Uwagi o wydawaniu sądów moralnych przez sędziów społecznych w polskim procesie karnym

• Authors: Paweł Mazur

Title variants

EN

Remarks on Lay Judges in Polish Criminal Process Passing Moral Judgements

Abstracts

EN

The article addresses the issue of the participation of lay judges in passing moral judgements during the stage of adjudication. It attempts to realize the postulate of external integration of jurisprudence by combining the achievements of legal studies and moral philosophy as well as public philosophy in research work. The basic theses of the article are as follows: lay judges-citizens have the moral competence to pass moral judgements during the process of adjudication. There is no reason to consider a professional judge better prepared to pass moral judgements than a lay one. A broadening of the court panels to include citizens can be seen as a remedy for issues such as: conformism, ignorance, intellectual errors in the judicial discourse. Furthermore, citizens are capable of supplementing the judicial process of application of law with Aristotelian category of reasonableness. The article presents also the threats resulting from lay judges’ participation in the process of passing morel assessments in the criminal process.

PL

Artykuł podejmuje problematykę udziału sędziów społecznych w wydawaniu sądów moralnych, podczas etapu wyrokowania w procesie karnym. Stara się realizować postulat integracji zewnętrznej prawoznawstwa, poprzez połączenie w pracy badawczej dorobku nauk prawnych oraz filozofii moralnej i filozofii publicznej. Podstawowe tezy artykułu są następujące. Sędziowie społeczni-obywatele posiadają kompetencje moralne, aby wydawać sądy moralne w procesie wyrokowania. Nie ma dobrych powodów, aby przyjmować, że sędziowie zawodowi są lepiej przygotowani do wydawania sądów moralnych, aniżeli ławnicy. Poszerzenie składów orzeczniczych o obywateli można traktować jako remedium na: konformizm, ignorancję, błędy intelektualne w dyskursie sądowym. Co więcej, obywatele są w stanie wzbogacić proces sądowego stosowania prawa o arystotelejską kategorię słuszności. Artykuł przedstawia również zagrożenia wynikające z udziału ławników w procesie ferowania ocen moralnych w postępowaniu karnym.

Keywords

EN

moral competence; professional judges; lay judges; moral reasoning

PL

kompetencje moralna; sędziowie zawodowi; sędziowie społeczni; rozumowanie moralne

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2022
• Issue: 4(33)
• Pages: 86-97

