O możliwości kształtowania świadomości konstytucyjnej przez sądy administracyjne

• Authors: Anna Chmielarz-Grochal

Title variants

EN

On the Possibility of Administrative Courts Shaping Constitutional Consciousness

Abstracts

EN

The article aims to show how administrative courts (in particular the Supreme Administrative Court) participate in shaping the constitutional consciousness of citizens. The main thesis of the article boils down to the statement that administrative courts shape constitutional consciousness through direct application of the provisions of the fundamental law. This thesis corresponds to the assumption that justifications of the judgments being the effect of the application of the constitution have an educational value. Examples from the practice of judicial application of Article 2, provisions on fundamental rights (including those that have the nature of principles: Article 30 and Article 32), and Article 45 in conjunction with Article 184 of the Polish Constitution show that the justifications may fulfil the role of a carrier of knowledge about the fundamental law, the legal institutions regulated by it, and the essence of fundamental rights, taking into account the role of a court as a guarantor of the protection of individual rights.

PL

Artykuł ma na celu pokazanie, jak sądy administracyjne (w szczególności Naczelny Sąd Administracyjne) uczestniczą w kształtowaniu świadomości konstytucyjnej obywateli. Główna teza artykułu sprowadza się do tego, że sądy administracyjne kształtują świadomość konstytucyjną przez bezpośrednie stosowanie postanowień ustawy zasadniczej. Tak postawiona teza koresponduje z założeniem, że uzasadnienia orzeczeń będących efektem stosowania konstytucji mają walor edukacyjny. Przykłady z praktyki sądowego stosowania art. 2, przepisów o prawach podstawowych (w tym mających charakter zasad – art. 30 i art. 32) oraz art. 45 w zw. z art. 184 Konstytucji RP pokazują, że uzasadnienia mogą spełniać rolę nośnika wiedzy o ustawie zasadniczej, uregulowanych w niej instytucjach prawnych i istocie praw podstawowych, z uwzględnieniem roli sądu jako gwaranta ochrony praw jednostki.

Keywords

EN

pro-constitutional interpretation; constitutional reasoning; constitutional consciousness; legal consciousness; constitutional identity; direct application of the constitution; administrative courts

PL

świadomość konstytucyjna; świadomość prawna; tożsamość konstytucyjna; bezpośrednie stosowanie konstytucji; wykładnia prokonstytucyjna; argumentacja konstytucyjna; sądy administracyjne

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2022
• Issue: 2(31)
• Pages: 22-37

