A Masłomęcz type brooch from Northwest Thuringia

• Authors: Jan Schuster

Title variants

PL

Fibula typu Masłomęcz z północno-zachodniej Turyngii

Abstracts

PL

W 2003 roku na stan. 44 w Ufhoven (dzielnica miasta Bad Langensalza), Unstrut-Hainich-Kreis w Turyngii (Ryc. 1), znaleziono fibulę w kształcie ptaka. Stanowisko jest znane dzięki licznym materiałom odkrywanym od wielu lat podczas badań powierzchniowych. Dzięki nim wiemy, że znajdująca się tu osada była zamieszkiwana od środkowego okresu lateńskiego po młodszy okres wędrówek ludów. Zajmowała ona obszar nie mniejszy niż 8 ha (na takiej powierzchni rozproszone są zabytki). Oprócz licznych fragmentów germańskiej ceramiki, lepionej ręcznie oraz robionej na kole garncarskim, zarejestrowano setki innych znalezisk, w tym germańską biżuterię i elementy stroju wykonane z metali kolorowych i szlachetnych, a także szerokie spektrum importów rzymskich, takich jak monety, fragmenty ceramiki terra sigillata i naczyń metalowych, elementy ekwipunku wojskowego, fibule, pierścionki, liczne fragmenty rzymskich żaren z bazaltu, misternie odlana, pozłacana srebrna figurka koguta (część statuetki Merkurego) itp. Stanowisko dostarczyło również bezpośrednich i pośrednich dowodów na intensywną obróbkę metali nieżelaznych, w tym szlachetnych, i żelaza. Większość materiałów germańskich i rzymskich pochodzi z końca wczesnej lub z późnej rzymskiej epoki żelaza (od połowy II do końca III wieku). Wykonana ze stopu miedzi zapinka ma 3,8 cm długości (Ryc. 2). Zabytek ten jest formą całkowicie obcą w germańskim środowisku ówczesnej Turyngii, znajduje natomiast kilka analogii we wschodniej części Europy Środkowej i w Europie Wschodniej. Ostatnio ich znaleziska zestawiono i omówiono w kilku pracach, pomijając jednak opublikowany już dawno ‒ choć w publikacji popularnonaukowej ‒ okaz z Ufhoven. Fibule te, często zwane „kaczkowatymi”, ostatnio określono jako fibule typu Masłomęcz. Datowane są one na podfazę C1a młodszego okresu wpływów rzymskich. Trudno stwierdzić, w jaki sposób zapinka z Ufhoven trafiła w głąb Turyngii. Jednym z możliwych scenariuszy jest egzogamia, ponieważ fibule typu Masłomęcz należały do kobiecego zestawu stroju.

EN

From a settlement site at Ufhoven, part of Langensalza in Thuringia, comes a bird-shaped brooch of copper alloy, which can be classified as belonging to the Masłomęcz type. According to well-dated parallels in Eastern Poland and Western Belarus, it can be placed in the beginning of the Younger Roman Iron Age, i.e. subphase C1a. The site at Ufhoven yielded rich material of Germanic and Roman origin and seems to have been a residence of Germanic elites.

Keywords

PL

okres wpływów rzymskich; fibula w kształcie ptaka; typ Masłomęcz; Turyngia

EN

Roman Iron Age; bird brooch; Masłomęcz type; Thuringia

• Publisher: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
• Journal: Wiadomości Archeologiczne
• Year: 2022
• Volume: LXXIII
• Issue: 73
• Pages: 274-276

Dates

published

2022

Contributors

author

Jan Schuster

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Polska

References

• BELEVETS V.G. 2007: K izucheniyu pamyatnikov vel'barskoj kul'tury v Belarusi, [in:] M. Fudziński, H. Paner (eds.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej. Gdańsk, 293–344.
• DROBERJAR E. 2018: Eine Vogelfibel mit hohem Nadelhalter vom Typ Masłomęcz aus Vrbová Lhota (Mittelböhmen), [in:] B. Niezabitowska-Wiśniewska et alii (eds.), STUDIA BARBARICA. Profesorowi Andrzejowi Kokowskiemu w 65. rocznicę urodzin, vol. II, Lublin, 74–84.
• GAŁĘZOWSKA A. 2010: Znaleziska z okresu rzymskiego z terenu Ukrainy w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, [in:] A. Urbaniak et alii (eds.), TERRA BARBARICA. Studia ofiarowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin, Monumenta Archeologica Barbarica. Series Gemina II, Łódź-Warszawa, 251–260.
• KOKOWSKI A. 1983: Période romaine tardive, civilisation de Černjachov, InvArch. L.
• KOKOWSKI A. 1987: Grupa masłomęcka w okresie rzymskim (III‒IV wiek naszej ery), Lublin.
• KOKOWSKI A. 1998: Osiemnasty sezon badań na cmentarzysku ludności grupy masłomęckiej w Masłomęczu, stan. 15, woj. zamojskie, APS III, 125–129.
• KOKOWSKI A. 2021: Die Ente – der heilige Vogel der Goten?, [w:] Z. Robak, M. Ruttkay (eds.), Celts – Germans – Slavs. A Tribute Anthology to Karol Pieta, Slovenská archeológia. Suppl. 2, Nitra, 225–231.
• KOKOWSKI A., KOMAN W. 1985: Néolithique et la période romaine aux evirons de Hrubieszów, Pologne de l´est, InvArch. LIV.
• NIEZABITOWSKA-WIŚNIEWSKA B. 2015: Ulów, stanowisko 7 – nowe cmentarzysko kultury wielbarskiej na Roztoczu Środkowym – z badań nad kontaktami kultury wielbarskiej i kultury czerniachowskiej, [in:] M. Fudziński, H. Paner (eds.), Kontakty ponadregionalne kultury wielbarskiej. Przemiany kulturowe w okresie wpływów rzymskich na Pomorzu, Gdańsk, 331–362.
• SCHUSTER J. 2021: Anmerkungen zur einem Aspekt barbarischer Bildkunst in der Römischen Kaiserzeit und zur anhaltenden Vernichtung europäischen Kulturerbes [w:] Z. Robak, M. Ruttkay (eds.), Celts – Germans – Slavs. A Tribute Anthology to Karol Pieta, Slovenská archeológia. Suppl. 2, Nitra, 233–247.
• WALTHER W. 2004: Schmuck der Sarmaten, “Archäologie in Deutschland” 20, 54.
• WINTER H. 1986: Römische Vogelfibeln aus Privatbesitz, “Römisches Österreich” 13/14 (1985–1986), 323–369.
• WINTER H. 1988: Die römisch-kaiserzeitlichen und „romanischen“ Vogelfibeln der Antiken-Sammlung des Kunsthistorischen Museums in Wien, “Römisches Österreich” 15/16 (1987–1988), 253–277.

Identifiers

DOI

10.36154/wa.73.2022.12

Biblioteka Nauki

28328287