Zasada udziału czynnika społecznego w procesie karnym a legitymizacja wymiaru sprawiedliwości

• Authors: Barbara Janusz-Pohl

Title variants

EN

The Principle of Citizens’ Participation in Criminal Trials and Legitimization of the Justice System

Abstracts

EN

This article deals with the principle of social factor participation in criminal proceedings. In particular, the directival approach to this principle is emphasized, and in that sense, the article seeks to argue about its interpretative role in interpreting the provisions of the Code of Criminal Procedure (CCP). The analysis covers subjective, substantive and temporal scope of the principle of social participation in criminal proceedings. First of all, the concept of sensu stricto, sensu largo and sensu largissimo approaches to the principle of social participation in the criminal trial are distinguished. However, the sensu stricto perspective includes the exercising by citizens of a judicial function in trials, currently carried out in ordinary courts in the form of the participation of lay judges in the panel; the sensu largo approach also includes the implementation of other procedural roles by citizens than the judicial function, while the sensu largissimo aspect approach incorporates participation of non-individualized citizens as audience of the court hearings, as well as implementation of the denunciation function in the criminal trial. The detailed considerations concern implementation of the judicial function. In this respect, Article 28 of the CCP is interpreted, the main research question being whether the participation of the social factor in criminal proceedings under the law in force authorizes the criminal justice system.

PL

Niniejszy szkic zawiera analizę zasady udziału czynnika społecznego w procesie karnym. Zaakcentowano przede wszystkim dyrektywalne ujęcie tytułowej zasady, w tym sensie starano się argumentować o jej roli interpretacyjnej na gruncie wykładni przepisów kodeksu postępowania karnego. Analiza objęła odtworzenie zakresu podmiotowego, przedmiotowego i temporalnego zasady udziału czynnika społecznego w procesie karnym. Wyróżniono ujęcie sensu stricto, sensu largo i sensu largissimo zasady udziału czynnika społecznego w procesie karnym. Przy czym ujęcie sensu stricto, obejmuje pełnienie przez obywateli funkcji rozstrzygającej w procesie karnym, obecnie realizowanej w sądach powszechnych w postaci udziału ławników w składach mieszanych; ujęcie sensu largo, zawiera także realizację innych ról procesowych przez obywateli poza funkcją orzeczniczą, natomiast ujęcie sensu largissimo, obejmuje także udział niezindywidualizowanych obywateli w charakterze publiczności rozprawy sądowej lub posiedzeń jawnych, a także realizację funkcji denuncjacyjnej. Rozważania szczegółowe objęły analizę realizacji funkcji orzeczniczej. W tym zakresie wykładni poddano art. 28 k.p.k., głównym pytaniem badawczym było to czy udział czynnika społecznego w procesie karnym na gruncie prawa obowiązującego legitymizuje wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych.

Keywords

EN

citizens’ participation in criminal justice; deliberative democracy; principle of social participation; criminal process and citizens

PL

udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości; demokracja deliberatywna; zasada udziału czynnika społecznego; proces karny a obywatele

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2022
• Issue: 4(33)
• Pages: 70-85

