Goodbye, rządy prawa? Diagnoza i perspektywa

• Authors: Przemysław Kaczmarek

Title variants

EN

Goodbye, Rule of Law? Diagnosis and Perspective

Abstracts

EN

In the article, I try to show that legal dualism provides a conceptual grid for the analysis of the crisis of the rule of law. In demonstrating this, I first introduce the concept of legal dualism and then present autocratic legalism and abusive judicial review in its light. Two variants of the conceptual framework of legal dualism are suitable for describing and explaining these forms of governance. They present legal dualism as a) an instrumental action of „the main actors” in public life, and b) a social attitude that lacks a cultural imperative that allows citizens to identify with the law. Two main conclusions can be drawn from the article’s findings. First, autocratic legalism and abusive judicial review are based on the instrumentalization of the rule of law as a political ideal. Second, legal dualism as a social stance indicates that insufficient consideration of the social dimension of law has made it easier for political centres to challenge the liberal vision of the rule of law, presented by its opponents as the rule of lawyers, the social elite. A response to the charge of alienating the law in different configurations (political constitutionalism versus legal constitutionalism) is the idea of inclusivity, which can be expressed in different theoretical languages. The context for the conclusions of the article is the constitutional crisis, which is also present in the Polish legal order The empirical documentation does not determine the research methodology in the presented article. I pursue in it an approach that can be attributed to the social theory of law (B.Z. Tamanaha).

PL

W prezentowanym artykule staram się wykazać, że dualizm prawny dostarcza siatki pojęciowej dla badania kryzysu rządów prawa. Wykazując to, w pierwszej kolejności przedstawiam dualizm prawny, a następnie w jego świetle prezentuję legalny autorytaryzm oraz abusive judicial review. Dla opisu i wyjaśnienia tych form rządzenia nadają się ramy pojęciowe dualizmu prawnego w dwóch wariantach. Przedstawiają one dualizm prawny jako: a) działanie instrumentalne głównych aktorów życia publicznego, b) postawę społeczną, w której brakuje kulturowego imperatywu pozwalającego obywatelom identyfikować się z prawem. Z ustaleń zaprezentowanych w artykule wyłaniają się dwa podstawowe wnioski. Po pierwsze, legalny autorytaryzm oraz abusive judicial review opierają się na instrumentalizacji rządów prawa jako ideału politycznego. Po drugie, dualizm prawny jako postawa społeczna wskazuje, że niedostateczne uwzględnianie społecznego wymiaru prawa, ułatwiło ośrodkom politycznym kwestionowanie liberalnej wizji rządów prawa, przedstawianej przez jej oponentów jako rządy prawników, elit społecznych. Odpowiedzią na zarzut alienacji prawa w różnych konfiguracjach (konstytucjonalizm polityczny a konstytucjonalizm prawny) jest idea inkluzyjności, którą można wyrazić w różnych językach teoretycznych. Kontekstem dla przedstawianych ustaleń jest kryzys konstytucyjny, z którym mamy do czynienia również w polskim porządku prawnym. Dokumentacja empiryczna nie wyznacza metodyki badań w prezentowanym artykule. Realizuję w nim podejście, które można przyporządkować do społecznej teorii prawa (B.Z. Tamanaha).

Keywords

PL

rządy prawa; dualizm prawny; legalny autorytaryzm; rola sędziów

EN

rule of law; legal dualism; autocratic legalism; the role of judges

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2024
• Volume: 41
• Issue: 4
• Pages: 53-65

