Путин, В., Об историческом единстве русских и украинцев. Pozyskano z: http://kremlin.ru/events/president/news/66181
• Vladimir Putin Meets with Members the Valdai International Discussion Club. Transcript of the Speech and the Meeting. Pozyskano z: https://valdaiclub.com/a/highlights/vladimir_putin_meets_with_members_the_valdai_international_discussion_club_transcript_of_the_speech_/?sphrase_id=701234
• Âdernyj šantaž… – Ядерный шантаж: нажмет ли Путин на «красную кнопку» (2023). Pozyskano z: https://sova.news/2023/02/02/yadernyj -shantazh-nazhmet-li-putin-na-krasnuyu-knopku/
• Bäcker, R. (2000). Międzywojenny eurazjatyzm. Od inteletulanej kontrakulturacji do totalitaryzmu? Łódź: Wydawnictwo Ibidem.
• Burbank, J. (2022). The Grand Theory Driving Putin to War. New York Times, 22.02.
• Čapni, S. – Чапни, С. Новая русская ересь. Почему оправдание геноцида в Украине – самоубийство РПЦ. The Insider. Reports. Analytics. Investigations. Pozyskano z: https://theins.info/opinions/sergei-chapnin/258086
• Carrère d’ Encausse, H. (1985). Spękane Imperium. Warszawa: Wydawnictwo Głos.
• Chawryło, K. (2022). Propaganda masowego rażenia. Rosyjska telewizja w obliczu wojny. Pozyskano z: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze -osw/2022-05-06/propaganda-masowego-razenia-rosyjska-telewizja-w -obliczu-wojny
• Chawryło, K. (2015). Sojusz ołtarza z tronem Rosyjski Kościół Prawosławny a władza w Rosji. Prace OSW, nr 54.
• Curanović, A. (2020). Przeznaczeni do wielkości! Poczucie w misji w polityce zagranicznej. Przypadek Rosji. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Diec, J. (2013a). Dzieło Iwan Iljina. W: J. Diec, Konserwatywny nacjonalizm. Studium doktryny w świetle myśli politycznej Igora Szafarewicza. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Diec, J. (2013b). Eurazjatyzm jako próba nowego nacjonalizmu. W: J. Diec, Konserwatywny nacjonalizm. Studium doktryny w świetle myśli politycznej Igora Szafarewicza. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• «Ètone my», «èto my, no vinovata Ukraina»… – «Это не мы», «это мы, но виновата Украина». Как Россия обстреливает мирных граждан и как потом это объясняет. Pozyskano z: https://news.zerkalo.io/world/13459.html.
• Eurazjatyzm (2019). W: A. de Lazari (red.), Идеи в России. Idee w Rosji. Ideas in Russia. Leksykon rosyjsko-polsko-angielski. Warszawa: Wyd. Semper.
• Gołąbek, B. (2012). Lew Gumilow i Aleksander Dugin, O dwóch obliczach eurazjatyzmu w Rosji po 1991 roku. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Heller, M. (1989). Maszyna i śrubki. Jak hartował się człowiek sowiecki. Warszawa: Wydawnictwo: PoMost.
• Heller, M. (1997). Historia Imperium Rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Janicki, A. (2011). Lew Nikołajewicz Gumilow (1912–1992) jako historyk cywilizacji rosyjskiej. Łódź: Ibidem.
• Kantor, K. – Кантор, K. (2007). Санкт-Петербург: Российская империя против российского хаоса. К проблеме имперского сознания в России. Москва: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН).
• Krot, M. – Крот, М. (2020). Формирование концепции русификации западных окраин Российской империи в середине XIX в. W: А.Т. Урушадзе (red.), Национальные окраины в политике Российской империи и русской общественной мысли. Ростов-на-Дону Издательство ЮНЦ РАН.
• Kuzio, T. (2019). Russian stereotypes and myths of Ukraine and Ukrainians and why Novorossiya failed. Communist and Post-Communist Studies, nr 52.
• Laruelle, M. (2015). The ‘Russian World’. Russia’s Soft Power and Geopolitical Imagination. Center for Global Interests Papers, May 2015.
