Krytyka instytucjonalna jako perspektywa badawcza prawoznawstwa w kontekście filozofii Jacquesa Rancière’a

• Authors: Mariola Żak

Title variants

EN

Institutional Critique as a Research Perspective of Jurisprudence in the Context of Jacques Rancière’s Philosophy

Abstracts

EN

The article reflects on the condition of contemporary critique of law in the light of institutional critique derived from the theory of art. This study aims to verify the thesis that institutional critique is a research perspective formed against the background of various trends of critical legal thought. This critique is affirmative and constructive in character. It focuses on the analysis of the performance of reflexive institutions and it also problematizes cognitive tensions that are inherent in legal institutions. The institutions are analysed in the light of the metaphor of aesthetic play. The article presents the theoretical grounding of the relationship between institutional critique and critical legal thinking in the light of the philosophy of law inspired by Jacques Rancière’s thought. Furthermore, selected examples of this critique and directions for its potential application are shown in the context of modelling patterns of dialogic legal culture as understood by the law and humanities movement.

PL

Artykuł podejmuje refleksję nad kondycją współczesnej krytyki prawa w świetle krytyki instytucjonalnej wywodzącej się z teorii sztuki. Badanie ma na celu weryfikację tezy, że krytyka instytucjonalna jest perspektywą badawczą kształtującą się na tle różnorodnych nurtów krytycznej myśli prawniczej. Owa krytyka ma charakter afirmatywny i konstruktywny. Koncentruje się na analizie funkcjonowania instytucji refleksyjnych oraz na problematyzowaniu napięć kognitywnych wpisanych immanentnie w istotę instytucji prawnych. Instytucje te są analizowane za pomocą metafory gry estetycznej. Praca przedstawia teoretyczne ugruntowanie związku między krytyką instytucjonalną a krytycznym myśleniem prawniczym w świetle filozofii prawa inspirowanej myślą Jacquesa Rancière’a. Ponadto zostały ukazane wybrane przykłady i kierunki potencjalnego zastosowania owej krytyki w kontekście wykształcania wzorców dialogowej kultury prawnej, w rozumieniu nurtu prawa i humanistyki (law and humanities).

Keywords

PL

krytyka instytucjonalna; krytyczne myślenie prawnicze; estetyka prawa; prawo i humanistyka; Jacques Rancière

EN

institutional critique; critical legal thinking; aesthetics of law; law and humanities; Jacques Rancière

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej – Sekcja Polska IVR
• Journal: Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
• Year: 2023
• Volume: 34
• Issue: 1
• Pages: 87-101

