Epistemologia stosowania prawa a zasada demokratycznego państwa prawnego

• Authors: Tomasz Raburski

Title variants

EN

Epistemology of Application of Law and the Principle of Democratic Rule of Law

Abstracts

EN

The paper analyses the institutional epistemology of the process of application of law in Poland. The concept of institutional epistemology is understood as a set of features, epistemic aims, values, and practices, which are intrinsic to the institutional structures. Two aspects of such an institutional epistemology are covered: the positivistic model of cognition and the concept of truth embedded in the judicial practices and legal norms. The philosophical and historical origins of these features are outlined. It is argued that they should be considered relics of previous socio-political system and obsolete philosophies of science, and, in consequence, they do not meet the standards of the constitutional principle of the democratic rule-of-law state (Polish demokratyczne państwo prawne). Evolution towards more deliberative forms of institutional epistemology is advocated.

PL

Artykuł analizuje epistemologię instytucjonalną procesu stosowania prawa w Polsce. Jest ona rozumiana jako zestaw cech, celów poznawczych, wartości, praktyk wpisanych w strukturę instytucjonalną. Analizowane są dwie podstawowe cechy tej epistemologii: pozytywistyczny model poznania oraz koncepcja prawdy. W artykule wskazuję jak te cechy zostały ukształtowane i dlaczego współcześnie należy uznać je za ograniczające. Argumentuję, że legitymacja procesów decyzyjnych opierających się na tych założeniach jest z punktu widzenia zasady demokratycznego państwa prawnego niezadowalająca, i dlatego cechy te powinny ewoluować w kierunku deliberatywnym.

Keywords

EN

application of law; epistemology of law; truth; legal positivism; neopositivism; deliberative democracy

PL

stosowanie prawa; epistemologia prawa; prawda; pozytywizm prawniczy; neopozytywizm; demokracja deliberatywna

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2022
• Issue: 4(33)
• Pages: 39-51

Dates

published

2022

Contributors

author

Tomasz Raburski

• Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Calamandrei, P. (1939). Sędzia a historyk. Polski Proces Cywilny 1, 385–406.
• Cern, K.M. (2016). Jak rozumieć rolę konstytucji we współczesnym społeczeństwie demokratycznym. Studia Prawno–Ekonomiczne 101, 23–39.
• Chojniak, Ł. (2013). O zasadzie prawdy materialnej w procesie karnym w świetle Konstytucji RP. Państwo i Prawo 9, 18–29.
• Czarnocka, M. (1995). Wprowadzenie. In M. Czarnocka (ed.), Dziedzictwo logicznego empiryzmu. Warszawa: IFiS PAN.
• Dewey, J. (1929). The quest for certainty. A study of the relation of knowledge and action. New York: Minton, Balch & Company.
• Douglas, M. (2011). Jak myślą instytucje. Warszawa: PWN.
• Eilstein, H. (1995). Sądy opisowe i oceniające. In M. Czarnocka (ed.), Dziedzictwo logicznego empiryzmu. Warszawa: IFiS PAN.
• Gizbert–Studnicki, T. (2015). Metafizyka pozytywizmu prawniczego. Principia 61-62, 19–40.
• Juchacz, P.W. (2015). Deliberatywna filozofia publiczna. Analiza instytucji wysłuchania publicznego w Sejmie Rzeczpospolitej Polskiej z perspektywy systemowego podejścia do demokracji deliberatywnej. Poznań: CoOpera.
• Kelsen, H. (2014). Czysta teoria prawa. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Kokot, P. (2016). Role wykładni prawa w procesie legitymizacji systemu. In M. Hermann, S. Sykuna (eds.). Wykładnia prawa. Tradycja i perspektywy. Warszawa: C.H. Beck.
• Klich–Rump, J. (1977). Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia sądowego w procesie cywilnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Kołakowski, L. (1966). Filozofia pozytywistyczna (od Hume’a do Koła Wiedeńskiego). Warszawa: PWN.
• Leszczyński, L. (2004). Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa. Kraków: Zakamycze.
• Matczak, M. (2007). Summa Iniuria. O błędzie formalizmu w stosowaniu prawa. Warszawa: Scholar.
• Mokrzycki, E. (1980). Filozofia nauki a socjologia. Od doktryny metodologicznej do praktyki badawczej. Warszawa: PWN.
• Morawski, L. (2003). Pozytywizm „twardy”, pozytywizm „miękki” i pozytywizm martwy. Ius et Lex 1, 321–345.
• Murzynowski, A. (1984). Istota i zasady procesu karnego. Warszawa: PWN.
• Müller, I. (1977). Der Wert der „materiellen Wahrheit”. Leviathan 5, 522–537.
• Passmore, J. (1967). Logical Positivism. In P. Edwards (ed.), The Encyclopedia of Philosophy. New York: Macmillan Press.
• Resich, Z. (1958). Poznanie prawdy w procesie cywilnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Rorty, R. (2013). Filozofia i zwierciadło natury. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Skuczyński, P. (2011). Pojęcie standardu metodologicznego a zadania teorii prawa. In P. Jabłoński (ed.), Czy koniec teorii prawa? Wrocław. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stambulski, M. (2020). Wiadomość od cesarza. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej. Warszawa: Scholar.
• Staniszkis, J. (1989). Ontologia socjalizmu. Warszawa: In Plus.
• Strogowicz, M. (1959). Prawda obiektywna i dowody sądowe w radzieckim procesie karnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Sulikowski, A. (2010). Opresywność pozytywizmu prawnego i jego postmodernistyczna krytyka. In Ł. Machaj, P. Kaczmarek (eds.). Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury. Tradycje sporu i jego współczesne implikacje. Wrocław. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Topolski, J. (1996). Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Warszawa: Rytm.
• Topolski, J. (1968). Metodologia historii. Warszawa: PWN.
• Watson, A. (1974). Legal Transplants. An Approach to Comparative Law. Edinburgh. Scottish Academic Press.
• Wojciechowski, B. (2003). Dyskursywny model sądowego stosowania prawa – wybrane aspekty. In J. Stelmach (ed.), Filozofia prawa wobec globalizmu. Kraków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Woleński, J. (2000). Epistemologiczne aspekty środków odwoławczych. In A. Gaberle, S. Waltoś (eds.). Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci prof. Zbigniewa Dody. Kraków: Zakamycze.
• Wróblewski, J. (1988). Sądowe stosowanie prawa. Warszawa: PWN.
• Zieliński, M. (1979). Poznanie sądowe a poznanie naukowe. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Zieliński, M. (2012). Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki. Warszawa: LexisNexis.
• Zirk–Sadowski, M. (2004). Legal Epistemology and Transformation of Legal Cultures. In M. van Hoecke (ed.). Epistemology and methodology of comparative law. Oxford – Portland, Oregon. Hart Pub.
• Zirk–Sadowski, M. (2001). Pozytywizm prawniczy a filozoficzna opozycja podmiotu i przedmiotu poznania. In J. Stelmach (ed.). Studia z filozofii prawa, t. 1. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Zirk–Sadowski, M. (2012). Trzecia władza w procesie autonomizacji prawa. In M. Pichlak (ed.). Profesjonalna kultura prawnicza. Warszawa: Scholar.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2022.4.39

Biblioteka Nauki

2170521