Małżeństwa wyłącznie religijne w orzecznictwie polskich sądów powszechnych – jakościowa analiza treści uzasadnień sądowych opublikowanych online

• Authors: Anna Juzaszek

Title variants

EN

Religious-Only Marriages in the Case Law of Ordinary Courts in Poland. Qualitative Content Analysis of Judgment Justifications Published Online

Abstracts

EN

In some Western European countries, for a few years now there has been an intense debate concerning the phenomenon of religious-only marriages, solemnized through a religious ceremony. From the perspective of state law, such religious spouses are treated as cohabitees, which places certain limitations on their rights and obligations compared to married couples recognized by state law. In Poland, there is no ongoing discussion on this matter. Furthermore, there are no data regarding the frequency of such relationships, if any. The main objective of this article is to partially address this gap and initiate a discussion. To achieve this, exploratory research was conducted by analysing judgment justifications available online, focusing on cases where the couples were in exclusively religious marriages. Selected justifications underwent qualitative content analysis using MAXQDA software to gain insights into how judges and other participants in the proceedings approach this type of relationship. Another aim of the article is to highlight the legal challenges that religiously married spouses might encounter and to explore potential solutions in this regard. The research indicates that the marriages in question generally did not elicit consternation or negative attitudes in the analysed cases. On the contrary, both judges and participants in the proceedings typically did not question the significance, depth, and permanent character of family bonds formed through religious-only marriages. However, this approach is not reflected in current legislation, which differentiates the rights and obligations of individuals in intimate relationships based on whether a civil marriage has been contracted, often disregarding the actual nature of the relationship.

PL

W niektórych krajach zachodnioeuropejskich obserwujemy od kilku lat wzmożoną debatę dotyczącą związków, które zostały zawarte jedynie w oparciu o religijną ceremonię i zwane są małżeństwami wyłącznie religijnymi (religious-only marriages). Dla prawa państwowego tacy religijni małżonkowie są zazwyczaj wyłącznie konkubentami, co rodzi pewne ograniczenia w zakresie ich praw i obowiązków w porównaniu do osób pozostających w małżeństwach uznawanych przez prawo państwowe. W Polsce ta dyskusja nie jest prowadzona. Nie mamy również żadnych danych na temat tego, czy Polacy wchodzą w takie relacje. Podstawowym zamierzeniem niniejszego artykuł jest chociaż w niewielkim stopniu uzupełnienie tej luki i rozpoczęcie dyskusji. By je zrealizować zostały przeprowadzone eksploracyjne badania dostępnych online uzasadnień sądowych, w których znajdowała się wzmianka o tym, że para przebywała w małżeństwie wyłącznie religijnym. Wybrane uzasadnienia zostały poddane jakościowej analizie treści przy zastosowaniu oprogramowania MAXQDA, by zrekonstruować podejście do tego typu relacji ze strony sędziów oraz pozostałych uczestników postępowania. Dodatkowym celem artykułu było również zwrócenie uwagi na problemy prawne z jakimi mogą się borykać małżonkowie wyłącznie wyznaniowi i rozważenie potencjalnych rozwiązań w tym zakresie. Badania pokazały, że omawiane małżeństwa nie budziły konsternacji ani negatywnego nastawienia w analizowanych sprawach. Wręcz przeciwnie zarówno sędziowie, jak i uczestniczy postępowania nie kwestionowali, co do zasady, istotności, głębi i trwałości więzów rodzinnych, jakie tworzą małżeństwa wyłącznie religijne. Nie ma to jednak odzwierciedlenia w obecnym prawie, które różnicuje prawa i obowiązki osób w bliskich związkach w zależności od tego, czy doszło do małżeństwa cywilnego, niejednokrotnie nie zwracając uwagi na to jak wygląda ich faktyczna relacja.

Keywords

PL

małżeństwa; małżeństwa wyłącznie religijne; jakościowa analiza treści; uzasadnienia sądowe

EN

marriages; religious-only marriages; qualitative content analysis; judgment justifications

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2023
• Volume: 37
• Issue: 4
• Pages: 54-67

