Templariusze w ziemi łukowskiej w świetle bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r.

• Authors: Marcin Gomółka

Title variants

EN

The Knights Templar in the Łuków land in the light of the bull of Pope Aleksander IV of February 1, 1257

Abstracts

EN

The issue of this article concerns the presumed creation and functioning of the commandery of the Templars in the territory of Łuków. The creation of the commandery was the result of the establishment of a bishopric in this area, which, in accordance with the political plans of the Duke of Cracow–Sandomierz Bolesław the Chaste, was to conduct a dynamic missionary action among the Yotvingians, Lithuanians and on the peripheries of the vast diocese of Cracow. The order, on the other hand, was to act as armed forces and at the same time a protective shield of the diocese. The article analyzes the text of the bull of Pope Alexander IV of February 1, 1257 primarily in terms of the presence of the order in Łuków. Attention was also paid to the circumstances and chronology of the arrival of the congregation at Krzna, the supposed range of the commandery, its size and the size of the granting. The conclusions emphasized that the fall of the bishopric meant the end of the Łuków commandery and the failure of the political plans of Prince Bolesław the Chaste. However, it is worth remembering that the prince wanted to build a counterweight for the Teutonic Knights on the border, which is why he used the help of another knightly order.

PL

Problematyka artykułu dotyczy przypuszczalnego powstania oraz funkcjonowania na terenie ziemi łukowskiej komandorii templariuszy. Utworzenie komandorii było wypadkową erygowania na tym terenie biskupstwa, które zgodnie z politycznymi planami księcia krakowsko–sandomierskiego Bolesława Wstydliwego miało prowadzić dynamiczną akcję misyjną wśród Jaćwingów, Litwinów oraz na peryferiach rozległej diecezji krakowskiej. Zakon natomiast miał pełnić rolę zbrojnego ramienia i zarazem tarczy ochronnej diecezji. Przeanalizowano tekst bulli papieża Aleksandra IV z 1 lutego 1257 r. przede wszystkim pod kątem obecności zakonu w Łukowie. Zwrócono również uwagę na okoliczności oraz chronologię przybycia zgromadzenia nad Krznę, przypuszczalny zasięg komandorii, jej liczebność i wielkość nadania. W wnioskach podkreślono, że upadek biskupstwa oznaczał koniec łukowskiej komandorii i fiasko politycznych planów księcia Bolesława Wstydliwego. Warto jednak pamiętać, że książę chciał budować na pograniczu przeciwwagę dla krzyżaków, dlatego skorzystał z pomocy innego zakonu rycerskiego.

Keywords

PL

chrystianizacja; Krzyżacy; templariusze; Łuków

EN

christianization; Łuków; Templars; Teutonic Knights

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2023
• Volume: 21
• Pages: 31-47

