Strój ludowy jako nośnik nastrojów społecznych w międzywojennej twórczości wybranych malarzy austriackich

• Authors: Beata Bigaj-Zwonek

Abstracts

EN

The article addresses the issue of the role of clothing in the construction of a message with a specific content/sound by selected artists creating in the interwar period in Austrian regions such as East Tyrol. The artists associated with expressionism and modernism referred in different ways to the political and social situation of the time. The purpose of the article includes pointing out the reasons why painters reached for the theme of regional, folk or peasant costume, and outlining the scheme in which it was combined with the content of artistic expression and the message. The article singles out the work of Albin Egger-Lienz, whose story provides an interesting example of the determinants of motif choices in painted images, and shows how, among others, the issue of clothing can affect the subsequent reception of artistic output. The article, prepared on the basis of museum searches and the literature, concludes that peasant, folk motifs are often found in situations where accents of primordialism, the rhythm of nature and work in harmony with nature, tradition, family and native values are desirable. The choice of costumes/clothes associated with the regions and the countryside accompanies political, labor and popular upheavals, and may also appear in threatening situations. In the case of expressionist currents, especially in artists working in the regions, they can emphasize the power of the message, including by stressing the truthfulness of behavior and the power of nature, which determines the natural order. Peasant accents, including folk costume, are then often combined with religious motifs. However, regional clothing, rural and landscape themes can also accompany art during periods of conflict and provide a kind of refuge from the oppression of the world or signal an ominous “calm before the storm.” A problem that is also outlined here is the issue of the reception of peasant/folk dress in a country that had ties to Nazism, and as a result, the issue of dress is linked to the cultural policies of the state promoted at the time, sometimes in accordance with the expectations of the artists, but sometimes also by chance and the superimposition of various circumstances, which affects the evaluation of the artists themselves and their works.

PL

Artykuł dotyczy zagadnienia roli ubioru w budowaniu przekazu o określonej treści/wydźwięku przez wybranych artystów tworzących w okresie międzywojennym w regionach Austrii, takich jak Tyrol. Twórcy ci – związani z ekspresjonizmem, modernizmem – odnosili się w różny sposób do ówczesnej sytuacji polityczno-społecznej. Celem artykułu jest m.in. wskazanie na powody sięgania po motyw stroju regionalnego, ludowego czy chłopskiego oraz zarysowanie schematu, w którym łączy się on z treścią artystycznej wypowiedzi oraz ekspresją przekazu. W artykule wyróżniono twórczość Albina Eggera-Lienza, którego historia stanowi ciekawy przykład determinantów wyborów motywów w obrazowaniu malarskim, a także pokazuje, jak m.in. kwestia ubioru może wpływać na późniejszy odbiór dorobku artystycznego. Artykuł, przygotowany na podstawie kwerend muzealnych i literatury przedmiotu, zawiera m.in. wniosek, że motywy chłopskie, ludowe występują często w sytuacjach, w których pożądane są akcenty pierwotne, rytmu przyrody i pracy zgodnej z naturą, tradycji, wartości rodzinnych i rodzimych. Wybory strojów/ubiorów związanych z regionami i wsią towarzyszą przewrotom politycznym, robotniczym i ludowym, mogą też pojawiać się w sytuacjach zagrożenia. W przypadku nurtów ekspresjonistycznych, szczególnie u artystów pracujących w regionach, mogą one podbijać siłę przekazu, m.in. przez akcentację prawdziwości zachowań i siły przyrody, która wyznacza naturalny ład. Wielokrotnie akcenty chłopskie, w tym strój ludowy, łączą się wtedy z motywami religijnymi. Jednakże ubiór regionalny, wątki wiejskie i krajobrazowe mogą także towarzyszyć sztuce w okresach konfliktów i stanowić swoisty sposób schronienia przed uciskiem świata lub dawać wyraz złowrogiej „ciszy przed burzą”. Problemem, który również został tu zarysowany, jest kwestia recepcji ubioru chłopskiego/ludowego w kraju, który miał związki z nazizmem, w związku z czym sprawa stroju łączy się z promowaną ówcześnie polityką kulturalną państwa – nieraz zgodnie z oczekiwaniami artystów, ale niejednokrotnie również przez przypadek i nałożenie się różnorakich okoliczności – i wpływa na ocenę samych twórców oraz ich dzieł.

