Sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych. Spory o trafność dwóch ujęć klauzul generalnych w świetle poglądów Józefa Nowackiego

• Authors: Sławomir Tkacz

Title variants

EN

Situationist and Normative Concepts of General Clauses. Disputes About the Accuracy of Two Approaches to General Clauses in the Light of Józef Nowacki’s Views

Abstracts

EN

The aim of the study is to analyse Józef Nowacki’s views on the characteristics of general clauses. The author focuses on the most important issues that are the subject of disputes in legal scholarship. In particular, the subject of considerations is the situationist and normative concepts of general clauses as these concepts are understood by Józef Nowacki. In the first part of considerations, the author addresses the issue of vagueness (fuzziness) of general clauses. The main part of the considerations relates to the understanding of general clauses as references in the light of their situationist and normative understanding. In the last part of the considerations, the author analyses the problem of the objects to which general clauses refer. In the light of the presented considerations, the general conclusion is that each general clause may be applied in a situationist or normative manner. In the latter case, we can speak of a reference to a certain set of norms. It is also appropriate to speak about nontextual references. The proposed terminology is the result of the convention adopted by each individual author.

PL

Celem opracowania jest analiza poglądów Józefa Nowackiego dotyczących charakterystyki klauzul generalnych. Autor koncentruje się wokół najistotniejszych kwestii, które w doktrynie stanowią przedmiot sporu. W szczególności przedmiotem rozważań jest sytuacjonistyczna i normatywna koncepcja klauzul generalnych, tak jak jest ona przezeń pojmowana W pierwszej części rozważań autor podejmuje zagadnienie niedookreśloności (nieostrości) klauzul generalnych. Zasadnicza część rozważań odnosi się do pojmowania klauzul generalnych jako odesłań w świetle sytuacjonistycznego i normatywnego ich rozumienia. W ostatniej części rozważań autor analizuje problem obiektu (adresu), do którego klauzule generalne są kierowane. W świetle przedstawionych rozważań uzasadnienie zyskał wniosek ogólny, że każda klauzula generalna może być stosowana w sposób sytuacjonistyczny bądź normatywny. W tym ostatnim przypadku można mówić o odesłaniu do pewnego zbioru norm. Adekwatne jest mówienie o odesłaniu pozatekstowym. Proponowana terminologia jestem efektem przyjmowanej przez każdego autora konwencji.

Keywords

PL

Józef Nowacki; klauzula generalna; sytuacjonistyczna koncepcja klauzul generalnych; normatywna koncepcja klauzul generalnych; odesłanie; nakaz oceny

EN

Józef Nowacki; general clause; situationalist concept of general clauses; normative concept of general clauses; reference; legal requirement of evaluating

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2023
• Volume: 36
• Issue: 3
• Pages: 78-92