Dates

published

2022

Contributors

author

Paweł Mazur

• Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Arendt, H. (2003). Odpowiedzialność i władza sądzenia. Warszawa: Prószyński i Ska.
• Bartnik, A.S (2009). Sędzia czy kibic? Rola ławnika w wymiarze sprawiedliwości III RP. Warszawa: Trio.
• Cern, K.M (2008). Demokracja jako forma życia w XXI wieku. In K.M. Cern, P. Juchacz, E. Nowak (eds.), Edukacja demokratyczna. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Filozofii UAM.
• Chyrowicz, B. (2016). Moralne uwarunkowania ludzkiej kondycji. Przegląd Filozoficzny 1, 101–123.
• Chyrowicz, B. (2021). Widok stąd. Dlaczego działamy tak a nie inaczej. Kraków. Wydawnictwo Znak.
• Galewicz, W (2019). Odpowiedzialność, sprawiedliwość w etyce Arystotelesa. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Dworkin, R. (1998). Biorąc prawo poważnie. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Girdwoyń, K. (2021). Udział sędziów zawodowych w rozstrzyganiu spraw karnych. Perspektywa prawnoporównawcza. Warszawa. C.H. Beck.
• Hegel, G.W (1969). Zasady filozofii prawa. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Hołówka, J. (2020). Retrybutywizm. In J. Hołówka, B. Dziobkowski (eds.), Filozofia prawa. Normy i fakty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jaroszyński, P. (1999). In M.A. Krąpiec, S. Kamiński, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński (eds.), Wprowadzenie do filozofii. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Janusz-Pohl, B. (2014). Konstrukcja niedopuszczalności czynności karnoprocesowej. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 4, 161–173.
• Janusz-Pohl, B. (2014). In P. Wiliński (ed.), System prawa karnego procesowego. Tom III. Zasady procesu karnego. cz. 2. Zasada udziału czynnika społecznego. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Juchacz, P.W (2006). Demokracja. Deliberacja. Partycypacja. Szkice z teorii demokracji ateńskiej i współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Juchacz, P.W., Cern, K.M., Nowak, E. (2014). Filozofia publiczna: realistyczna utopia, dynamiczne instytucje. Principia LXVII-LXVIII, 5–20.
• Juchacz, P.W. (2016). Trzy tezy o sędziach społecznych i ich udziale w wymiarze sprawiedliwości w Polsce. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 1, 155–168.
• Kozak, A. (2008). Kryzys podstawności prawa. In O. Bogucki, S. Czepita (eds.), System prawny a porządek prawny. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe USz.
• Kohlberg, L. (1964). Development on moral charakter and moral ideology. In M.L. Hoffmman, L.W. Hoffman (eds.), Reviev of Child Development Research, vol. I. New York: Russel Sage Morality Foundation.
• Kosonoga, J. (2016). Skład sądu na rozprawie głównej. Ius Novum 4, 83–101.
• Kosonoga, J. (2017). In R.A. Stefański, S. Zabłocki (eds.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art.1-166. Warszawa. Wolters Kluwer.
• Kubicki, L., Zawadzki, S. (1970). Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
• Lang, W. (2005). Zasada clara sunt interpretanda w kontekście zasady ignorantia iuris nocet oraz zasady zaufania obywateli do praw. In S. Wronkowska (ed.), Polska kultura prawna a proces integracji europejskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Leszczyński, L. (1986). Klauzule generalne w stosowaniu prawa. Lublin: Wydawnictwo Naukowe UMCS.
• Lind, G. (2008). Jak uczyć studentów wypowiadania się i słuchania innych. Wzmocnienie kompetencji moralno-demokratycznych. In K.M. Cern, P.W. Juchacz, E. Nowak (eds.), Edukacja demokratyczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Lind, G. (2016). How to teach morality: promoting deliberation and discussion, reducing violence and deceit. Berlin. Logos Verlag Berlin.
• Łukaszewski, W. (2018). Mądrość i różne niemądrości. Sopot: Smak Słowa.
• Malitowska, A. (2014). Etyka usług profesjonalnych. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Epigram.
• Maroń, G. (2020). Sędziowie, jako „arbitrzy moralni” i „moraliści” na przykładzie wybranych orzeczeń sądów karnych. Prokuratura i Prawo 10-11, 5–38.
• Macintyre, A. (2009). Etyka i polityka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Nowak, E., Lind, G. (2009). Dyskursywna wolność a sąd moralny. O destruktywnym wpływie stanu wojennego na edukację demokratyczną. In K.M. Cern, P.W. Juchacz, E. Nowak (eds.). Edukacja demokratyczna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
• Nowak, E. (2012). Dysonans a porządek argumentacji In P. Orlik, K. Przybyszewski (eds.), Filozofia a sfera publiczna. Poznań. Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
• Nussbaum, M.C. (2000). Słuszność i miłosierdzie. Filozofia moralności. Wina, kara i wybaczenie. Warszawa: Aletheia.
• Pohl, Ł. (2007). Struktura normy sankcjonowanej w prawie karnym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Popper, K. (1997). Opinia publiczna. In K. Popper, W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z lat trzydziestych. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Pietrzykowski, T. (2011). Etyczne problemy prawa. Warszawa: Lexis Nexis.
• Radbruch, G. (1987). Bildungs und Religionspolitik. Politische Schriften aus der Weimarer Zeit, cz. II. C.F. Müller Juristischer Verlag.
• Rawls, J. (1951). Outline of decision procedure of ethics. The Philosophical Review 2, 177–197.
• Sitniewski, P. (2011). Analiza wyników ankiet w zakresie wyboru ławników, jakości ich pracy oraz funkcjonowaniu w ramach wymiaru sprawiedliwości. In J. Ruszewski (ed.), Ławnicy społeczni w teorii i praktyce. Suwałki: Centrum Aktywności Społecznej „Pryzmat”.
• Smolak, M., Smolak, T. (2017). Oceny moralne w rozumowaniu sędziowskim. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2, 31–46.
• Smolak, T. (2020). In M. Smolak, W. Sadurski, T. Chirkowska-Smolak (eds.), Rozum publiczny – uzasadnienie sądowe – umysł sędziego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Waltoś, S. (2011). Ławnik-czy piąte koło u wozu? In T. Grzegorczyk (ed.). Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Waltoś, S., Hofmański, P. (2018). Proces karny. Zarys systemu. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Wiliński, P., Zabłocki, S. (2019). Sądy społeczne i sędziowie społeczni w procesie karnym. In M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska (eds.), Istota i zasady procesu karnego. 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Murzynowskiego. Warszawa. Wolters Kluwer.
• Wróblewski, J. (1973). Wartości a decyzja sądowa. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Wróblewski, J. (2015). Stosowanie prawa (model teoretyczny). In M. Zirk-Sadowski (wybór i wstęp), Jerzy Wróblewski. Pisma wybrane. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Zagrodnik, J. (2013). Model interakcji postępowania przygotowawczego oraz postępowania sądowego w procesie karnym. Warszawa: C. H. Beck.
• Zieliński, M. (1979). Poznanie sądowe a poznanie naukowe. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Zgryzek, K. (2019). Ławnik – znikająca instytucja. In M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska (eds.), O poglądach Profesora Andrzeja Murzynowskiego. Istota i zasady procesu karnego. 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Murzynowskiego. Warszawa. Wolters Kluwer.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2022.4.86

Biblioteka Nauki

2170430