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Chmielarz-Grochal

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000000346679410

References

• Borysiak, W., Bosek, L. (2016). Art. 32. In L. Bosek, M. Safjan (eds.), Konstytucja RP. Komentarz, t. 1: Art. 186. Warszawa: C.H. Beck.
• Bosek, L. (2016). Art. 30. In L. Bosek, M. Safjan (eds.), Konstytucja RP. Komentarz, t. 1: Art. 186. Warszawa: C.H.Beck.
• Cern, K.M. (2016). Jak rozumieć rolę konstytucji we współczesnym społeczeństwie demokratycznym? Studia Prawno-Ekonomiczne 101, 23–39.
• Chmielarz, A. (2011). Funkcja prawna konstytucji na przykładzie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Chmielarz-Grochal, A. (2016). Bezpośrednie stosowanie art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Konstytucyjne prawo do sądu w teorii i praktyce. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 3, M. Kłopocka-Jasińska (ed.), 67–102.
• Czarnota, J. (2017). Prokonstytucyjna wykładnia prawa w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych. In A. Kotowski, E. Maniewska (eds.), Studia i analizy Sądu Najwyższego. Materiały naukowe, t. 4: Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym. Warszawa: Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
• Dubisz, S. (eds.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Florczak-Wątor, M. (2017). Ważenie zasad konstytucyjnych jako podstawa sądowej wykładni. In A. Kotowski, E. Maniewska (eds.), Studia i analizy Sądu Najwyższego. Materiały naukowe, t. 4: Argumentacja konstytucyjna w orzecznictwie sądowym. Warszawa: Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.
• Grzegorczyk, P., Weitz, P. (2016). Art. 45. In L. Bosek, M. Safjan (eds.), Konstytucja RP. Komentarz, t. 1: Art. 186. Warszawa: C.H. Beck.
• Habermas, J. (2001). Constitutional Democracy: A Paradoxical Union of Contradictory Principles? Political Theory 6, 766–781.
• Habermas, J. (2005). Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, tłum. A. Romaniuk, R. Marszałek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hauser, R. (2016). Wykładnia przepisów konstytucji w orzecznictwie sądów administracyjnych. In M. Smolak (ed.), Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Hauser, R., Trzciński, J. (2010). Prawotwórcze znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warszawa: LexisNexis.
• Jefferson Powell, H. (2008). Constitutional Conscience: The Moral Dimension of Judicial Decision. Chicago: University of Chicago Press.
• Kabat, A. (2005). Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. In K. Działocha (ed.), Bezpośrednie stosowanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Korycka-Zirk, M. (2012). Teorie zasad prawa a zasada proporcjonalności. Warszawa: LexisNexis.
• Langrod, J.S. (1925). Zarys sądownictwa administracyjnego ze szczególnym uwzględnieniem sądownictwa administracyjnego w Polsce. Warszawa: „Bibljoteka Polska”.
• La Torre, M. (2007). Constitutionalism and Legal Reasoning. Dordrecht: Springer.
• Łętowska, E. (1997). Pozaprocesowe znaczenie uzasadnień sądowych. Państwo i Prawo 5, 317.
• Łętowska, E., Paprocka, A., Rzucidło-Grochowska, I. (2015). Podstawy uzasadniania w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym. In I. Rzucidło-Grochowska, M. Grochowski (eds.), Uzasadnienia decyzji stosowania prawa. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Morawski, L., Zirk-Sadowski, M. (1997). Precedent in Poland. In D.N. MacCormick, R.S. Summers (eds.), Interpreting Precedents: A Comparative Study. Dartmouth: Routledge.
• Müller, J.-W. (2007). Constitutional Patriotism. Princeton: Princeton University Press.
• Müller, J.-W., Scheppele, K.L. (2008). Constitutional Patriotism: An Introduction. International Journal of Constitutional Law 1, 67–71.
• Rosenfeld, M. (2010). The Identity of the Constitutional Subject: Selfhood, Culture, and Community. LondynNowy Jork: Routledge.
• Rzucidło-Grochowska, I. (2017). Argumentacja konstytucyjna w uzasadnieniach orzeczeń sądów administracyjnych. Znaczenie i typologia. In J. Królikowski, J. Podkowik, J. Sułkowski (eds.), Kontrola konstytucyjności prawa a stosowanie prawa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Rzucidło-Grochowska, I. (2017). Strategie i techniki formułowania uzasadnień orzeczeń sądowych. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2, 59–72.
• Safjan, M. (2001). Konstytucja a członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Państwo i Prawo 3, 319.
• Sarnowiec-Cisłak, M., Grzybowski, T. (2018). Ważenie zasad prawa w orzecznictwie sądów administracyjnych. Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego 6, 4771.
• Sieniuć, M. (2022). Prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy sądowoadministracyjnej a pandemia COVID-19. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 98, 237252.
• Szydło, M. (2016). Art. 31. In L. Bosek, M. Safjan (eds.), Konstytucja RP. Komentarz, t. 1: Art. 186. Warszawa: C.H. Beck.
• Śledzińska-Simon, A. (2015). Constitutional Identity in 3D: A model of individual, relational, and collective self and its application in Poland. International Journal of Constitutional Law 13, 124–155.
• Śledzińska-Simon, A. (2016). Koncepcja tożsamości konstytucyjnej: wymiar indywidualny, relatywny oraz zbiorowy. Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 107, 335–357.
• Trzciński, J. (2008). Sądownictwo administracyjne jako gwarant ochrony wolności i praw jednostki. In A. Szmyt (ed.), Trzecia władza, sądy i trybunały w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Tuleja, P. (2003). Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy). Kraków: Zakamycze.
• Tuleja, P. (2016). Art. 2. In L. Bosek, M. Safjan (eds.), Konstytucja RP. Komentarz, t. 1: Art. 186. Warszawa: C.H. Beck.
• Wojciechowski B. (2015). Ważenie zasad prawnych jako istota argumentacyjno-interpretacyjnego modelu stosowania prawa. In L. Leszczyński, B. Wojciechowski, M. Zirk-Sadowski, Wykładnia w prawie administracyjnym, seria System prawa administracyjnego, t. 4, pod red. R. Hausera, Z. Niewiadomskiego, A. Wróbla (red.). Warszawa: C.H. Beck.
• Wojtyczek, K. (2007). Przekazywanie kompetencji państwa organizacjom międzynarodowym. Wybrane zagadnienia prawnokonstytucyjne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Zirk-Sadowski, M. (2016). Tożsamość konstytucyjna sądów administracyjnych. In M. Smolak (ed.), Wykładnia konstytucji. Aktualne problemy i tendencje. Warszawa: Wolters Kluwer.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2022.2.22

Biblioteka Nauki

2085212