Dates

published

2023

Contributors

author

Sławomir Tkacz

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000328582930

References

• Czarzasty J. (1978), Przyczynek do problematyki klauzul generalnych, Państwo i Prawo 5.
• Ehrlich S. (1971), Wstęp do nauki o państwie i prawie, Warszawa 1971.
• Esser J. (1956), Grundsatz und Norm in der richterlichen Fortbildung des Privatrechts, Tübingen.
• Gizbert-Studnicki T. (2019), Pisma wybrane. Prawo. Język, normy, rozumowania, Warszawa.
• Grzybowski. S. (1965), Struktura i treść przepisów prawa cywilnego odsyłających do zasad współżycia społecznego, Studia Cywilistyczne 6.
• Hedemann J.W. (1933), Die Flucht in die Generalklauseln. Eine Gefahr für Recht und Staat, Tübingen.
• Kaczor J. (1999), Z problematyki klauzul generalnych w Konstytucji RP, (w:) A.Bator (red.), Z zagadnień teorii i filozofii prawa. Konstytucja, Wrocław.
• Lang W. (1989), Prawo i moralność, Warszawa.
• Lang W. (2008), System prawa i porządek prawny, (w:) O. Bogucki, S. Czepita (red.), System prawny a porządek prawny, Uniwersytet Szczeciński. Rozprawy i Studia 692.
• Lang W., Wróblewski J., Zawadzki S. (1979), Teoria państwa i prawa, Warszawa.
• Leszczyński L. (2000), Funkcje klauzul odsyłających a model ich tworzenia w systemie prawa, Państwo i Prawo 7.
• Leszczyński L. (2022), Konstytucyjne klauzule generalne – między konstrukcją normatywną, a jej implementacją, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 1.
• Leszczyński L. (2022), Kryteria pozaprawne w sądowej wykładni prawa, Warszawa.
• Leszczyński L. (1991), Pojęcie klauzuli generalnej, Annales UMCS. Sectio G 12.
• Leszczyński L. (2001), Stosowanie generalnych klauzul odsyłających, Kraków.
• Leszczyński L. (2000), Tworzenie generalnych klauzul odsyłających, Lublin.
• Leszczyński L. (2004), Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Kraków.
• Leszczyński L. (1989), Zastosowanie klauzul generalnych w orzecznictwie arbitrażowym, Annales UMCS. Sectio G 36.
• Leszczyński L. (1987), Zmiany w prawie a klauzule generalne, Annales UMCS. Sectio G 34.
• Leszczyński L., Maroń G. (2013), Pojęcie i treść zasad prawa i generalnych klauzul odsyłających. Uwagi porównawcze, Annales UMCS. Sectio G 1.
• Liżewski B. (2021), System prawa a porządek prawny. Między konstrukcją normatywną a prawem w działaniu, Warszawa.
• Łyda Z. (1985), Klauzula generalna „społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa”. Problemy teoretyczne, Katowice. Niepublikowana rozprawa doktorska obroniona pod kierunkiem J. Nowackiego na Wydziale Prawa i Administracji UŚ, (dostęp: Biblioteka Prawnicza UŚ).
• Nowacki J. (1980), Dwa studia o rozumieniach praworządności, Katowice.
• Nowacki J. (1997), Klauzula „państwo prawne” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, (w:) E. Zwierzchowski (red.), Prawo i kontrola jego zgodności z konstytucją, Warszawa.
• Nowacki J. (1976), Materialna jedność systemu prawa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Prawo 108.
• Nowacki J. (1974), Normotwórczość wnioskowania przez analogię, Studia Prawnicze 1 (39).
• Nowacki J. (1957), Niektóre zagadnienia zasad współżycia społecznego, Państwo i Prawo 7-8.
• Nowacki J. (1980), O normatywnych (abstrakcyjno-generalnych) i sytuacjonistycznych rozumieniach zasad współżycia społecznego, Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej 3.
• Nowacki J. (1988), O przepisach zawierających klauzule generalne, (w:) A.Bodnar, J.Wiatr, J.Wróblewski (red.), Prawo i polityka, Warszawa.
• Nowacki J. (2000), O rozumieniach legalności, (w:) R.Mikosz (red.), Rozprawy prawnicze, Katowice.
• Nowacki J. (1977), Praworządność. Wybrane problemy teoretyczne, Warszawa.
• Nowacki J. (1992), Problem blankietowości przepisów zawierających klauzule generalne, (w:) G. Skąpska (red.), Prawo w zmieniającym się społeczeństwie, red. G. Skąpska, Kraków.
• Nowacki J. (1976), Recenzja monografii W.Naucke, Über Generalklauseln und Rechtsanwendung im Strafrecht, Tübingen 1973, Studia Prawno-Ekonomiczne 16.