Dates

published

2022

Contributors

author

Barbara Janusz-Pohl

• Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Artymiak, G., Rogalski, M. (eds.) (2012). Proces karny. Część ogólna. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Artymiak, G. (1996). Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości w sprawach karnych i kolegialność orzekania – zasada czy wyjątek? Rzeszowskie Zeszyty Naukowe 19.
• Artymiak, G. (2014). Zasada kolegialności. In P. Wiliński (ed.), Zasady procesu karnego. System Prawa Karnego Procesowego, Tom III, cz. 2. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Bartnik, A.S. (2009). Sędzia czy kibic? Rola ławnika w wymiarze sprawiedliwości III RP. Analiza socjologiczno-prawna. Warszawa: Trio.
• Bekrycht, T. (2016). Demokratyczna legitymizacja prawa – tworzenie i stosowanie prawa (zarys problemu). Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 1, 5–10.
• Cern, K.M. (2009). Demokracja jako forma życia w XXI wieku. In K.M. Cern, P.W. Juchacz, E. Nowak (eds.), Edukacja demokratyczna. Poznań: CoOpera, Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Cern, K.M. (2012). Jürgena Habermasa koncepcja sfery publicznej – komunikacyjne kształtowanie opinii oraz woli obywateli, czyli idea samokonstytucjonalizacji. In P. Orlik, K. Przybyszewski (eds.), Filozofia a sfera publiczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Daszkiewicz, W. (1956). Problem oskarżyciela w przyszłym polskim procesie karnym. Nowe Prawo 3.
• Daszkiewicz, W. (1976). Przedstawiciel społeczny w procesie karnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Fajst, M. (1998). Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości PRL. Studia Iuridica 35.
• Gacek, J. (1978). Nie zapomnijmy o przedstawicielu społecznym. Nowe Prawo 3.
• Grajewski, J. (ed.) (2011). Prawo karne procesowe. Część ogólna. Warszawa: C.H. Beck.
• Habermas, J. (2009). Uwzględniając Innego. Studia do teorii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Janusz-Pohl, B. (2011). Ustrój organów ochrony prawnokarnej. Zarys wykładu. Poznań: Ars Boni Et Aequi.
• Janusz-Pohl, B. (2014). Zasada udziału czynnika społecznego. In P. Wiliński (ed.), Zasady procesu karnego. System Prawa Karnego Procesowego, Tom III, cz. 2. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Janusz-Pohl, B. (2017). Formalizacja i konwencjonalizacja jako instrumenty analizy czynności karnoprocesowych w prawie polskim. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Juchacz, P.W. (2017). „Civitas mensura” – obywatel miarą wszechrzeczy. Emancypacyjny i upodmiatawiający wymiar obywatelskiego humanizmu. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 6(1), 97–108.
• Juchacz, P.W. (2006). Deliberacja – demokracja – partycypacja. Szkice z teorii demokracji ateńskiej i współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Juchacz, P.W. (2016). Trzy tezy o sędziach społecznych i ich udziale w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 5(1), 155–168.
• Kohlberg, L. (1964). Development on moral character and moral ideology. In M.L. Hoffmman, L.W. Hoffman (eds.), Review of Child Development Research, vol. I. New York: Russel Sage Morality Foundation.
• Kordela, M. (2006). Zasada prawa jako normatywna postać wartości. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny 1, 39–54.
• Kosonoga, J. (2012). Przejawy udziału czynnika społecznego w procesie karnym – zagadnienia wybrane. In K. Ślebzak (ed.), Studia i analizy Sądu Najwyższego. Tom VI. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Kubicki, L. (1967). Udział ławników w postępowaniu karnym w świetle obserwacji. Państwo i Prawo 6, 891–906.
• Kubicki, L. (1967). Z problematyki badań empirycznoprawnych nad udziałem ławników w postępowaniu karnym. Państwo i Prawo 1, 31–42.
• Kulesza, C. (12016). Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-prawnoporównawczej. Białostockie Studia Prawnicze 21, 51–66.
• Kużelewski, D. (2016). Wybory ławników a zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Białostockie Studia Prawnicze 21, 153–162.
• Maroń, G. (2011). Zasady prawa. Pojmowanie i typologia a rola w wykładni prawa i orzecznictwie konstytucyjnym. Poznań: Ars Boni Et Aequi.
• Marszał, K. (2019). In J. Zagrodnik (ed.), Proces karny. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Marszał, K. (2013). Proces karny. Zagadnienia ogólne. Katowice: Wydawnictwo VOLUMEN.