Dates

published

2024

Contributors

author

Przemysław Kaczmarek

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000234364043

References

• Fraenkel, E. (2017). Preface to the 1974 German Edition’, trans. Jens Meierhenrich. In E. Fraenkel, The Dual State: A Contribution to the Theory of Dictatorship, Oxford University Press.
• Levitsky, S. Ziblatt, D. (2018). How Democracies Die, New York: Crown.
• Meierhenrich J. (2018). The Remnants of the Rechtsstaat: An Ethnography of Nazi Law, Oxford: Oxford University Press.
• Pietrzykowski T. (2014). Ujarzmianie Lewiatana. Szkic o idei rządów prawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego: Katowice.
• Tamanaha, B.Z. (2006). Law as a Means to an End. Threat to the Rule of Law, Cambridge: Cambridge University Press.
• Bień-Kacała, A. (2018). Polski przypadek judicialization of politics. Kilka uwag o roli TK po 2015 roku. In R. Balicki, M. Jabłoński (eds.), Dookoła Wojtek. Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego: Wrocław.
• Bugarič, B. (2021). Kryzys demokracji konstytucyjnej w postkomunistycznej Europie. „Ziemia niczyja” między demokracją a autorytaryzmem. In A. Czarnota, M. Paździora, M. Stambulski (eds.), Nowy konstytucjonalizm. Polityczność, tożsamość, sfera publiczna. Warszawa.
• Hirschl, R. (2011). The Judicialization of Politics. In R.E. Goodin (ed.), The Oxford Handbooks of Political Science, Oxford University Press.
• Krygier, M. (2021). Illiberalism and the Rule of Law. In A. Sajó, R. Uitz, S. Holmes (eds.), Routledge Handbook of Illiberalism, New York: Routledge.
• Krygier, M. (2006). The Rule of Law: An Abuser’s Guide. In A. Sajó (ed.), The Dark Side of Fundamental Rights, Utrecht.
• Krygier, M. (2009). The Rule of Law: Legality, Teleology, Sociology. In G. Palombella, N. Walker (eds.), Relocating the Rule of Law, Oxford.
• Sarkowicz, R. (2012). Kultura bezkarności. In F. Longschamps de Bérier, R. Sarkowicz, M. Szpunar (eds.), Consul est iuris et patriae defensor. Księga pamiątkowa dedykowana doktorowi Andrzejowi Kremerowi, Warszawa.
• Tamanaha, B.Z. (2021). Functions of Rule of Law. In J. Meierhenrich, M. Loughlin (eds.), The Rule of Law, Cambridge University Press.
• Tobor, Z. (2022). Legalność a praworządność. In Z. Tobor, Pisma wybrane. Prawo interpretacja – intencja, Warszawa.
• Bator, A. (2022) Prawo wobec polityki i polityczności. Czy instrumentalizacja prawa ma szansę odzyskać dobre imię? Historia i Polityka 41, 53-67.
• Bermeo, N. (2016). On Democratic Backsliding. Journal of Democracy 27, 5-19.
• Ciszewski, W. (2021). Bezstronność i neutralność światopoglądowa sędziego. Krytyka Prawa: Niezależne Studia nad Prawem 3, numer monograficzny: Obrazy integralności sędziowskiej, pod red. P. Kaczmarek, P. Skuczyński, 13-29.
• Corrales, J. (2015). The Authoritarian Resurgence. Autocratic Legalism in Venezuela. Journal of Democracy 26, 37-51.
• De Sa e Silva, F. (2023). Good Bye, Liberal-Legal Democracy! Law& Social Inguiry 57, 292-313.
• Dixon, R. (2019). Rule of Law Teleology: Against the Misuse and Abuse of Rule of Law Rhetoric. Hague Journal on the Rule of Law 11, 461-464.
• Graver, H.P. (2018). Why Adolf Hitler Spared the Judges: Judicial Opposition Against the Nazi State. German Law Journal 4, 845-877.
• Hendley, K. (2022). Legal Dualism as a Framework for Analyzing the Role of Law under Authoritarianism, Annual Review of Law and Social Science 18, 211-226.
• Hendley, K. (2012). Varieties of Legal Dualism: making sense of the Role of Law in contemporary Russia. Wisconsin International Law Journal 2, 233-262.
• Huq, A. Ginsburg, T. (2018). How to Lose a Constitutional Democracy. U.C.L.A. Law Review 65, 78-169.
• Kaczmarek, P. (2023). Autocratic Legalism in the Perspective of the Role of Judges in Societies of New Democracies, “Acta Universitatis Wratislaviensis No 4236 Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 45, nr 3, 29-44.