Dates

published

2023

Contributors

author

Mariola Żak

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000313492246

References

• Bakhtin, M.M. (1981). The Dialogic Imagination: Four Essays. Ed. M. Holquist. Transl. C. Emerson, M. Holquist. Austin: University of Texas Press.
• Buden, B. (2009). Criticism without Crisis: Crisis without Criticis. In G. Raunig, G. Ray (eds.), Art And Contemporary Critical Practice. Reinventing Institutional Critique (pp. 33-41). London: MayFlyBooks.
• Byskov, M.F. (2021). What Makes Epistemic Injustice an „Injustice”?. Journal of Social Philosophy 52/1, 114-131.
• Chvatik, K. (1980). Postawa estetyczna. Transl. J. Baluch. Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja 52/4, 52-70.
• Deranty, J.-P. (2014). Regimes of the Arts. In J.-P. Deranty (ed.), Jacques Rancière: Key Concepts (pp. 118-131). Abingdon–New York: Routledge.
• Dziamski, G. (2018). Performatywny charakter estetyki. Dyskurs. Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu 26, 32-50.
• Etxabe, J. (2018). Rancière and the Dramaturgy of Law. In M. López Lerma, J. Etxabe (eds.), Rancière and Law (pp. 17-42). Abingdon–New York: Routledge.
• Franczak, J. (2017). Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury. Warszawa: Znak.
• Fraser, A. (2005). From the Critique of Institutions to an Institution of Critique. Artforum 9, 100-106.
• Juchacz, P.W., Cern, K.M., Nowak, E. (2013). Filozofia publiczna: realistyczna utopia, dynamiczne instytucje i deliberujący obywatele. Principia 57-58, 5-20.
• Kasia, K. (2019). Doświadczenie estetyczne i wspólnota spektaklu. Kraków: Universitas.
• Keil, M. (2015). Do czego jest nam dzisiaj potrzebna krytyka instytucjonalna?. Polish Theatre Journal 1-2, 1-9.
• Koczanowicz, L. (2011). Lęk nowoczesny. Eseje o demokracji i jej adwersarzach. Kraków: Universitas.
• Krężel, R. (2017). Artysta wyemancypowany. Polish Theatre Journal 12, 99-108.
• Kruszelnicki, M. (2008). Drogi francuskiej heterologii. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
• López Lerma, M. (2018). Justice between Terror and Law. In M. López Lerma, J. Etxabe (eds.), Rancière and Law (pp. 187-203). Abingdon–New York: Routledge.
• López Lerma, M., Etxabe, J. (2018). Introduction: Rancière and the Possibility of Law. In M. López Lerma, J. Etxabe (eds.), Rancière and Law (pp. 1-13). Abingdon–New York: Routledge.
• Łętowska, E. (2014). Prawo w „płynnej nowoczesności”. Państwo i Prawo 3, 6-27.
• Łętowska, E. (2018). Teatr i prawo. Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie 9, 106-120. Competing
• Mandel, G.N. (2010). Left-Brain versus Right-Brain: Conceptions of Creativity in Intellectual Property Law. UC Davis Law Review 44, 283-361.
• Mańko, R. (2019). Critical Legal Theory in Central and Eastern Europe. In Search of Method. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 89, 5-14.
• Mańko, R., Łakomy, J. (2018). W poszukiwaniu presupozycji ontologicznych krytycznej nauki o prawie. Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem 10/2, 447-468.
• May, T. (2008). The Political Thought of Jacques Rancière: Creating Equality. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Minkkinen, P. (2018). The Tragic Politics of Public Law. In M.A. Wilkinson, M.W. Dowdle (eds.), Questioning the Foundations of Public Law (pp. 51-61). Oxford: Hart Publishing.
• Muir Watt, H. (2011). Private International Law Beyond the Schism. Transnational Legal Theory 2/3, 347-427.
• Philippopoulos-Mihalopoulos, A. (2019). Law and the Aesthetic Turn. Law is a Stage: from Aesthetics to Affective Aestheses. In E. Christodoulidis, R. Dukes, M. Goldoni (eds.), Research Handbook on Critical Legal Theory (pp. 201-222). Cheltenham–Northampton: Edward Elgar Publishing.
• Pichlak, M. (2014). Obiektywność w prawie – podejście instytucjonalne jako alternatywa dla dominujących stanowisk teoretycznych. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 9/2, 108-124.
• Pichlak, M. (2020). Law in the Snares of the Political. Addressing Rafał Mańko’s Critical Philosophy of Adjudication. Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem 12/3, 109-125.
• Płucienniczak, P.P. (2016). Kondycja krytyki instytucjonalnej i krytyka instytucjonalna jako wskaźnik kondycji sztuki. In P. Brożyński (ed.), Krytyka instytucjonalna wobec transformacji (pp. 61-83). Bytom–Lublin: Centrum Sztuki Współczesnej Kronika, Galeria Labirynt, Fundacja SPLOT.
• Rancière, J. (2008). Na brzegach politycznego. Transl. I. Bojadżijewa, J. Sowa. Kraków: Korporacja Ha!Art.
• Raunig, G. (2009). Instituent Practices: Fleeing, Instituting, Transforming. Transl. A. Derieg. In G. Raunig, G. Ray (eds.), Art And Contemporary Critical Practice. Reinventing Institutional Critique (pp. 311). London: MayFlyBooks.
• Skuczyński, P. (2014). Typy myśli krytycznej w prawoznawstwie. Od krytyki poznania do walki o uznanie. In M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht (eds.), Integracja wewnętrzna i zewnętrzna nauk prawnych. Cz. 1 (pp. 133-148). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Skuczyński, P. (2020). Narracyjność języka prawniczego w procesie tworzenia prawa. Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 22/1, 6683.
• Staśkiewicz, W. (2010). Między dyskrecją a dyskrecjonalnością w tworzeniu prawa. In W. Staśkiewicz, T. Stawecki (eds.), Dyskrecjonalność w prawie. Materiały XVIII Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Teorii i Filozofii Prawa, Miedzeszyn k. Warszawy, 22-24 września 2008 r. (pp. 531-539). Warszawa: LexisNexis.
• Stelmach, J., Brożek, B. (2006). Metody prawnicze. Logika, analiza, argumentacja, hermeneutyka. Kraków: Wolters Kluwer.
• Stelmach, J., Sarkowicz, R. (1999). Filozofia prawa XIX i XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Stern, S., Del Mar, M., Meyler, B. (eds.). (2019). The Oxford Handbook of Law and Humanities. New York: Oxford University Press.
• Tononi, F. (2019). Ideology and Memory in Fabio Mauri’s Performances and Writings from 1970s: An Example of Institutional Critique in Italy. ARTis ON 9, 107-124.
• Wojciechowski, B. (2019). Stosowanie prawa podatkowego przez sądy administracyjne w sytuacji interpretacyjnego pluralizmu instytucjonalnego i otwartej tekstowości prawa. Państwo i Prawo 12, 58-72.
• Young, I.M. (2000). Inclusion and Democracy. Oxford: Oxford University Press.
• Zajadło, J. (2016). Estetyka – zapomniany piąty człon filozofii prawa. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 78/4, 17-30.

Identifiers

DOI

10.36280//AFPiFS.2023.1.87

Biblioteka Nauki

10608597