• Massaka, I. (2001). Eurazjatyzm, Z dziejów rosyjskiego misjonizmu. Wrocław: Wydawnictwo Funna.
• Miller, A. – Миллер, А. (2000). „Украинский вопрос” в политике властей и в русском общественном мнении (вторая половина XIX века). Санкт Петербург: Изд. Алетейя.
• Nowak, A. (2018). Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921. Geopolityka, ody i narody. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Pain, E. (2009). Russia Between Empire and Nation. Russian Politics & Law, vol. 47, № 2.
• Paradowski, R. (2001). Eurazjatyckie imperium Rosji. Studium idei. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Piechowska, M. (2020). Cerkiew Prawosławna Ukrainy – rok po uzyskaniu autokefalii. Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, 4 marca. Pozyskano z: https://pism.pl/publikacje/Cerkiew _Prawoslawna_Ukrainy_rok_po_uzyskaniu_autokefalii
• Rojek, P. (2014). Przekleństwo Imperium. Źródła rosyjskiego zachowania. Kraków: Wydawnictwo „M”.
• Romanowski, D. (2013). Trzeci Rzym. Rozwój rosyjskiej idei imperialnej. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Sładanowski, M. (2019). Cywilizacja rosyjska według Aleksandra Dugina. Studia historiozoficzno-antropologiczne. Lublin: TN KUL.
• Šmeleva, E. i Šmelev, A. – Шмелева, Е. i Шмелев, А. (2014). Этнические стереотипы в русских анекдотах. Отечественные записки, № 4. Pozyskano z: https://strana-oz.ru/2014/4/etnicheskie-stereotipy-v-russkih-anekdotah
• Snyder, T. (2019). Droga do niewolności. Kraków: Znak. Horyzont.
• Starodubtseva, A. (2022). Negative Connotations of the “Russian World” Concept Against the Backdrop of the Russian-Ukrainian War ;л;.ь2022. Respectus Philologicus, № 42 (47).
• Szporluk, R. (1997). Ukraine: From an Imperial Periphery to a Sovereign State. Daedalus, vol. 126, No. 3.
• Tiido, A. (2015). „The Russian World”: The Blurred Notion of Protecting Russian Abroad. Polski Przegląd Stosunków Międzynarodowych, nr 5.
• Ukrainskiojsepratizm v Rossii… – Украинскиой сепратизм в России. Идеология национального раскола (1998). Москва.
• Ul'ânov, N. – Ульянов, Н. (1998). Происхождение украинского сепарaтизма. Москва.
• Wawrzyńczak, A. (2014). Imperialista, technokrata, mistyk. Twórczość literacka i publicystyczna Aleksandra Prochanowa. Kraków: Wydaw-nictwo Scriptum.
• Agresja Rosji na Ukrainę w świetle prawa międzynarodowego. Działania Rosji na Ukrainie godzą w fundamenty prawa międzynarodowego. Konferencja Ambasadorów RP. Pozyskano z: https://konstytucyjny.pl/agresja-rosji-na-ukraine-w-swietle-prawa-miedzynarodowego/
• Aleksejeva, N. i Carvin, A. Narrative Warfare. How the Kremlin and Russian news outlets justified a war of aggression against Ukraine. Pozy-skano z: https://www.atlanticcouncil.org/in-depth-research-reports/report/narrative-warfare/
• Bulavin, D. – Булавин, Д. Только 13% россиян, у которых есть родственники и друзья в Украине, осуждают российскую власть – опрос. Pozyskano z: https://hromadske.ua/ru/posts/tolko-13-rossiyan-u-kotoryh-est-rodstvenniki-i-druzya-v-ukraine-osuzhdayut-rossijskuyu-vlast-opros
• Buntman, E. i Ber, I. – Бунтман, Е. i Бер, I. Говорил ли Александр Дугин, что «украинцев надо убивать, убивать и убивать»? Po-zyskano z: https://provereno.media/blog/2022/08/22/govoril-li-aleksandr-dugin-chto -ukraincev-nado-ubivat-ubivat-i-ubivat/