Dates

published

2023

Contributors

author

Anna Juzaszek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

• https://orcid.org/0000000184707035

References

• Akhtar, R. (2018). Modern traditions in Muslim marriage practices, exploring English narratives. Oxford journal of law and religion 7(3), 427–454.
• Akhtar, R., Nash, P. (eds.). (2020). Cohabitation and Religious Marriage: Status, Similarities and Solutions. Bristol: Bristol University Press.
• Barlow, A. (2020). Modern Marriage Myths: the Dichotomy Between Expectations of Legal Rationality and Lived Law. In R. Akhtar, P. Nash (eds.), Cohabitation and Religious Marriage: Status, Similarities and Solutions. Bristol: Bristol University Press.
• Cohen, M. (2015). When judges have reasons not to give reasons: A comparative law approach. Wash. & Lee L. Rev., 72, 483-571.
• Coscini, V. (2020). Relationships as a form of self-expression in regional and international human rights jurisprudence. Griffith Law Review 29(3), 351-373.
• Doe, N. (2011). Law and religion in Europe: A comparative introduction. Oksford: Oxford University Press.
• Elo, S., Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing 62(1), 107–115.
• Górska, E., Juzaszek, A. Islam w polskim sądzie. Oficyna Wydawnicza SGH
• Łętowska E. (2001). Glosa do wyroku NSA z 11 grudnia 2001 r. sygn. akt SA/Po 1478/00.
• Majer, P. (2000). Konieczność zezwolenia na zawarcie małżeństwa bez skutków cywilnych: racje uzasadniające taką decyzję Konferencji Episkopatu Polski. Ius Matrimoniale 11(5), 169-192.
• Majer, P. (2009). Zawarcie małżeństwa kanonicznego bez skutków cywilnych. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. In U. Flick, E. von Kardoff, I. Steinke (eds.), A companion to qualitative research. Londyn, Thousand Oaks, Nowe Delhi: Sage.
• Ministerstwo Sprawiedliwości. (2017). Podstawowa informacja o działalności sądów powszechnych - 2016 rok na tle poprzednich okresów statystycznych. ISWS.
• Moors, A. (2017). Adopting a face veil, concluding an Islamic marriage: Autonomy, agency, and liberal-secular rule. In M. Foblets, M Graziadei, A. Renteln (eds.), Personal Autonomy in Plural Societies. Routledge.
• Palazzo, N. (2021). Legal Recognition of Non-conjugal Families: New Frontiers in Family Law in the US, Canada and Europe. Oksford, Nowy Jork, Dublin: Bloomsbury Publishing.
• Probert. R, Akhtar R.C., Blake S. (2023). Belief in Marriage: the evidence for reforming Weddings Law, Bristol: Bristol University Press.
• Rakoczy, T. (2017). Małżeństwo świeckie i wyznaniowe w nauczaniu prawa polskiego w latach 1945–1993. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 15(2), 187-199.
• Religious Composition by Country, 2010-2050, Pew Research Center.
• Rzucidło-Grochowska, I. (2014). Adresaci uzasadnienia sądowego a jego treść (przykład sądownictwa administracyjnego). In M. Król, A. Bartczak, M. Zalewska (eds.), Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych cz. 2. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Schreier, M. (2014). Qualitative content analysis. In U. Flick (ed.), The SAGE handbook of qualitative data analysis. Londyn: Sage Publications.
• Selvi, A. F. (2019). Qualitative content analysis. In J. McKinley, H. Rose (eds.), The Routledge handbook of research methods in applied linguistics. Londyn, Nowy Jork: Routledge.
• Siddiqui, M, Hutchinson A.M., Momtaz S., Hedley M. (2018), The independent review into the application of sharia law in England and Wales, Londyn.
• Stępień, M. (2019). Using case studies for research on judicial opinions: some preliminary insights. Law and Method, 1-19.
• Szczepaniak, D. (2015). Stanowisko Kościoła katolickiego w Polsce wobec projektu osobowego prawa małżeńskiego Karola Lutostańskiego. Kortowski Przegląd Prawniczy 2, 96-104.
• The Law Commission (2022). Celebrating Marriage: A New Weddings Law, Londyn.
• Uddin, I. (2018). Nikah-only Marriages: Causes, Motivations, and Their Impact on Dispute Resolution and Islamic Divorce Proceedings in England and Wales. Oxford Journal of Law and Religion 7(3), 401-426.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12.04.2000, sygn. akt V SA 1512/99, LEX nr 49058.
• Dekret Rady Ministrów z dnia 25 września 1945 r. (Dz. U. z 1945 r. Nr 48, poz. 270).
• Dekret z 08.06.1955 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 1955 r. Nr 25, poz. 151).
• Holenderski Kodeks Karny (Wetboek van Strafrecht z 3.03.1881 r., https://wetten.overheid.nl/BWBR0001854/2023-10-01, dostęp: 16.10.2023).
• Kodeks Karny Francji (Code pénal z 1.03.1994 r., https://www.legifrance.gouv.fr/codes/texte_lc/LEGITEXT000006070719/, dostęp: 16.10.2023).
• Konstytucja Królestwa Belgii (La Constitution Belge z 17.02.1994 r., https://www.senate.be/doc/const_fr.html, dostęp: 16.10.2023).
• Szwajcarski Kodeks Cywilny (Code civil suisse z 10.12.1907 r., https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/24/233_245_233/fr, dostęp: 16.10.2023).
• Ustawa z 02.12.1958 r. – o zmianie przepisów prawa o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 1958 r. Nr 72, poz. 358).
• Ustawa z 25.02.1964 r. - Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 135).
• Ustawa z 23.04.1964 – Kodeks Cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 poz. 1610).
• Ustawa z 29.09.1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 1986 r. Nr 36, poz. 180.
• Ustawa z 17.05.1989 r. - o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1347).
• Ustawa z 28.07.1993 r. – Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318).
• Ustawa z 24.07.1998 r. - o zmianie ustaw Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 117, poz. 757).
• Ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 504).
• Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 27.02.2019, sygn. akt I ACa 1513/17, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154500000000503_I_ACa_001513_2017_Uz_2019-02-27_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Okręgowego w Łodzi III Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 4.04.2018, sygn. akt III Ca 8/18, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152510000001503_III_Ca_000008_2018_Uz_2018-04-20_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Okręgowego w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 20.11.2021, sygn. akt IX Ca 1153/21, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150515000004503_IX_Ca_001153_2021_Uz_2021-11-20_002, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Okręgowego w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 31.03.2015, sygn. akt II Ca 125/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155020000001003_II_Ca_000125_2015_Uz_2015-03-31_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 2.07.2013, sygn. akt II Ca 313/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155025000001003_II_Ca_000313_2013_Uz_2013-07-15_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu VIII Wydział Cywilny z dnia 13.02.2018, sygn. akt VIII Ns 510/16, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155025500004003_VIII_Ns_000510_2016_Uz_2018-02-13_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku I Wydział Cywilny z dnia 8.07.2021, sygn. akt I Ns 256/20, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150515100000503_I_Ns_000256_2020_Uz_2021-09-10_001, dostęp: 16.10.2023.
• Postanowienie Sądu Rejonowego w Zambrowie I Wydział Cywilny z dnia 24.09.2014, sygn. akt I Ns 175/14, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150510100000503_I_Ns_000175_2014_Uz_2014-09-24_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku I Wydział Cywilny z dnia 22.10.2015, sygn. akt I ACa 529/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150500000000503_I_ACa_000529_2015_Uz_2015-10-22_002, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14.04.2016, sygn. akt III AUa 1219/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150500000001521_III_AUa_001219_2015_Uz_2016-04-14_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie I Wydział Cywilny z dnia 06.05.2014, sygn. akt I ACa 1594/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152000000000503_I_ACa_001594_2013_Uz_2014-05-06_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21.01.2020, sygn. akt III AUa 612/19, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152500000001521_III_AUa_000612_2019_Uz_2020-01-21_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu I Wydział Cywilny z dnia 05.06.2018, sygn. akt I ACa 1279/17, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/153500000000503_I_ACa_001279_2017_Uz_2018-06-05_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26.11.2015, sygn. akt III AUa 169/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155500000001521_III_AUa_000169_2015_Uz_2015-11-26_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydział Cywilny z dnia 27.09.2016, sygn. akt VI ACa 1004/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_001004_2015_Uz_2016-09-27_002, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku I Wydział Cywilny z dnia 25.01.2018, sygn. akt I C 681/18, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/151015000000503_I_C_000681_2015_Uz_2018-01-25_002, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 28.02.2013, sygn. akt II Ca 25/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155005000001003_II_Ca_000025_2013_Uz_2013-02-28_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 22.10.2019, sygn. akt II Ca 919/19, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152005000001003_II_Ca_000919_2019_Uz_2019-10-22_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 11.03.2014, sygn. akt II Ca 2058/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152010000001003_II_Ca_002058_2013_Uz_2014-03-11_002, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie I Wydział Cywilny z dnia 17.04.2014, sygn. akt I C 434/11, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/153005000000503_I_C_000434_2011_Uz_2014-04-17_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 5.06.2013, sygn. akt II Ca 275/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/153005000001003_II_Ca_000275_2013_Uz_2013-06-05_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24.04.2019, sygn. akt VIII U 1234/18, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152510000004021_VIII_U_001234_2018_Uz_2019-05-20_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie I Wydział Cywilny z dnia 15.01.2014, sygn. akt I C 154/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/150515000000503_I_C_000154_2013_Uz_2014-01-30_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim IV Wydział Karny Odwoławczy z dnia 27.05.2014, sygn. akt IV Ka 4/14, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152515000002006_IV_Ka_000004_2014_Uz_2014-05-27_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16.02.2016, sygn. akt VII U 1747/14, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154510000003521_VII_U_001747_2014_Uz_2016-02-16_002, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 23.04.2015, sygn. akt I C 1428/13, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155025000000503_I_C_001428_2013_Uz_2015-06-16_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Targu I Wydział Cywilny z dnia 10.03.2016, sygn. akt I C 401/15, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/152015200000503_I_C_000401_2015_Uz_2016-03-10_001, dostęp: 16.10.2023.
• Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie III Wydział Karny z dnia 19.10.2016, sygn. akt III K 1053/14, https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154505200001506_III_K_001053_2014_Uz_2016-10-19_001, dostęp: 16.10.2023.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2023.4.54

Biblioteka Nauki

26145341