Rola matki według Klementyny z Tańskich Hoffmanowej – znaczenie wychowania religijnego. Konteksty historyczno-kulturowe

• Authors: Monika Stankiewicz-Kopeć

Title variants

EN

The Role of the Mother according to Klementyna Hoffmanowa née Tańska – the Importance of Religious Upbringing. Historical and Cultural Contexts

Abstracts

EN

The purpose of this article is to discuss the role of a mother in selected works of Klementyna Hoffmanowa née Tańska, who influenced several generations of Polish women with her works. Special attention was paid to something that she believed to be very important: the religious upbringing of the younger generation, as well as its historical and cultural contexts. Tańska found the religious upbringing of children to be the foundation of all educational efforts, and even a kind of civilizing mission of mothers intended to rejuvenate the religious spirit in the Polish lands. By exposing the role and significance of religion in social life, Tańska fit in with the expectations of the government elite of the Kingdom of Poland, which earned her a thriving educational career. Her works, which promoted intensive religious education, were used by the government of the Kingdom of Poland to achieve specific goals, consistent with the policies of the time. Of Tańska’s numerous writings addressing the topics of interest to us, three works (two novels and a treatise, which, in my opinion, are the most representative) have been taken into account: Pamiątka po dobrej matce czyli jej ostatnie rady dla córki [Souvenir of a Good Mother or Her Last Advice to Her Daughter] (published in Warsaw in 1819); and Amelia matka. Dzieło za dalszy ciąg “Pamiątki po dobrej matce” służyć mogące ...[Amelia the Mother: A Book That Can Serve as a Sequel to Pamiątka po dobrej matce ... (published in Warsaw in 1822–1824), as well as a treatise O powinnościach kobiet [On the duties of women] (published in Warsaw in 1849).

PL

Celem niniejszego artykułu jest refleksja nad rolą matki w wybranych dziełach Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, która swoją twórczością wywarła wpływ na uformowanie kilku pokoleń polskich kobiet. Szczególna uwaga została zwrócona na, bardzo ważne w jej przekonaniu, wychowanie religijne młodego pokolenia, a także na jego konteksty historyczno-kulturowe. Tańska uznała bowiem wychowanie religijne dzieci za podstawę wszelkich zabiegów wychowawczych, a nawet za swoistą misję cywilizacyjną matek mającą na celu odnowę ziem polskich w duchu religijnym. Eksponując rolę i znaczenie religii w życiu społecznym, wpisywała się Tańska w oczekiwania ówczesnych elit rządowych Królestwa Polskiego, co m.in. zaowocowało rozwojem jej kariery oświatowej. Jej utwory, propagujące intensywne wychowanie religijne, były wykorzystywane przez rząd Królestwa Polskiego do osiągnięcia określonych celów, zgodnych z prowadzoną ówcześnie polityką. Spośród licznych dzieł Tańskiej, w których poruszała interesującą nas tematykę, pod uwagę zostały wzięte przede wszystkim trzy utwory (w moim przekonaniu najbardziej reprezentatywne w tym względzie), dwie powieści: Pamiątka po dobrej matce czyli jej ostatnie rady dla córki (wyd. Warszawa 1819); Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg „Pamiątki po dobrej matce” służyć mogące… (wyd. Warszawa 1822–1824), a także rozprawa O powinnościach kobiet (wyd. Warszawa 1849).

Keywords

PL

Klementyna z Tańskich Hoffmanowa; wiek XIX; rodzina; wychowanie; religia; matka; kobieta

EN

Klementyna Hoffmanowa née Tańska; 19th century; family; upbringing; religion; mother; woman

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2023
• Volume: 42
• Issue: 3
• Pages: 361-382

