Odpowiednie dać rzeczy… imię. Socjoonomastyczna analiza imion nadawanych przedmiotom

• Authors: Agnieszka Myszka

Title variants

EN

To Name Each Matter by its Rightful… Name. The Socioonomastic Analysis of Names Given to Objects

Abstracts

EN

The article addresses the issue of a kind of “social advancement” of objects surrounding humans. A notable aspect of anthropomorphizing objects is the attribution of singular unit names to them. The study examines the rationale behind the emergence of such names, provides illustrative examples across various domains (e.g., automobiles, toys, computers, musical instruments, and household appliances), delves into the motivational factors driving their adoption (predicated on the nature of the referent), and scrutinizes the linguistic mechanisms employed in their formulation. The nomenclature attributed to objects, which uniformly exhibit informal, single-designator characteristics, evince a salient emotional resonance. The primary genotypical material underlying these designations, predominantly comprises personal names, albeit they may also originate from appellatives and other categories of proper nomenclature. The principal function of such appellations is not to denote, but rather to articulate emotions.

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie swoistego „społecznego awansu” przedmiotów otaczających człowieka. Jednym z przejawów antropomorfizowania rzeczy jest nadawanie im imion jednostkowych. W artykule analizowano przyczyny powstawania takich nazw, pokazano ich przykłady (imiona samochodów, zabawek, komputerów, instrumentów muzycznych i sprzętu AGD), omówiono motywację nazewniczą (zależną od typu desygnatu), przeanalizowano środki językowe wykorzystywane do ich tworzenia. Imiona nadawane rzeczom łączy to, że są nieoficjalne, jednodesygnatowe, silnie nacechowane emocjonalnie. Ich tworzywem genetycznym najczęściej są imiona osobowe, ale mogą one być tworzone również od apelatywów i innych klas nazw własnych. Główną funkcją tych onimów nie jest desygnacja, ale wyrażanie emocji.

Keywords

PL

chrematonimia; antropomorfizacja; zwrot ku rzeczom; imiona przedmiotów

EN

chrematonymy; anthropomorphization; turn to things; names of objects

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Perspektywy Kultury
• Year: 2024
• Volume: 44
• Issue: 1
• Pages: 95-114