• Kaczmarek, P. Skuczyński, P. (2022). Freedom of Expression and Communication Competence of the Judge: an Introduction. Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem 4, numer monograficzny: Freedom of Expression and Communication Competence of the Judge, pod red. P. Kaczmarek, P. Skuczyński, 7-9.
• Keck, T.M. (2023). Erosion, Backsliding, or Abuse: Three Metaphors for Democratic Decline. Law & Social Inquiry 48, 314-339.
• Krygier, M. (2011). Cztery pytania o rządy prawa: dlaczego? Co? Gdzie? I kogo to obchodzi? Część I. tłum. K. Mikołajczyk-Graj. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2, 5-19.
• Krygier, M. (2018). Why the rule of law matters. Jurisprudence An International Journal of Legal and Political Thought 1, 146-158.
• Kurczewski, J. (2007). Prawem i lewem. Kultura prawna społeczeństwa polskiego po komunizmie. Studia Socjologiczne 2, 611-635.
• Landau, D. Dixon, R. (2020). Abusive Judicial Review: Courts Against Democracy. University of California, Davis 53, 1313-1387.
• Maciejewski, M. (2017). Wódz, naród, rasa. Ideologiczne przesłanki nazistowskich koncepcji prawa. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem 1, 19-43.
• Palombella, G. (2020). The Abuse of the Rule of Law. Hague Journal on the Rule of Law 12, 387-397.
• Pirro, A.L.P. Stanley, B. (2022). Forging, Bending, and Breaking: Enacting the “Illiberal Playbook” in Hungary and Poland. Perspectives on Politics vol. 20, 86-101.
• Rohlfing, R.H. Wind, M. (2023). Death by a thousand cuts: measuring autocratic legalism in the European Union’s rule of law conundrum. Democratization 4, 551-568.
• Romanowicz, M. (2022). Instrumentalizacja prawa a kryzys konstytucyjny – refleksja na gruncie kilku aktualnych ustaleń Profesora Piotra Winczorka. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 1, numer monograficzny: Konstytucja i wartości: wczoraj i dziś, pod red. T. Chauvin, 74-90.
• Roznai, Y. Dixon, R. Landau, D. (2023). Judicial Reform or Abusive Constitutionalism in Israel. Israel Law Review 56, 292-304.
• Scheppele, K.L. (2018). Autocratic Legalism. The University of Chicago Law Review 2, 545-583.
• Scheppele, K.L. (2013). Not Your Father’s Authoritarianism: The Creation of the “Frankenstate”. European Politics & Society Winter, 5-9.
• Scheppele, K.L. (2013). The Rule of Law and the Frankenstate: Why Governance Checklists Do Not Work. An International Journal of Policy, Administration, and Institutions 4, 559-562.
• Skąpska, G. (2007). Prawo w społeczeństwie w obliczu kryzysu. Studia Socjologiczne 2, 7-31.
• Skąpska, G. (2018). Znieważający konstytucjonalizm i konstytucjonalizm znieważony. Refleksja socjologiczna na temat kryzysu liberalno-demokratycznego konstytucjonalizmu w Europie pokomunistycznej. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna 1, numer monograficzny: Konstytucjonalizm, pod red. M. Pichlak, 276-301.
• Skuczyński, P., Kryszkiewicz, M. (2022) Nie będzie powrotu do kultury milczenia sędziów, „Dziennik Gazeta Prawna”, 8.11.2022 (wywiad z Pawłem Skuczyńskim), 2-3.
• Suntrup, J.Ch. (2020). Between Prerogative power and legality – reading Ernst Fraenkel’s The Dual State as an analytical tool for present authoritarian rule. Jurisprudence. An International Journal of Legal and Political Thought 3, 335-359.
• Tamanaha, B.Z. (2021). Always imperfectly achieved rule of law: Comments on Jeremy Waldron. Global Constitutionalism 10, 106-117.
• Tamanaha, B.Z. (2007). How an Instrumental View of Law Corrodes the Rule of Law. DePaul Law Review 56, 469-505.
• Tamanaha, B.Z. (2012). The History and Elements of the Rule of Law. Singapore Journal of Legal Studies, 545-583.
• Tekin, S. (2022). The Dual State in Turkey. European Journal of Turkish Studies 34, 1-20.
• Wronkowska, S. (2017). Kilka tez o instrumentalizacji prawa i ochronie przed nią. Przegląd Prawa i Administracji CX. Numer monograficzny: Polityczność nauki prawa i praktyki prawniczej, pod red. A. Batora i P. Kaczmarka, 107-112.

Identifiers

DOI

10.36280/AFPiFS.2024.4.53

Biblioteka Nauki

57257401