Keywords

PL

strój; kultura regionalna; sztuka austriacka; ekspresjonizm; Albin Egger-Lienz

EN

costume; regional culture; Austrian art; expressionism; Albin Egger-Lienz

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2023
• Volume: 43
• Issue: 4/2
• Pages: 151-172

Dates

published

2023

Contributors

author

Beata Bigaj-Zwonek

• Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

• https://orcid.org/000000031316375X

References

• Akpool (b.d.). Künstler Ansichtskarte / Postkarte Reyl Hanisch, Der Holz-fäller, Ausstellung Berge, Menschen und Wirtschaft d. Ostmark 1939. Pozyskano z: https://www.akpool.de/ansichtskarten/31240102-kuenstler-ansichtskarte-postkarte-reyl -hanisch-der-holzfaeller-ausstellung-berge-menschen-und-wirtschaft-d-ostmark-1939 (dostęp: 29.09.2023).
• Alpenzeitung (1926, 6 listopada). Pozyskano z: https://digital.tessmann.it/tessmannDigital/digitisedJournalsArchive/page/journal/26/1/06.11. 1926/106971/5
• Ammann, G. (2001). Albin Egger-Lienz 1868–1926. Die Sammlung im Museum der Stadt Lienz Schloss Bruck.
• Ammann, G. (2009). Bedrohung und Idylle. Das Menschenbild in Öster-reich 1918–1938. Museum der Stadt Lienz Schloss Bruck.
• Bassie, A. (2006). Ekspresjonizm, tłum. J. Tyczyńska. Warszawa: Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk.
• Drobe, Ch. (2021). Portrait of Ilse by Rudolf Wacker. Pozyskano z: https://craace.com/2021/11/30/artwork-of-the-month-november-2021-portrait-of-ilse-by-rudolf-wacker-1926/ (dostęp: 15.09.2023).
• Egger-Lienz archiv (b.d.). Pozyskano z: https://www.egger-lienz-archiv.com/ (dostęp: 30.08.2023).
• Egger-Lienz, A. (1916). Das Kriegserlebnis des Künstlers. W: A. Egger-Lienz i R. Wacker, Lehrer und Schüler, Heimat Blätter, nr 82/2018, 16.
• Farago, J. (2018). Walk Through This Exhibition With Dread. You Know Where It Leads. The New York Times. Pozyskano z: https://www.nytimes.com/2018/04/05/arts/design/-before-the-fall-review-german-and-austrian-art-neue-galerie.html (dostęp: 20.08.2023).
• Goldsmitch, H. (1937). Za: G. Ammann (2009). Bedrohung und Idylle. Das Menschenbild in Österreich 1918–1938. Museum der Stadt Lienz Schloss Bruck.
• Google Arts & Culture (b.d.), Art of the Third Reich. Pozyskano z: artsandcul-tu-re.google.com/usergallery/art-of-the-third-reich/cgJyMXfZvBX6LA?hl =en (dostęp: 22.09.2023).
• Holzbauer, R. (2008). Kunst und Politik. Egger-Lienz und die Ideologen. W: A. Egger-Lienz. 1868-1926. Vienna: Leopold Museum.
• Huggler, M. (1965). W: Sztuka szwajcarska. Warszawa: Muzeum Naro-dowe, 15–27.
• Husslein-Arco, A., Pereña, H. i Koja, S. (2014). Totentanz: Egger-Lienz und der Krieg. Ausstellungskatalog, Belvedere, Wien.
• Kaplan, J.C. (2022). Lederhosen, Dirndl, and a Sense of Belonging: Jews and Trachten in Pre-1938 Austria. DOI: 10.1080/14759756.2022.2141037.