• Materniak-Pawłowska, M. (2001). Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej. Poznań: Ars Boni Et Aequi.
• Michalski, W. (1977). Wychowawcza funkcja sądu w postępowaniu karnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Michalski, W. (1979). Prawa obywatelskie a wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych. Państwo i Prawo 11.
• Miśkowicz, T. (2004). Właściwość ruchoma sądu po nowelizacji k.p.k. Gazeta Sądowa 3.
• Murzynowski, A. (1970). Refleksje na temat instytucji ławników. Państwo i Prawo 10, 558–567.
• Najgebauer, Z. (1970). Składy orzekające sądów powszechnych przy rozpoznawaniu spraw karnych. Nowe Prawo 4.
• Nowak, E., Lind, G. (2009). Dyskursywna wolność a sąd moralny. In K.M. Cern, E. Nowak, P. Juchacz (eds.), Edukacja demokratyczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Nowak, E., Cern, K.M. (2012). Ethos w życiu publicznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Prusak, F. (1975). Czynnik społeczny w procesie karnym. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Ruszewski, J. (ed.) (2011). Ławnicy – sędziowie społeczni w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania i procesu wyboru ławników ludowych na przykładzie sądów Apelacji Białostockiej. Suwałki: Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”.
• Ruszewski, J. (2011). Udział radnych w wyborze ławników oraz ocena ich udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w opiniach radnych. In J. Ruszewski (ed.), Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce Ocena funkcjonowania i procesu wyboru ławników sądowych na przykładzie sądów Apelacji Białostockiej. Suwałki: Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”.
• Rybicki, M. (1968). Ławnicy ludowi w sądach PRL. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Siewierski, M. (1969). Nowi uczestnicy procesu karnego według nowego kodeksu postępowania karnego. In J. Fiema, W, Gutekunst, S. Hubert (eds.), Księga Pamiątkowa ku czci prof. dra. Witolda Świdy. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Sitniewski, P. (2011). Analiza wyników ankiet prezesów sądów w zakresie wyboru ławników, jakości ich pracy oraz funkcjonowania w ramach wymiaru sprawiedliwości. In J. Ruszewski (ed.), Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania i procesu wyboru ławników sądowych na przykładzie sądów Apelacji Białostockiej. Suwałki: Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”.
• Skrętowicz, E., Kmiecik,. R. (2009). Proces karny. Część ogólna. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Światłowski, R. (2016). Składy orzekające. In Z. Kwiatkowski (ed.), Sądy i inne organy orzekające postępowania karnego. System Prawa Karnego Procesowego. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Waltoś, S. (2011). Ławnik czy piąte koło u wozu? In T. Grzegorczyk (ed.), Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Waltoś, S. (2009). Proces karny. Zarys systemu. Warszawa: LexisNexis.
• Widacki J. (2017). Populizm penalny. Anatomia jednego przypadku. In J. Widacki (ed.), Populizm penalny. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Wierciński, A. (1978). Przedstawiciel społeczny w polskim procesie karnym. Poznań: UAM.
• Wiliński, P. (ed.) (2020). Polski proces karny. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Włodyka, S. (1975). Ustrój organów ochrony prawnej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Włodyka, S. (1959). Organizacja sądownictwa. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wronkowska, S. (ed.) (2006). Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Zalewski, W. (2009). Populizm penalny – próba zdefiniowania zjawiska. In Z. Sienkiewicz, R. Kokot (eds.), Populizm penalny i jego przejawy w Polsce, Wrocław: Kolonia.
• Załucki, M. (2007). Właściwość rzeczowa sądu – uwagi na tle nowelizacji z 29 marca 2007 roku. Gazeta Sądowa 10.
• Kosonoga, J. (2013). Właściwość ruchoma sądu w sprawach karnych. Prokuratura i Prawo 7-8, 157–169.
• Zawadzki, S., Kubicki, L. (eds.) (1970). Udział ławników w postępowaniu karnym. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Zawadzki, S. (1967). Model ustrojowy ławnika ludowego w świetle badań prawno-empirycznych. Państwo i Prawo 8-9.
• Ziembiński, Z., Zieliński, M., Wronkowska, S. (1974). Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2022.4.70

Biblioteka Nauki

2170519