• Danlop, Dž.B. – Данлоп, Дж.Б. (2010). «Неоевразийский» учебник Александра Дугина и противоречивый отклик Дмитрия Тренина. Форум новейшей восточноевропейской истории и культуры. Русское издание, № 1. Pozyskano z: http://www1.ku-eichstaett.de/ZIMOS/forum/inhaltruss13.htm
• Dudek, A. Reakcje społeczeństwa rosyjskiego na inwazję Rosji na Ukrainę. Pozyskano z: https://nauka.uj.edu.pl/nauki-humanistyczne-spoleczne/-/journal_content/56_INSTANCE_7YIRkuRAFDR0/74541952/ 150685734
• Kovalenko, T. – Коваленко, Т. Что Навальный говорил о Крыме и Донбассе. Pozyskano z: https://korrespondent.net/world/russia/4323787-chto -navalnyi-hovoryl-o-kryme-y-donbasse
• Kudrâvceva, A. – Кудрявцева, А. УПЦ в 2022-м году в цифрах: количество приходов, священников, монахов. Pozyskano z: https://fraza.com/news/319530-upts-v-2022-m-godu-v-tsifrah-kolichestvo-prihodov -svjaschennikov-monahov-
• Laruelle, M. В поисках философа, вдохновившего Путина. Почему Ивана Ильина нельзя считать идеологическим наставником Путина. Pozyskano z: https://ridl.io/ru/v-poiskah-filosofa-vdohnovivshego-put/
• Nikolaeva, N. – Николаева, Н. Ядерная риторика в росСМИ. Pozy-skano z: https://mediaiq.info/yadernaya-ritorika-v-rossmi
• Parlament Europejski. Komunikat prasowy. Pozyskano z: https://www.europarl.europa.eu/RegData/presse/pr_info/2008/PL/03A-DV-PRESSE _IPR(2008)10-22(40408)_PL.pdf
• Percev, A. – Перцев, А. Кажется, Путин и правда думает, что может победить Запад. Pozyskano z: https://meduza.io/feature/2022/11/14/kazhetsya-putin-i-pravda-dumaet-chto-mozhet-pobedit-zapad-pochemu.
• Prawne aspekty ataku na Ukrainę. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. Pozyskano z: https://www.pism.pl/publikacje/prawne-aspekty-ataku-na -ukraine
• Russia’s Systematic Program for the Re-education and Adoption of Ukraine’s Children. Pozyskano z: https://hub.conflictobservatory.org/portal/apps/sites/#/home/pages/children-camps-1
• Rodionov, M. – Родионов, M. (2022) «Топить и жечь этих детей». Чем обернулись слова об украинских детях для журналиста Красовского. Pozyskano z: https://www.gazeta.ru/social/2022/10/24/15671245.shtml?updated.
• Rossijskaâ armiâuničtožaet ènergosistemu Ukrainy… – Российская армия уничтожает энергосистему Украины, чтобы погрузить страну в холод и тьму Российские пропагандисты тем временем насмехаются над украинцами. И возлагают ответственность за обстрелы на них самих. Pozyskano z: https://meduza.io/feature/2022/12/15/rossiyskaya-armiya-unichtozhaet-energosistemu-ukrainy-a-rossiyskie-propagandisty-smeyutsya-nad-ukraintsami-i-vozlagayut-otvetstvennost-za-obstrely-na-nih-samih
• «Rossijskij televizor značit dlâ nih bol'še, čem doč' i sestra»… – «Российский телевизор значит для них больше, чем дочь и сестра» Как украинцы пытаются рассказать правду о войне своим родственникам из России – но им не верят (2022). Pozy-skano z: https://meduza.io/feature/2022/03/13/rossiyskiy-televizor-znachit-dlya-nih-bolshe-chem-doch-i-sestra.
• Russian Field. Исследования. Коммуникации. Эксперименты. Pozyskano z: https://russianfield.com/strashnievoprosy

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.410202.09

Biblioteka Nauki

37487771