Dates

published

2023

Contributors

author

Monika Stankiewicz-Kopeć

• Akademia Ignatianum w Krakowie

• https://orcid.org/0000000316503887

References

• Barzykowski, S. (1883). Historia powstania listopadowego, t. 1. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego.
• Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918. Warszawa: Neriton.
• Chmielowski, P. (1898a). Liberalizm i obskurantyzm na Litwie i Rusi (1813–1823). Przedm. B. Chlebowski. Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych.
• Chmielowski, P. (1898b). Klementyna z Tańskich Hofmanowa. Zarys biograficzno-pedagogiczny przez Piotra Chmielowskiego. Petersburg: Nakładem Kazimierza Grendyszyńskiego.
• Ciechanowska, Z. (1960–1961). Hasło: Hoffmanowa z Tańskich Klementyna (1798–1845). W: Polski słownik biograficzny, t. 9. Wrocław: Pol-ska Akademia Umiejętności, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 573–576.
• Dąbrowska, J.E. (2008). Klementyna. Rzecz o Klementynie z Tańskich Hoffmanowej. Białystok: Trans Humana.
• Dąbrowska, J.E. (2015). Wartości uniwersalne pedagogii Klementyny Tańskiej-Hoffmanowej. Rocznik Teologii Katolickiej, t. XIV/1, 271–284.
• Deszczyńska, M. (2021). O genezie więzi katolicyzmu i świadomości narodowej w społeczeństwie polskim w pierwszej połowie XIX wieku. Nasza Przeszłość, t. 135, 39–75.
• Dylągowa, H. (1980). Duchowieństwo przed powstaniem listopadowym. Roczniki Humanistyczne, t. 28, z. 2, 13–27.
• Falkowska, J. (2015). Kobieta w roli matki. Propozycje Anastazji z Jełowickich Dzieduszyckiej (1842–1890). Wychowanie w Rodzinie, t. XII (2), 243–255.
• Inglot, M. (1999). Carska cenzura w latach 1831–1850 wobec arcydzieł literatury polskiej. W: M. Inglot, Wieszcz i pomniki. W kręgu XIX i XX-wiecznej recepcji dzieł Adama Mickiewicza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Jabłońska-Deptuła, E. (1980). Z problematyki ideologii religijnej i życia religijnego okresu powstania listopadowego. Roczniki Humanistyczne, t. 28, z. 2.
• Jakubiak, K. (2014). XIX-wieczne wzorce polskiej rodziny i wychowania rodzinnego dziecka oraz ich oświeceniowe inspiracje. W: K. Dormus, B. Popiołek i in., Komisja Edukacji Narodowej: kontekst historyczno-pedagogiczny. Kraków: Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Jakubiak, K. i Nawrot-Borowska, M. (2016). Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna. Studia Pedagogica Ignatiana, nr 2, vol. 19, 15–46.
• Jedynak, B. (1999). Dom i kobieta w kulturze niewoli. W: B. Jedynak (red.), Kobieta w kulturze i społeczeństwie. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kaniowska-Lewańska, I. (1982). Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys monograficzny, materiały. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Kotowa, I. (1925–1926). Pierwsze dzieło Klementyny Tańskiej. Pamiętnik Literacki, 22/23/1/4, 202–220.
• Koźmian, K. (1972). Pamiętniki, t. 3. Wrocław: Ossolineum.
• Lachnicki, I.E. (1823). Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg „Pamiątki po dobrej matce” służyć mogące, przez tęż samą autorkę (…). W: Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej, t. 1. Wilno, 89.
• Manteufflowa, M. (1936). Józef Kalasanty Szaniawski. Ideologia i działalność (1815–1830). Warszawa: Nakładem Towarzystwa Nau-kowego Warszawskiego.
• Mochnacki, M. (1984), Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. 1, oprac. i przedm. S. Kieniewicz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Sobczak, J. (1992). Przejawy zainteresowania wychowaniem rodzinnym w pracach niektórych polskich pisarzy i pedagogów u schyłku XVIII i w pierwszej połowie XIX wieku. Studia Pedagogiczne, z. 18, red. J. Jundziłł. Bydgoszcz: Zeszyty. Naukowe WSP w Bydgoszczy.
• Stankiewicz-Kopeć, M. (2016). Poglądy Klementyny z Tańskich Hoffmanowej 1798–1845 w refleksji uczennic. Zarys zagadnienia. Studia Paedagogica Ignatiana, t. 19, nr 3, 99–121.
• Stankiewicz-Kopeć, M. (2021). Wzór osobowy kobiety polskiej okresu niewoli politycznej: Wokół Pamiątki po dobrej matce Klementyny z Tańskich-Hoffmanowej. Perspektywy Kultury, t. 34, 3, 73–96.
• Szlachta, B. (1998). Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce. Kraków – Warszawa: Wydawnictwo DANTE ARARAT.
• Szwarc, A. i Żarnowska, A. (red.) (1992). Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w., t. II, cz. 1–2. Warszawa: Instytut Historyczny Uniwersytetu. Warszawskiego.
• Szybiak, I. (2004). O rodzicielskich zaletach i wadach w oświeceniowej polskiej publicystyce edukacyjnej. W: K. Jakbiak i A. Winiarz (red.), Nauczanie domowe dzieci polskich od XVIII do XX wieku. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Tańska, K. (1822). Amelia matką. Dzieło za dalszy ciąg Pamiątki po dobrey matce służyć mogące, cz. 1. Warszawa: Drukarnia Łątkiewicza.
• Wawrykowa, M. (1992). Historia powszechna 1789–1849. Warszawa: Wydawnictwo WSIP.
• Winiarz, A. (2002). Szkolnictwo, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1831). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
• z Tańskich Hoffmanowa, K. (1849). Pamiętniki Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. W: Pisma pośmiertne Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, t. 1. Berlin: Wydawca: Księgarnia B. Behra.
• z Tańskich Hofmanowa, K. (1876a). O powinnościach kobiet. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 9. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
• z Tańskich Hofmanowa, K. (1876b). Pamiątka po dobrej matce czyli jej ostatnie rady dla córki. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 8. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.
• Zanowa, J. (1929). Stanisław Grabowski, minister oświecenia Królestwa Polskiego. Cz. 1. Początki reakcji w Polsce. Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział II, z. 106.
• Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej (1965). Wyboru dokonał i oprac. S. Wołoszyn, t. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Żmichowska, N. (1876). Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych Pani Hofmanowej. W: K. z Tańskich Hofmanowa, Dzieła, t. 8, red. N. Żmichowska. Warszawa: Spółka Wydawnicza Księgarzy.

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.4203.23

Biblioteka Nauki

37272906