Dates

published

2024

Contributors

author

Agnieszka Myszka

• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000213247948

References

• Barański J. (2007). Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Kraków: UJ.
• Bartmiński J. (1999). Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, w: Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin: UMCS, s. 103–120.
• Breza E. (1998). Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją (chrematonimy), w: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa-Kraków: PAN, s. 343–361.
• Bubak J. (1993). Księga naszych imion, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Buczyński M. (1982). Nazwy własne pojazdów komunikacyjnych w Polsce (ujęcie próbne), „Zeszyty Naukowe UG: Prace Językoznawcze”, t. 8, s. 181–187.
• Domańska E. (2008). Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna”, nr 3(57), s. 9–21.
• Doroszewicz K. (2013). Z imieniem przez życie, Warszawa: Wyd. Naukowe SCHOLAR.
• Dziurda-Multan A. (2008). Dziecięce sposoby tworzenia nazw, Lublin: KUL.
• Gałkowski A. (2011). Chrematonimy w funkcji kulturowo-użytkowej, Łódź: UŁ.
• Grzenia J. (2002). Słownik imion, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kaleta Z. (1998). Teoria nazw własnych, w: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa-Kraków: PAN, s. 15–36.
• Kij M. (2021). Wpływ nowych mediów na onomastyczne wybory młodzieży (na przykładzie antroponimii nieoficjalnej), „Obszary polonistyki” 5, Rzeszów: UR, s. 107–118.
• Kij M. (2023). Onimiczne kreacje dzieci w wieku przedszkolnym (na przykładzie nazw zabawek), niepublikowana rozprawa doktorska napisana na Uniwersytecie Rzeszowskim.
• Kosyl C. (1983). Forma i funkcja nazw własnych, Lublin: UMCS.
• Kosyl C. (2001). Chrematonimy, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: UMCS, s. 447–452.
• Malec M. (1998). Nazwy indywidualne – imiona, w: Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa-Kraków: PAN, s. 97–118.
• Malec M. (2004). Nazwy osobowe – ich rodzaje, pochodzenie, funkcje, w: Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, red. R. Mrózek, Katowice: UŚ, s. 47–63.
• Mańczak W. (2002). Najstarszy i największy problem onomastyki: istota nazw własnych, w: Toponimia i oronimia, red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, Kraków: PAN, s. 25–30.
• Mrózek R. (2004). Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki, w: Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, red. tenże, Katowice: UŚ, s. 9–19.
• Mrózek R. (2006). Apelatywna sfera językowa a sfera onimiczna – przed- i poglobalizacyjny problem onomastyki, w: Onimizacja i apelatywizacja, red. Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, Białystok: UwB, s. 153–163.
• Myszka A. (2019). Motywy nominacyjne i mechanizmy językowe wykorzystywane przy tworzeniu jednostkowych imion dla samochodów osobowych, w: Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz, red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok: UwB, s. 465–488.
• Oronowicz Kida E. (2018). Dzik jedzie na Dziku, czyli nieoficjalne porejonimy w komunikacji potocznej mieszkańców województwa podkarpackiego, w: Kultura komunikacji potocznej w językach słowiańskich, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek Samborska, K. Skibiński, Poznań: UAM, s. 245–252.
• Rutkowski M. (2011). Problem funkcji nazw własnych w onomastyce. Przegląd stanowisk, „Conversatoria Linguistica” IV, s. 54–65.
• Rzetelska Feleszko E. (2006). W świecie nazw własnych, Warszawa–Kraków: Ossolineum.
• Skowrońska M. (2009). Drugie życie przedmiotów. Second hand jako zjawisko społeczne, Poznań: UAM.
• Taszycki W. (1925). Najdawniejsze polskie imiona osobowe, Kraków; [przedruk w:] Rozprawy i studia polonistyczne I, Wrocław 1958, s. 32–148.
• Tomasik P. (2018). Zdzichu i Stiopa ‒ koledzy z parkingu. O inkorporacyjnej funkcji imion samochodów, „Acta Onomastica” LIX, s. 235–243.
• Tomecka-Mirek A. (2007). Najmłodsi użytkownicy polszczyzny i ich onomastyczne wybory. Jak dzieci w wieku przedszkolnym nazywają swoje zabawki, w: Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, red. A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek, Kraków: PAN, s. 529–540.
• Waszczyńska K. (2016). Przedmowa, w: Ludzie w świecie przedmiotów. Przedmioty w świecie ludzi. Antropologia wobec rzeczy, red. A. Rybus, M.W. Kornobis, Warszawa: UW, s. 9–18.
• Waytz A., Epley N., Cacioppo J.T. (2010). Social Cognition Unbound: Insights Into Anthro-pomorphism and Dehumanization, DOI: 10.1177/0963721409359302; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4020342/ [dostęp: wrzesień 2023].
• https://nowoczesnydom.onet.pl/a/dlaczego-nadajemy-imiona-sprzetom-domowym#produkty
• https://psychosfera.net/psychologia-antropomorfizacji-czyli-dlaczego-nazywamy-samochody-i-huragany/
• https://zapytaj.onet.pl/Category/007,019/2,17642165,Pomozesz_wybrac_mi_imie_dla_komputera_.html
• https://zapytaj.onet.pl/Category/002,018/2,22759292,Jak_ma_na_imie_twoj_komputer_.html:
• https://justpaste.it/informacje-historie-i-ciekawostki
• https://zapytaj.onet.pl/Category/001,004/2,20825903,Jak_nazwac_swoja_gitare_.html
• https://joemonster.org/art/33432/
• https://ciekawostki.online/ciekawostki/644/o-skrzypcach/?utm_content=cmp-true
• https://zapytaj.onet.pl/Category/019,004/2,25819173,Gitarzysto_Jak_nazwales_swoja_gitare.html
• https://zapytaj.onet.pl/Category/019,004/2,9425385,Jak_nazwac_gitare_.html
• https://zapytaj.onet.pl/Category/020,010/2,2727429,Jak_nazwac_gitare.html
• [W] wywiad

Identifiers

DOI

10.35765/pk.2024.4401.010

Biblioteka Nauki

37514925