• Koller Auktionen (2014). Albin Egger-Lienz. Pozyskano z: https://www.kollerauktionen.ch/de/312727-0001-----5036-EGGER-LIENZ_-ALBIN-_Stribach-5036_139225.html (dostęp: 21.09.2023).
• Kunsthandel Freller (2022). Albin Egger-Lienz und Alfons Walde. Pozyska-no z: http://www.kunsthandel-freller.at/wp-content/uploads/2022/03/FRELLER_WaldeEgger-Lienz_blatterkatalog-doppelseiten.pdf (dostęp: 20.09.2023).
• Matzner, A. (2008). Albin Egger-Lienz. Tiroler Bauern und universelle Themen. Pozyskano z: https://artinwords.de/albin-egger-lienz/ (do-stęp: 27.08.2023).
• Museum der Stadt Lienz: Tablice towarzyszące wystawie Eggera-Lienza (udokumetowane w 2022).
• Muzeum Leopodów w Wiedniu. Tablica Między magią a rzeczywistością (udokumetowana w 2023).
• Olympedia (bd.). Herbert von Reyl. Pozyskano z: https://www.olympedia.org/athletes/920099 (dostęp: 27.09.2023).
• Paech, G. (1927). Egger-Lienz. Im Sächsischen Kunstverein. W: Dresdner Neueste Nachrichten. Za: C. Kraus (2014), And yet there was Art! Austria 1914-1918. Exhibition catalogue. Vienna: Leopold Museum. Pozyskano z: https://www.egger-lienz-archiv.com/en/albin-egger-lienz-the-nameless/) (dostęp: 12.09.2023)
• Pizzinini, M. (1996). Kriegergedächtniskapelle Lienz – das Interdikt be-steht nicht mehr, Osttiroler Heimatblatter, 10–11.
• Rudolf-Wacker.info (b.d.). Rudolf Wacker (1893–1939). Biography. Pozy-skano z: http://rudolf-wacker.info/en/biography (dostęp: 12.09.2023).
• Schloss Bruck. Museum der Stadt Lienz (2019). 2019: Wege in die Mo-derne. Pozyskano z: https://www.museum-schlossbruck.at/aktuelles-ausstellungen /archiv/426-die-moderne-in-tirol-und-kaernten.html (dostęp: 21.09.2023).
• Schweighofer, M. (2021). Zeugnis einer Künstlerfreundschaft zwischen Albin Egger-Lienz und Franz von Defregger, Kinsky Journal, 10, 45–47.
• Stadt Imst (b.d.). Von Diemer bis Scheiring. Das Tiroler Oberland in der Malerei 1880–1930. Pozyskano z: https://www.imst.tirol.gv.at/MiB_2015_-_Diemer (dostęp: 21.09.2023).
• Trenkler, T. (2002). Das Gieren nach Albin Egger-Lienz. Eine Recherche über den Fotoarchivfund aus der NS-Zeit (Oktober 2001), Der Stan-dard. Pozyskano z: https://www.derstandard.at/story/751404/das-gieren-nach-albin-egger-lienz (dostęp: 21.09.2023).
• Wernenberg Museum. Biography 1904–1942. Pozyskano z: https://www.wernerberg.museum/en/werner-berg/biography-1904-1942.html (dostęp: 30.08.2023).
• Willett, J. (1976). Ekspresjonizm, tłum. M. Kluk. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• ZVAB (b.d.). Die Kunst im Dritten Reich 2. Jahrgang Folge 7 Juli 1938 * Egger-Lienz. Pozyskano z: https://www.zvab.com/erstausgabe/Kunst-Dritten-Reich-Jahrgang-Folge-Juli/22900822127/bd (dostęp: 30.09.2023).

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2023.430402.11

Biblioteka Nauki

37230633