• Nowacki J. (1995), Rządy prawa. Dwa problemy, Katowice.
• Nowacki J. (1974), „Socjologiczna” jedność systemu prawa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Prawo 106.
• Nowacki J. (2003), Studia z teorii prawa, Kraków.
• Pawełczyk M. (1980), Próba wyodrębnienia klauzul generalnych, Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej 3.
• Pawełczyk M. (1984), Uwagi o „odsyłającym” charakterze klauzul generalnych, Studia Iuridica Silesiana 9.
• Piszko R. (2001), Odesłania, klauzule generalne, luzy decyzyjne, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1-2.
• Piszko R. (2000), Prawo a normy pozaprawne, Szczecin.
• Radwański Z., Zieliński M. (2001), Uwagi de lege ferenda o klauzulach generalnych w prawie prywatnym, Kwartalnik Rady Legislacyjnej 2.
• Radwański Z., Zieliński M. (2006), Studia Prawa Prywatnego 1.
• Safjan M. (1990), Klauzule generalne w prawie cywilnym, Państwo i Prawo 11.
• Studnicki S., A.Łachwa A., Fall J., E.Stabrawa E. (1990), Odesłania w tekstach prawnych. Ku metodom ich zautomatyzowanej interpretacji, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze 136.
• Stylska J. (2018), Klauzule ograniczające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i ich implementacja w polskim porządku prawnym (na przykładzie prawa do prywatności), Lublin. Rozprawa doktorska obroniona pod kierunkiem Bartosza Liżewskiego na Wydziale Prawa i Administracji UMCS (dostęp. Biblioteka UMCS).
• Szot. A. (2016), Klauzula generalna jako ponadgałęziowa konstrukcja systemu prawa, Annales UMCS. Sectio G 2.
• Teubner G. (1971), Standards und Direktiven in Generalklauseln, Frankfurt am Main.
• Tkacz S. (2020), Józef Nowacki as a Theoretician of Normativism in Poland, Review of Central and East European Law 2(45).
• Tkacz S. (2018), O „systemowości” i „antysystemowości” zasad wiązanych z klauzulą „państwo prawne” w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, (w:) M.Aleksandrowicz, M.Andruszkiewicz, A.Breczko, S.Oliwniak (red.), Demokracja. Teoria prawa. Sądownictwo konstytucyjne. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi zw. nauk prawnych Adamowi Jamrozowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy zawodowej, Białystok.
• Tkacz S. (2018), Profesor Józef Nowacki jako pozytywista, Z Dziejów Prawa 11(19).
• Tkacz S. (2003), Rozumienie sprawiedliwości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Katowice.
• Tobor Z. (2013), W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa.
• Wojciechowski B. (2004), Dyskrecjonalność sędziowska. Studium teoretycznoprawne, Toruń.
• Wójcik K. (1987), Klauzule generalne jako odesłania pozasystemowe, Folia Iuridica 32.
• Wójcik K. (1981), Z problematyki klauzul generalnych prawa cywilnego, Studia Prawno-Ekonomiczne 27.
• Wronkowska S. (2010), O praktycznych aspektach tak zwanej hierarchii w systemie prawa, w: A.Choduń, S.Czepita (red.), W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, Szczecin.
• Wronkowska S., Ziembiński Z. (2001), Zarys teorii prawa, Poznań.
• Wróblewski J. (1986),Concepts of Legal System and Conceptions of Validity, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 24.
• Wróblewski J. (1983), Nieostrość systemu prawa, Studia Prawno-Ekonomiczne 31.
• Wróblewski J. (1972), Sądowe stosowanie prawa, Warszawa.
• Wróblewski J. (1984), Wstęp do prawoznawstwa, Łódź.
• Zieliński M. (2017), Wykładnia prawa. Zasady – reguły – wskazówki, Warszawa.
• Zieliński T. (1997), Klauzule generalne w nowym porządku konstytucyjnym, Państwo i Prawo 11-12.
• Zieliński T. (1988), Klauzule generalne w prawie pracy, Warszawa.
• Ziembiński Z. (1972), Etyczne problemy prawoznawstwa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Ziembiński Z. (1980), Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa.
• Ziembiński Z. (1989), Stan dyskusji nad problematyką klauzul generalnych, Państwo i Prawo 3.
• Ziembiński Z. (1990), Wstęp do aksjologii dla prawników, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2023.3.78

Biblioteka Nauki

26128708