Dates

published

2023

Contributors

author

Marcin Gomółka

References

• Abraham W., Powstanie i organizacja kościoła łacińskiego na Rusi, t. 1, Lwów 1904.
• Białuński G., Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich, Olsztyn 1999.
• Błoński B., Misyjno–ewangelizacyjna działalność Kościoła w ziemi łukowskiej. Referat wygłoszony 8 października 1997 r., podczas inauguracji roku akademickiego 1997/1998. w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Siedleckiej, Siedlce 1997.
• Dowiat J., Historia kościoła katolickiego w Polsce (do połowy XV wieku), Warszawa 1968.
• Goliński M., Templariusze a bitwa pod Legnicą – próba rewizji poglądów, „Kwartalnik Historyczny”, nr 98, z.3, 1991, s. 3–15.
• Goliński M., Uposażenie i organizacja zakonu templariuszy w Polsce do 1241 roku, „Kwartalnik Historyczny”, t. 98, 1991, s. 3–20.
• Hauziński J., Templariusze w Małopolsce – legenda czy rzeczywistość? „Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza”, red. B. Śliwiński, nr 2, Gdańsk 1995, s. 71–76.
• Jusupovic A., „DomusquondamDobrinensis”. Przyczynek do dziejów templariuszy na ziemiach Konrada Mazowieckiego, „Zapiski Historyczne”, nr 71, z. 1, 2006, s. 1–12.
• Kamiński K., Zakon Rycerzy Chrystusowych – Bracia Dobrzyńscy – Bracia Drohiccy, „Drohiczyński Przegląd Naukowy”, nr 6, 2014, s. 315–341.
• Kantak K., Dzieje Kościoła Polskiego, t. 2, Gdańsk 1914.
• Karwasińska J., Sąsiedztwo kujawsko–krzyżackie 1235–1343, „Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego”, t. VII, z. 1, Warszawa 1927, s. 5–218.
• Kujot S., Dzieje Prus Królewskich, cz. I do roku 1309, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, nr 20/21, 1914, s. 187–1129.
• Labuda G., Gąssowski J., Manteuffel T., Tomaszewski Z., Sprawozdanie z badań przeprowadzonych nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym i architekturą romańską w Opatowie, „Studia Źródłoznawcze”, nr 3, 1958, s. 303–304.
• Łowmiański H., Początki i rola polityczna zakonów rycerskich nad Bałtykiem w wieku XIII i XIV, [w:] Prusy–Litwa–Krzyżacy, red. M. Kosman, Warszawa 1989, s. 403–450.
• Maciaszek K., Bolesław Wstydliwy. Książę krakowski i sandomierski 1226–1279. Długie panowanie w trudnych czasach, Kraków 2021.
• Manteuffel T., Próba stworzenia cysterskiego państwa biskupiego w Prusach, „Zapiski Historyczne”, nr 18, 1953, s. 157–173.
• Orłowski R., Szaflik J.. R., Dzieje miasta Łukowa, Lublin 1962.
• Polkowska–Markowska W., Dzieje Zakonu Dobrzyńskiego. Przyczynek do kwestji krzyżackiej, „Roczniki Historyczne”, nr 2, z. 2, 1926, s. 145–210.
• Starnawska M., Między Jerozolimą a Łukowem. Zakony krzyżowe na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 1999.
• Starnawska M., Mnisi–rycerze–szlachta. Templariusze i joannici na pograniczu wielkopolsko–brandenbursko–pomorskim, „Kwartalnik Historyczny”, nr 99, z. 1, 1992, s. 3–31.
• Starnawska M., Templariusze nad Bugiem i w Łukowie, „Zeszyty Naukowe WSRP w Siedlcach”, nr 45, z. 2, 1996, s. 7–12.
• Starnawska M., Wiadomości Długosza o templariuszach i joannitach, [w:] Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa, Warszawa 1991, s. 471–476.
• Stopka K., Próby chrystianizacji Litwy w latach 1248–1263, „Analecta Cracoviensia”, nr 19, 1987, s. 3–68.
• Stróżyk P., Fundacja preceptorii templariuszy w Tempelhof, „Roczniki Historyczne”, t. 58, 1992, s. 10, s. 5–22.
• Szymański J., Kanonicy opatowscy w planach polityki ruskiej z przełomu XII i XIII wieku, „Przegląd Historyczny”, t. 56, z. 3, 1965, s. 388–396.
• Świechowski Z., Nowak L., Gumińska B., Sztuka romańska, Warszawa 1976.
• T. Wojciechowski, Szkice historyczne XI wieku, Warszawa 1925.
• Teterycz–Puzio A., Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138–1313, Słupsk 2012.
• Tomaszewski A., Sub habitu templariorum – porta occidentalis ecclesiae Oppatoviensis, [w:] Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa, Warszawa 1991, s. 295–303.
• Wasilkiewicz K., Powstanie, rozwój i upadek komandorii templariuszy w Chwarszczanach, „In Gremium”, nr 5, 2011, s. 15–24.
• Wasilkiewicz K., Zakon templariuszy na ziemi lubuskiej w XIII i XIV wieku, „Społeczeństwo Polski średniowiecznej”, red. S. Górzyński, nr 12, 2012, s. 91–133.
• Winter A., O początkach miasta Łukowa, Siedlce 1936.
• Wróblewski R., Problem jaćwieski w polityce Bolesława Wstydliwego w latach 1248–1264, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”, nr 72, 1970, s. 3–18.
• Wyrozumski J., Litwa w polityce Piastów, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, nr 26, 1992, s. 55–66.

Identifiers

DOI

10.36121/RRH.21.2023.7

Biblioteka Nauki

20433515